Modern Türklük Araştırmaları Dergisi/Journal of Modern Turkish Studies (2004), 1:42-54

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2004), 1(1):42-54
Telif Hakkı © 2004 Ankara Üniversitesi
Mak. # 5
Journal of Modern Turkish Studies (2004), 1(1):42-54
Copyright © 2004 Ankara University
Art. # 5

Hakas Türkçesindeki Ünlü Uzunlukları ve Oluşma Şartları Üzerine*

GülSÜM KİLLİ
Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

ÖZET

Genel Türk dilindeki birincil ünlü uzunluklarının incelenmesi sırasında Hakas Türkçesindeki ünlü uzunluklarına da dikkat çekilmiş, Hakas Türkçesi, az sayıda örnekte birincil uzunlukları koruyan Türk lehçeleri arasında sayılmıştır. Ayrıca, Hakas Türkçesi, ağızlarda ve konuşma dilinde bulunmakla birlikte yazı diline yansımayan ünlü uzunluklarını barındıran çağdaş Türk lehçelerinden biridir. Genel olarak Hakas Türkçesindeki ünlü uzunluklarını üç grupta toplamak mümkündür: I. Birincil ünlü uzunlukları, II. Büzülme neticesinde oluşan uzunluklar, III. Yazıya yansımayan, ancak konuşmada ünlülerin pozisyonlarına dayalı olarak ortaya çıkan konumsal ünlü uzunlukları. Hakas Türkçesinde yazıya da yansımış olan ve Ortak Türkçe uzun ünlülü örneklerle uyuşan örneklerin özellikle konumsal uzunlukların ortaya çıkış şartları göz önüne alınarak dikkatle ele alınması gerekir. Ancak, Hakas Türkçesinde konumsal ünlü uzunluklarının oluşum şartları ya da büzülme ile açıklanamayan az sayıda aslî uzunluk bulunduran örnek de vardır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Hakas Türkçesi, Türk diyalektolojisi, birincil uzun ünlüler, ikincil uzun ünlüler, konumsal uzun ünlüler

(Alındığı tarih 26 Şubat 2003)
(Gözden geçirildiği tarih 20 Haziran 2003)
(Kabul edildiği tarih 30 Temmuz 2003)
(E-Yayın tarihi 7 Kasım 2004)

Yazışma:
Yazışma Adresi: Gülsüm Killi, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü. 06100 Sıhhiye, Ankara . TÜRKİYE.
E-posta: gulsumkilli@yahoo.com
* Bu makale yazarın Hakas Türkçesinin Ağızları (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, 2002 Ankara) başlıklı doktora tezinden hazırlanmıştır.

On the vowel lengths and their formation conditions in Khakas Turkish*

GülSÜM KİLLİ
Ankara University, Faculty of Letters

ABSTRACT

While examining primary length of vowels in Common Turkish language, length of the vowels in Khakas Turkic were also stated and it was considered to be among Turkish dialects that still keeps primary length of vowels in a few examples. In addition, Khakas Turkish is one of contemporary Turkish dialects in which keeps length of vowels. The length of vowels can only be seen in spoken language and in dialects except writing. The lengths of vowels in Khakas Turkish are generally classified in three groups: I. The primary length of vowels, II. The length of vowels formed after contraction, III. The length of vowels appears only while speaking relating to the position of the vowels, but cannot be seen in writing. Some examples of long vowels that can be seen in writing in Khakas Turkish match with Common Turkish. These examples should be taken into consideration by examining formation conditions of positional lenght. There is also a few number of examples of primary long vowels which can not be explained by positional length or contraction

KEY WORDS

Khakas Turkish, Turkish dialectology, primary long vowels, secondary long vowels, positional long vowels

(Received February 26 2003)
(Revised June 20 2003)
(Accepted July 30 2003)
(Published Online November 7 2004)

Correspondence:
Address for correspondence: Gülsüm Killi, Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Modern Turkish Dialects and Literature . 06100 Sıhhiye, Ankara . TÜRKİYE. E-mail: gulsumkilli@yahoo.com

* This article prepared from the doctorate thesis of the author: The Sub-Dialects of Khakas Turkish. Ankara University, Social Sciences Institute, Department of Modern Turkish Dialects and Literature, 2002 Ankara.


