Modern Türklük Araştırmaları Dergisi/Journal of Modern Turkish Studies (2006), 3/2:7-28, Art.#22

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2006), 3/2:7-28
Telif Hakkı © 2006 Ankara Üniversitesi
Mak. # 22
Journal of Modern Turkish Studies (2006), 3/2:7-28
Copyright © 2006 Ankara University
Art. # 22

Kaybolmuş İstanbul'un Peşinde: Selim İleri'nin Gramofon Hala Çalıyor Romanında Dil ve Zaman

OĞUZ CEBECİ
Yeditepe Üniversitesi, İstanbul

ÖZET

Selim İleri'nin Solmaz Hanım: Kimsesiz Okurlar İçin adlı romanı, uslûp ve tema itibarıyle Marcel Proust'un, Reşat Nuri Güntekin gibi erken dönem Cumhuriyet yazarlarının ve “sentimentalist” ekole mensup Muazzez Tahsin Berkand ve Kerime Nadir gibi kadın yazarların yapıtlarından etkiler taşır. Solmaz Hanım: Kimsesiz Okurlar İçin , yapısal bir iskelete dayanmak yerine, anlatıcı-yazarın çocukluk anılarına, duygusal çağrışımlarına dayalı gevşek bir anlatı dokusuna sahiptir. Yazarın diğer yapıtlarında olduğu gibi bu yapıtında da dikkat çekici olan, Türk romanının genel bir sorununun, inandırıcı ve gelişkin karakter yaratma sorununun aşılmasıdır. Selim İleri marijinal, ancak inanılır karakterler yaratarak Türk romanının “insan sorunu”nu aşmayı başarmıştır.
Selim İleri'nin geçmişi yeniden kurgularken kullandığı temel teknik isimleri, nesneleri ve zaman kiplerini yaratıcı bir biçimde kullanımına dayalıdır. Şimdi'yle Geçmiş'in içiçe geçtiği bu teknik içinde bulunulan zamanı daima geçmişe ait bir perspektif içinden görmemize olanak verir. Bu tekniğin en önemli kullanımlarından biri, aynı cümle içinde zaman geçişleri yapılarak, özellikle –mişli geçmiş zaman ile şimdiki zaman arasındaki sınırların kaldırılması ilkesine dayanır. Bunun sonucunda ortaya çıkan, çağrışım zenginlikleri taşıyan şiirsel ve güzel bir Türkçedir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER

Türk edebiyatı - edebiyat kurgusu, Selim İleri - edebiyatta İstanbul , Marcel Proust - edebiyatta etkiler

(Alındığı tarih 13 Ocak 2006)
(Kabul edildiği tarih 15 Nisan 2006)
(E-Yayın tarihi 27 Haziran 2006)

Yazışma:
Yazışma Adresi: Oğuz Cebeci, Doç.Dr., Yeditepe Üniversitesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü, 19 Mayıs Yerleşkesi, Kayışdağı 34755-İstanbul - TÜRKİYE

Tel: (+90312) 234 10 10 / 1075

E-posta: oc23@hotmail.com

Remembrance of Istanbul Past: Time and Language in Selim Ileri's Gramofon Hala Çalıyor

OĞUZ CEBECİ
Yeditepe University, Istanbul

ABSTRACT

Selim İleri developed an original style in Solmaz Hanım: Kimsesiz Okurlar İçin : a mixture of the Proustian evocative novel, the writings of the idealist writers of the early Republican era, such as Reşat Nuri Guntekin, and, interestingly, the literature of the sentimentalist women writers of the early to mid-Republican period, such as Muazzez Tahsin Berkand and Kerime Nadir. Lacking a structural “skeleton” to rely on, Selim İleri's narrative unfolds itself loosely as the reading progresses, through evocations and through the autobiographical presence of the writer both as a protagonist and the narrator of the text. One important feature of Selim İleri's work is his re-introduction of the human element, particularly marginal characters, to the Turkish novel, creating exceptional yet credible and lovable personae. A major problem with the new generation of Turkish novelists is the lack of fully developed characters, a problem which Selim İleri successfully avoids.
İleri's method of recreating the past is realized through his specific use and treatment of names, objects and tenses. He uses time shifts and blurs the limits between the present and the past, so the shadow of the past is always here, or the present is expanded to include the past. He also employs shifts of direct and indirect speech within the same grammatical and semantic unit, by means of which he creates a double blurring effect between different time periods. The most striking example of this method is observed in his shifts from reported speech ("--mişli geçmis zaman") to direct speech ("şimdiki zaman"). His interest in reconstructing the past contributes both its peculiarities and beauties to his language.
KEY WORDS

Turkish literature – fiction, Selim Ileri, Istanbul in literature, Marcel Proust – literary influence

(Received January 13 2006)
(Accepted April 15 2006)
(Published Online June 27 2006)

Correspondence:
Address for correspondence:Oğuz Cebeci, Assoc.Prof.Dr., Yeditepe University, Department of English Language and Literature, 19 Mayıs Yerleşkesi, Kayışdağı 34755-İstanbul - TÜRKİYE

