Modern Türklük Araştırmaları Dergisi/Journal of Modern TurkishStudies (2005), 2/3:84-91, Art. #41

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2005), 2/3:84-91
Telif Hakkı © 2005 Ankara Üniversitesi
Mak. #41
Journal of Modern Turkish Studies (2005), 2/3:84-91
Copyright © 2005 Ankara University
Art. #41

Kırgızistan Tatar Türklüğü ve Dil Durumları

FİLİZ KILIÇ
Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

ÖZET

Tatarların Kırgızistan'a yoğun göçü, esasen Türkistan'ın geneli için geçerli olduğu üzere Ekim İhtilâline kadarki dönemde, 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın ilk onlu yıllarında gerçekleşmiştir. Tatarlar bugün Kırgızistan'da hemen hemen her bölgede yerleşmişlerdir, ancak nüfus dağılımı bölgeden bölgeye farklılık gösterir. Tatar göçmenler Kırgızistan'a çabuk uyum sağlamışlar ve yerli Kırgız nüfusuyla sıkı ilişkiler kurmuşlardır. Bunda dillerin yakın akrabalığı, pek çok âdet ve geleneğin, aile yapısının benzerliği, hepsinden çok da Tatar-Kırgız evliliklerinin hızla yaygınlaşması etkili olmuştur. Tatar göçmenleri ve onlardan sonra gelen kuşak Kırgızistan'ın gelişmesine, özellikle halkın eğitimine ve aydınlanmasına büyük katkıda bulundular. Kırgızistan'da yaşayan Tatarlar, aile çevresinde ve bilhassa sadece Tatarlardan oluşan gruplarda, sokakta kendi aralarında ana dillerini kullanırlar, fakat konuşmalarına geniş ölçüde Rusça kelimeler ve deyimler katarlar, bazen de tamamen Rusça cümlelerden oluşan konuşma içine Tatar Türkçesi kelimeler yerleştirilir. Kırgizistan'da yaşayan diğer halkların mensupları ile olan ilişkilerinde ise genellikle Rusçayı kullanırlar. Bugün içinde bulunulan gündelik bilinç, büyük ihtimalle, Kırgızistan'ın Tatar Türkçesi konuşurlarını, özellikle de gençleri kaçınılmaz bir dil yitimine doğru götürmektedir. Buna benzer tehlikelerin bir ölçüde önüne geçmek amacıyla 5 Kasım 1989'da Bişkek'te, Kırgızistan vatandaşı olan Tatar ve Başkurtları temsil eden Tatar-Başkurt Tugan-Til Toplumsal Kültür Merkezi kurulmuştur. Merkez yıl boyunca düzenlediği pek çok etkinlik ve yürüttüğü çalışmalarla insanlar arasındaki bağı ve millî benliği canlı tutmaya gayret etmektedir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Tatar Türkleri, Kırgızistan, Kazan, göçmen, azınlık, dil durumu, iki dillilik
(Alındığı tarih 24 Temmuz 2005)
(Gözden geçirildiği tarih 14 Ağustos 2005)
(Kabul edildiği tarih 30 Ağustos 2005)
(E-Yayın tarihi 27 Eylül 2005)

Yazışma:
Yazışma Adresi: Filiz Kılıç, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü , 06100 Sıhhiye, Ankara .TÜRKİYE.

E-posta: fkilic@dialup.ankara.edu.tr

.

Tatar Turks in Kyrgyzstan and their Linguistic Situations

FİLİZ KILIÇ
Ankara University, Faculty of Letters

ABSTRACT

Tatar immigration from Kazan region especially to all Turkestan began in the end of 19th century and beginning of 20th century, continued to the October Revolution. Tatars in all Krygystan today are settled down, but population density differs from one region to another. Tatar immigrants acccomadated and adapted to rural as well as urban conditions of Krygystan and had tidy relations with Krygyz people. Social and cultural adaptation of Tatar immigrants undoubtetly are concerned with the close relationship of their languages, common traditions and customs, similar familial structure, and mainly the augmentation of Tatar-Krygyz mixed marriage. From the times of first Tatar immigrants and after, first generation of Tatar community becomed pionner of modernisation of Krygyz people, especially in the educational englightement, mediating to Turkestan era the new school system, usul-i cedid. Tatars used their native tongue in famial circles, solely in ethnically Tatar groups, in streets, but in usage of native tongue, conversations vastly include Russian words and idioms, expressions; and sometimes in entirely Russian verbal communicative contexts insert Tatar words. Tatars use generally Russian language to communicate with other peoples of Krygyztan. Today popular conciousness which the speakers of Tatar language stated, and mostly Tatar youth in Krygyztan causes loss of their native tongue. Facing that and also other problems Tatar-Başkurt Tugan Til Kültür Merkezi (Tatar-Bashkir Native Tongue Cultural Center) in Bishkek, founded in 5 November 1989 represent Tatar and Bashkir communities of Krygyzystan to avoid such dangers; organize yearly many cultural and educational activities for the goal of preservation national identity.

KEY WORDS
Tatars, Krygyztan, Kazan, Tatar immigration, minority, linguistic situation, bilinguality
(Received July 24 2005)
(Revised August 14 2005)
(Accepted August 30 2005)
(Published Online September 27 2005)

Correspondence:
Address for correspondence: Filiz Kılıç, Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Modern Turkish Dialects and Literature. 06100 Sıhhiye.Ankara . TÜRKİYE.