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2004), 1(1):42-54 Telif Hakkı © 2004 Ankara Üniversitesi Mak. # 5		Journal of Modern Turkish Studies (2004), 1(1):42-54 Copyright © 2004 Ankara University Art. # 5

Hakas Türkçesindeki Ünlü Uzunlukları ve Oluşma Şartları Üzerine* GülSÜM KİLLİ Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ÖZET Genel Türk dilindeki birincil ünlü uzunluklarının incelenmesi sırasında Hakas Türkçesindeki ünlü uzunluklarına da dikkat çekilmiş, Hakas Türkçesi, az sayıda örnekte birincil uzunlukları koruyan Türk lehçeleri arasında sayılmıştır. Ayrıca, Hakas Türkçesi, ağızlarda ve konuşma dilinde bulunmakla birlikte yazı diline yansımayan ünlü uzunluklarını barındıran çağdaş Türk lehçelerinden biridir. Genel olarak Hakas Türkçesindeki ünlü uzunluklarını üç grupta toplamak mümkündür: I. Birincil ünlü uzunlukları, II. Büzülme neticesinde oluşan uzunluklar, III. Yazıya yansımayan, ancak konuşmada ünlülerin pozisyonlarına dayalı olarak ortaya çıkan konumsal ünlü uzunlukları. Hakas Türkçesinde yazıya da yansımış olan ve Ortak Türkçe uzun ünlülü örneklerle uyuşan örneklerin özellikle konumsal uzunlukların ortaya çıkış şartları göz önüne alınarak dikkatle ele alınması gerekir. Ancak, Hakas Türkçesinde konumsal ünlü uzunluklarının oluşum şartları ya da büzülme ile açıklanamayan az sayıda aslî uzunluk bulunduran örnek de vardır. ANAHTAR SÖZCÜKLER Hakas Türkçesi, Türk diyalektolojisi, birincil uzun ünlüler, ikincil uzun ünlüler, konumsal uzun ünlüler (Alındığı tarih 26 Şubat 2003) (Gözden geçirildiği tarih 20 Haziran 2003) (Kabul edildiği tarih 30 Temmuz 2003) (E-Yayın tarihi 7 Kasım 2004) Yazışma: Yazışma Adresi: Gülsüm Killi, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü. 06100 Sıhhiye, Ankara . TÜRKİYE. E-posta: gulsumkilli@yahoo.com * Bu makale yazarın Hakas Türkçesinin Ağızları (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, 2002 Ankara) başlıklı doktora tezinden hazırlanmıştır.		On the vowel lengths and their formation conditions in Khakas Turkish* GülSÜM KİLLİ Ankara University, Faculty of Letters ABSTRACT While examining primary length of vowels in Common Turkish language, length of the vowels in Khakas Turkic were also stated and it was considered to be among Turkish dialects that still keeps primary length of vowels in a few examples. In addition, Khakas Turkish is one of contemporary Turkish dialects in which keeps length of vowels. The length of vowels can only be seen in spoken language and in dialects except writing. The lengths of vowels in Khakas Turkish are generally classified in three groups: I. The primary length of vowels, II. The length of vowels formed after contraction, III. The length of vowels appears only while speaking relating to the position of the vowels, but cannot be seen in writing. Some examples of long vowels that can be seen in writing in Khakas Turkish match with Common Turkish. These examples should be taken into consideration by examining formation conditions of positional lenght. There is also a few number of examples of primary long vowels which can not be explained by positional length or contraction KEY WORDS Khakas Turkish, Turkish dialectology, primary long vowels, secondary long vowels, positional long vowels (Received February 26 2003) (Revised June 20 2003) (Accepted July 30 2003) (Published Online November 7 2004) Correspondence: Address for correspondence: Gülsüm Killi, Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Modern Turkish Dialects and Literature . 06100 Sıhhiye, Ankara . TÜRKİYE. E-mail: gulsumkilli@yahoo.com * This article prepared from the doctorate thesis of the author: The Sub-Dialects of Khakas Turkish. Ankara University, Social Sciences Institute, Department of Modern Turkish Dialects and Literature, 2002 Ankara.