E-mail: oc23@hotmail.com


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2006), 3/2:7-28 Telif Hakkı © 2006 Ankara Üniversitesi Mak. # 22		Journal of Modern Turkish Studies (2006), 3/2:7-28 Copyright © 2006 Ankara University Art. # 22

*Kaybolmuş İstanbul'un Peşinde: Selim İleri'nin Gramofon Hala Çalıyor* Romanında Dil ve Zaman OĞUZ CEBECİ Yeditepe Üniversitesi, İstanbul ÖZET** Selim İleri'nin Solmaz Hanım: Kimsesiz Okurlar İçin adlı romanı, uslûp ve tema itibarıyle Marcel Proust'un, Reşat Nuri Güntekin gibi erken dönem Cumhuriyet yazarlarının ve “sentimentalist” ekole mensup Muazzez Tahsin Berkand ve Kerime Nadir gibi kadın yazarların yapıtlarından etkiler taşır. Solmaz Hanım: Kimsesiz Okurlar İçin , yapısal bir iskelete dayanmak yerine, anlatıcı-yazarın çocukluk anılarına, duygusal çağrışımlarına dayalı gevşek bir anlatı dokusuna sahiptir. Yazarın diğer yapıtlarında olduğu gibi bu yapıtında da dikkat çekici olan, Türk romanının genel bir sorununun, inandırıcı ve gelişkin karakter yaratma sorununun aşılmasıdır. Selim İleri marijinal, ancak inanılır karakterler yaratarak Türk romanının “insan sorunu”nu aşmayı başarmıştır. Selim İleri'nin geçmişi yeniden kurgularken kullandığı temel teknik isimleri, nesneleri ve zaman kiplerini yaratıcı bir biçimde kullanımına dayalıdır. Şimdi'yle Geçmiş'in içiçe geçtiği bu teknik içinde bulunulan zamanı daima geçmişe ait bir perspektif içinden görmemize olanak verir. Bu tekniğin en önemli kullanımlarından biri, aynı cümle içinde zaman geçişleri yapılarak, özellikle –mişli geçmiş zaman ile şimdiki zaman arasındaki sınırların kaldırılması ilkesine dayanır. Bunun sonucunda ortaya çıkan, çağrışım zenginlikleri taşıyan şiirsel ve güzel bir Türkçedir. ANAHTAR SÖZCÜKLER Türk edebiyatı - edebiyat kurgusu, Selim İleri - edebiyatta İstanbul , Marcel Proust - edebiyatta etkiler (Alındığı tarih 13 Ocak 2006) (Kabul edildiği tarih 15 Nisan 2006) (E-Yayın tarihi 27 Haziran 2006) Yazışma: Yazışma Adresi: Oğuz Cebeci, Doç.Dr., Yeditepe Üniversitesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü, 19 Mayıs Yerleşkesi, Kayışdağı 34755-İstanbul - TÜRKİYE Tel: (+90312) 234 10 10 / 1075 E-posta: oc23@hotmail.com		Remembrance of Istanbul Past: Time and Language in Selim Ileri's Gramofon Hala Çalıyor OĞUZ CEBECİ Yeditepe University, Istanbul ABSTRACT Selim İleri developed an original style in Solmaz Hanım: Kimsesiz Okurlar İçin : a mixture of the Proustian evocative novel, the writings of the idealist writers of the early Republican era, such as Reşat Nuri Guntekin, and, interestingly, the literature of the sentimentalist women writers of the early to mid-Republican period, such as Muazzez Tahsin Berkand and Kerime Nadir. Lacking a structural “skeleton” to rely on, Selim İleri's narrative unfolds itself loosely as the reading progresses, through evocations and through the autobiographical presence of the writer both as a protagonist and the narrator of the text. One important feature of Selim İleri's work is his re-introduction of the human element, particularly marginal characters, to the Turkish novel, creating exceptional yet credible and lovable personae. A major problem with the new generation of Turkish novelists is the lack of fully developed characters, a problem which Selim İleri successfully avoids. İleri's method of recreating the past is realized through his specific use and treatment of names, objects and tenses. He uses time shifts and blurs the limits between the present and the past, so the shadow of the past is always here, or the present is expanded to include the past. He also employs shifts of direct and indirect speech within the same grammatical and semantic unit, by means of which he creates a double blurring effect between different time periods. The most striking example of this method is observed in his shifts from reported speech ("--mişli geçmis zaman") to direct speech ("şimdiki zaman"). His interest in reconstructing the past contributes both its peculiarities and beauties to his language. KEY WORDS Turkish literature – fiction, Selim Ileri, Istanbul in literature, Marcel Proust – literary influence (Received January 13 2006) (Accepted April 15 2006) (Published Online June 27 2006) Correspondence: Address for correspondence:Oğuz Cebeci, Assoc.Prof.Dr., Yeditepe University, Department of English Language and Literature, 19 Mayıs Yerleşkesi, Kayışdağı 34755-İstanbul - TÜRKİYE E-mail: oc23@hotmail.com