|
|
||
| Modern Türklük Araştırmaları
Dergisi (2005), 2(2):34-50 Telif Hakkı © 2005 Ankara Üniversitesi Mak. # 21 |
Journal of Modern Turkish Studies
(2005), 2(2):34-50 Copyright © 2005 Ankara University Art. # 21 |
|
|
|
||
|
20. Yüzyıl Başında Tatarlarda Öğretim Sisteminin Durumu ve Problemleri RAFİK MUHAMETŞİN ÖZET Tatarlarda halk eğitimi, Altın Orda ve Kazan Hanlığı döneminde geleneği gelişmiş bir sistem olarak İdil Bulgaristan'ında şekillenmiştir. Tatarların devlet egemenliğini kaybetmelerinden sonra, halk eğitimi devlet desteği ve maddî temellerini kaybetmiş oldu. Ancak XVIII. yüzyılın sonunda yeniden hayata geçirilebilmesi için gerekli şartlar ortaya çıktı. Öğretim kadrolarının bulunmayışından ve kendi yerel geleneğinin kaybolmasından ötürü Orta Asya'dakine benzer öğretim kurumları doğdu. XIX yüzyılın ortalarına kadar Medreselerde öğretimin içeriği ve metodları tamamen belirsizlik içinde olmuştur. Esasen öğrencilere dinî bilgiler yanında din dışındaki disiplinler üzerine temel bilgiler de verilmekte ise de bu disiplinlerin öğretim düzeyi çağın oldukça gerisinde idi. Ancak halkın yaptığı yardımlar ile ayakta duran medrese ve mekteplerin finansal durumu da oldukça karışık idi. XIX. yüzyılın ortalarına doğru çağın gereklerine uygun bir şekilde mektep ve medreselerin modernleştirilmesi, yeni yetişen kuşağın hayata pratik olarak hazırlanması için fen bilimlerinin ciddî olarak öğrenilmesi konusunda nitelikli bir atılım gerektiği probleminin çözümü, halk eğitimi sistemi reformunun başlangıç noktası olmuştur. Yeni metodu izleyen “ceditçiler” yeni öğretim metodunun kullanılmasına ve fen bilimlerinin tam olarak öğretimine yönelmişlerdir. Bununla beraber XX. yüzyıl başında bu zamana kadar eğitim sisteminin temelini oluşturmuş olan yeni usûl medreseler de iyileştirmeye gereksinim duyuyorlardı. Tek bir millî eğitim sisteminin bulunmayışı, çok sayıda ortaya çıkan öğretim kurumlarının faaliyetlerini kontrol eden herhangi bir organın bulunmayışı, mollalar ve öğretmenlerin çıkar çatışmaları eğitim-öğretim alanındaki yenileşme sürecini yavaşlatıyordu. ANAHTAR SÖZCÜKLER İdil-Ural Türklüğü, öğretim sistemi, kadimciler, ceditçiler, medrese, yenileşme. (Alındığı tarih 15 Nisan 2003) E-posta: rafikm@mail.ru . |
Situation and problems of the educational system in the beginning 20th century within Tatar context RAFIK MUHAMETSHIN ABSTRACT Before the fall of Kazan Khanate by Russia, in Golden Horde and Kazan Khanate eras Tatars have got an evolutionary educational tradition. Based on Islamic educational principles, this tradition got his sources from the period of Idil-Bulgar Khanate. After the loss of state, Tatars also lost material tools of educational system. Becoming subjects, non-Russian and non-Orthodox subjects, Muslim Tatars, in Idil-Ural region were been, most of times, simple subjects of assimilative russificator policies of tsarist Russia. Missionary actors, active in this field, compromised with state policies. Muslim Tatars, from the 16th century to the most of the 18th century, in educational domain, devoted on traditional and Islamic programs and methods. Madrasas and primary schools, mektebs, rebuilt, after the declaration of imperial decree on the toleration and giving opportunities for non-Orthodox faiths' religious and socio-cultural, economic developments, with empress Catherine II. So Muslim Tatars also rebuilding and for the survival of madrasas and mekteb, gave financial support to these educational institutions. Among the Tatar ulema, innovative perspectives, thoughts on the innovation of religious education system bourgeoned. Islamic innovation in Idil-Ural region from 19th century, mostly at the end of this century accelerated, and composed with Gasprinski's activity for reforming primary school system, usul-i cedit. Jadidist mekteps and madrasas have been alternative to traditional madrasa's educational programs. New sciences, non-religious sciences introduced in Kazan, Ufa, Orenburg, and Troitsk madrasas. Partisans of innovation and reform on a whole social, cultural and religious domain, Jadidists found his opposition, kadimists. In the beginning of 20th century, situation of jadidist madrasas was not also rationally established. Organization education system, vis-à-vis considering Russian imperial educational policies over the Muslim subjects was the major problem. Beside this, mudarris and shakirds (madrasa pupil) encountered challenge of new ideologies, ideas. For shakirds liberal modernist alternative was not the unique alternative. These and similar problems in one respect, sharpened and interrupted educational reformist tendencies. KEY WORDS Idil-Ural Turks, educational system, kadimists, jaditists madrasa, innovation (Received April 15 2003) E-mail: rafikm@mail.ru
|
|
|
|
 |
|
