|
|
||
| Modern Türklük Araştırmaları
Dergisi (2005), 2(2):19-33 Telif Hakkı © 2005 Ankara Üniversitesi Mak. #20 |
Journal of Modern Turkish Studies
(2005), 2(2):19-33 Copyright © 2005 Ankara University Art. #20 |
|
|
|
||
|
İsmail Gaspıralı'nın "Medeniyet" ve "Millet" Fikri Üzerine Entellektüel Retoriği SaİME
SELENGAGÖKGÖZ ÖZET İsmail Gaspıralı Rusya Türkleri arasında en başta mektep-medrese ıslahı meselesinde oynadığı etkin rol ile bilinir. Usul-i cedit mektepleriyle başlayan geleneksel eğitim sistminde radikal değişimi, sosyal, kültürel ve dinî yenileşme fikri ve hareteki izler. Bu bir millî, fakat dinî olmayan bir bilinçlenme sürecidir. Bilinçlenme, Rusya Türklerinde, Türk-Tatar Müslüman aydınların kimlik ve aidiyet sorgularıyla bir tartışma alanı da yaratmıştır. Din, dil ve tarihin şekillendirdiği aidiyet alanlarının sorgulanmasında hangi “medeniyete” aidiyet hissiyle bağlı olunduğu da tartışılmıştır. Doğu medeniyeti, İslam Medeniyeti ve bu ikisinin örtüştüğü coğrafyalarda, Doğulu milletlerin karşılaştığı, mütecaviz kuvvet olarak Batı ve Avrupa medeniyeti. 19. yüzyılda Gaspıralı kaleme aldığı iki politik metinde, sair eserlerinin dışında kendi medeniyet tasavvurları hakkında görüşlerini sunmaktadır. O Müslüman dünyası ve esasta Rusya Türkleri açısından, modernist ve milliyetçi tavrı bir kimlikte birleştirmek düşüncesini taşımaktadır. “İlerleme” fikrini savunmakla beraber, bu fikrin çıkış yeri ve temsiliyeti Avrupa medeniyeti ve onun Doğulu milletler için önerdiği kendi tecrübesinin sonuçlarını Gaspıralı eleştirel ve temkinli yaklaşmak gerektiğini düşünmektedir. ANAHTAR SÖZCÜKLER İsmail Gaspıralı, medeniyet, millet, Batı medeniyeti, Rusya Türkleri, Doğu, ceditçilik . (Alındığı tarih 30 Nisan 2002)
|
Ismail Gaspirinski's Intellectual Rhetoric on the Ideas of "Civilization" and "Nation" SaİME
SELENGAGÖKGÖZ ABSTRACT Ismail Gasprinski, as a vanguard of ideas of reforms on the traditional Islamic education system among the Muslims, especially Turko-Tatar peoples in czarist Russia has been known founder of jadid mektebs. Reforming traditional education system as soon as possible in Russian Muslims emerged and stimulated, secularisation religious, social and cultural domains. Secularisation of a non-western nation, remain as a problem of modernism theories. Secularisation was also a process of becoming self-conscious, national self-understanding. Among Russia's Turk-Tatar peoples, from Crimea to Idil-Ural, Caucasia to Turkestan, from first quarter of 19th century to the beginning of 20th century, whole Islamic world religious innovation with reforming educational tools and programs, rethinking on regressive impacts and causes of these impacts of religion created intellectual and political rhetoric. In Russian context, being “jadidist”, mean part of cultural and religious, political innovation National consciousness introduced also among the intellectual elites, in religious and non-religious sides, discussion on the concern of “civilisation”. Gaspıralı, as jadid intellectual, in his major political texts questioned phenomenon of “civilisation”. His experience in Paris gave him an opportunity to look inside the western civilisation and compare with. This article aimed to expose Gasprinski's intellectual rhetorics on the ideas of “civilisation” and "nation", and discuss about his critiques on western, European civilisation, Russia's imperial “civilisator” role on his non-Russian, so Muslim subjects. KEY WORDS Ismail Gasprinski, civilisation, nation, Western civilisation, jadidism, Orient, Russia's Muslim Turks. (Received April 30 2002) |
|
|
|
 |
|