E-posta:fkilic@dialup.ankara.edu.tr


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2005), 2/3:84-91 Telif Hakkı © 2005 Ankara Üniversitesi Mak. #41		Journal of Modern Turkish Studies (2005), 2/3:84-91 Copyright © 2005 Ankara University Art. #41

Kırgızistan Tatar Türklüğü ve Dil Durumları FİLİZ KILIÇ Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ÖZET Tatarların Kırgızistan'a yoğun göçü, esasen Türkistan'ın geneli için geçerli olduğu üzere Ekim İhtilâline kadarki dönemde, 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın ilk onlu yıllarında gerçekleşmiştir. Tatarlar bugün Kırgızistan'da hemen hemen her bölgede yerleşmişlerdir, ancak nüfus dağılımı bölgeden bölgeye farklılık gösterir. Tatar göçmenler Kırgızistan'a çabuk uyum sağlamışlar ve yerli Kırgız nüfusuyla sıkı ilişkiler kurmuşlardır. Bunda dillerin yakın akrabalığı, pek çok âdet ve geleneğin, aile yapısının benzerliği, hepsinden çok da Tatar-Kırgız evliliklerinin hızla yaygınlaşması etkili olmuştur. Tatar göçmenleri ve onlardan sonra gelen kuşak Kırgızistan'ın gelişmesine, özellikle halkın eğitimine ve aydınlanmasına büyük katkıda bulundular. Kırgızistan'da yaşayan Tatarlar, aile çevresinde ve bilhassa sadece Tatarlardan oluşan gruplarda, sokakta kendi aralarında ana dillerini kullanırlar, fakat konuşmalarına geniş ölçüde Rusça kelimeler ve deyimler katarlar, bazen de tamamen Rusça cümlelerden oluşan konuşma içine Tatar Türkçesi kelimeler yerleştirilir. Kırgizistan'da yaşayan diğer halkların mensupları ile olan ilişkilerinde ise genellikle Rusçayı kullanırlar. Bugün içinde bulunulan gündelik bilinç, büyük ihtimalle, Kırgızistan'ın Tatar Türkçesi konuşurlarını, özellikle de gençleri kaçınılmaz bir dil yitimine doğru götürmektedir. Buna benzer tehlikelerin bir ölçüde önüne geçmek amacıyla 5 Kasım 1989'da Bişkek'te, Kırgızistan vatandaşı olan Tatar ve Başkurtları temsil eden Tatar-Başkurt Tugan-Til Toplumsal Kültür Merkezi kurulmuştur. Merkez yıl boyunca düzenlediği pek çok etkinlik ve yürüttüğü çalışmalarla insanlar arasındaki bağı ve millî benliği canlı tutmaya gayret etmektedir. ANAHTAR SÖZCÜKLER Tatar Türkleri, Kırgızistan, Kazan, göçmen, azınlık, dil durumu, iki dillilik (Alındığı tarih 24 Temmuz 2005) (Gözden geçirildiği tarih 14 Ağustos 2005) (Kabul edildiği tarih 30 Ağustos 2005) (E-Yayın tarihi 27 Eylül 2005) Yazışma: Yazışma Adresi: Filiz Kılıç, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü , 06100 Sıhhiye, Ankara .TÜRKİYE. E-posta: fkilic@dialup.ankara.edu.tr .		Tatar Turks in Kyrgyzstan and their Linguistic Situations FİLİZ KILIÇ Ankara University, Faculty of Letters ABSTRACT Tatar immigration from Kazan region especially to all Turkestan began in the end of 19th century and beginning of 20th century, continued to the October Revolution. Tatars in all Krygystan today are settled down, but population density differs from one region to another. Tatar immigrants acccomadated and adapted to rural as well as urban conditions of Krygystan and had tidy relations with Krygyz people. Social and cultural adaptation of Tatar immigrants undoubtetly are concerned with the close relationship of their languages, common traditions and customs, similar familial structure, and mainly the augmentation of Tatar-Krygyz mixed marriage. From the times of first Tatar immigrants and after, first generation of Tatar community becomed pionner of modernisation of Krygyz people, especially in the educational englightement, mediating to Turkestan era the new school system, usul-i cedid. Tatars used their native tongue in famial circles, solely in ethnically Tatar groups, in streets, but in usage of native tongue, conversations vastly include Russian words and idioms, expressions; and sometimes in entirely Russian verbal communicative contexts insert Tatar words. Tatars use generally Russian language to communicate with other peoples of Krygyztan. Today popular conciousness which the speakers of Tatar language stated, and mostly Tatar youth in Krygyztan causes loss of their native tongue. Facing that and also other problems Tatar-Başkurt Tugan Til Kültür Merkezi (Tatar-Bashkir Native Tongue Cultural Center) in Bishkek, founded in 5 November 1989 represent Tatar and Bashkir communities of Krygyzystan to avoid such dangers; organize yearly many cultural and educational activities for the goal of preservation national identity. KEY WORDS Tatars, Krygyztan, Kazan, Tatar immigration, minority, linguistic situation, bilinguality (Received July 24 2005) (Revised August 14 2005) (Accepted August 30 2005) (Published Online September 27 2005) Correspondence: Address for correspondence: Filiz Kılıç, Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Modern Turkish Dialects and Literature. 06100 Sıhhiye.Ankara . TÜRKİYE. E-posta:fkilic@dialup.ankara.edu.tr