Modern Türklük Araştırmaları Dergisi/Journal of Modern Turkish Studies (2006), 3/3:66-77, Art.#43

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2006), 3/3:66-77
Telif Hakkı © 2006 Ankara Üniversitesi
Mak. # 43
Journal of Modern Turkish Studies (2006), 3/3:66-77
Copyright © 2006 Ankara University
Art. # 43

Türkiye Türkçesi Yazın Dilinde Teşekkür Kalıpları

MUNA YÜCEOL ÖZEZEN
Çukurova Üniversitesi, Adana

ÖZET

Türkçenin çeşitli durumlara ve çeşitli ayrıntılara özgü anlatım biçimlerinin belirlenerek, bu yöndeki bulguların dilbilgisi öğretimine yansıtılması gerekmektedir. Biz bu makaleyle, Türkiye Türkçesinin teşekkür ve minnet kalıplarını belirlemeyi ve böylelikle bu alana bir katkı sağlamayı amaçladık. Teşekkür ve minnet anlatımı için Türkiye Türkçesinde formal olarak daha çok Arapça kökenli teşekkür sözcüğünün bulunduğu edimseller kullanılmaktadır. Bir dilin en önemli anlatım kalıplarından birisi olarak, Türkiye Türkçesinin başka dilden alıntı bir sözcüğü tercih etmesi ilginçtir. Yargıdaki öznenin 1. tekil kişi ve kullanımın edimselliği bakımından asıl teşekkür kalıbı teşekkür ederim 'dir. Diğer yaygın bir kullanım olan sağol[un] 'da yargıdaki tasarı 3. tekil kişi veya 3. çoğul kişiye yöneltilir. Bu yapı dua niteliklidir ve bu açıdan Türkçedeki hemen bütün duaların belli oranlarda ve belli metin bağlamlarında teşekkür işlevli olarak kullanılması olasıdır. Türkiye Türkçesindeki teşekkür ve minnet işlev li kalıpların “yerindelik koşulları” birbirinden farklıdır. Bazen bağlamın kendisinden dolaylı olarak teşekkür anlamı çıkabilir. Dil dışı etkenler de teşekkür bildirimi sırasındaki seçimleri etkileyebilir.

.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Türkiye Türkçesinde kalıp anlatımlar, edimseller, teşekkür bildirimleri, teşekkür işlevli kalıplar

(Alındığı tarih 18 Temmuz 2006)
(Kabul edildiği tarih 30 Ağustos 2006)
(E-Yayın tarihi 29 Eylül 2006)

Yazışma:
Yazışma Adresi: Muna Yüceol Özezen, Yrd.Doç.Dr., Çukurova Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 01330 Balcalı – ADANA / TÜRKİYE. E-posta: mozezen@cu.edu.tr

Thank-patterns in Turkey Turkish literary language

MUNA YÜCEOL ÖZEZEN
Chukurova University, Adana

ABSTRACT

Findings related to various situations and details about narration should be reflected into grammar teaching. In this article, we have aimed to make contributions to Turkey Turkish by specifying patterns of "thank" and "gratitude". In Turkey Turkish, the word
"thank", originally derived and borrowed from Arabic, is mostly used in different ways in everyday speech. Although one of the most essential discourse and speech item is thank-pattern in all languages. What is interesting is that Turkish borrows this pattern not from its own, original language but rather from another language, Arabic. The main "thank-pattern" in first person is uttered as "I thank you". Another widespread usage of "thank" is in third person singular and plural, which is mostly used uttering only "thanks!". The latter is, in fact, of prayer feature, and therefore it is assumed that nearly all kinds of prayer are, to some extent in some situations, "thank-based".

KEY WORDS

Clichés in Turkey Turkish, speech acts, thank-statements and patterns of thank-function

(Received July 18 2006)
(Accepted August 30 2006)
(Published Online September 29 2006)

Correspondence:
Address for correspondence: Muna Yüceol Özezen, Assoc.Prof.Dr., Chukurova University Faculty of Science-Letters, Department of Turkish Language and Literature 01330 Balcalı – ADANA / TÜRKİYE.

E-mail: mozezen@cu.edu.tr


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2006), 3/3:66-77 Telif Hakkı © 2006 Ankara Üniversitesi Mak. # 43		Journal of Modern Turkish Studies (2006), 3/3:66-77 Copyright © 2006 Ankara University Art. # 43

*Türkiye Türkçesi Yazın Dilinde Teşekkür* Kalıpları MUNA YÜCEOL ÖZEZEN Çukurova Üniversitesi, Adana ÖZET** Türkçenin çeşitli durumlara ve çeşitli ayrıntılara özgü anlatım biçimlerinin belirlenerek, bu yöndeki bulguların dilbilgisi öğretimine yansıtılması gerekmektedir. Biz bu makaleyle, Türkiye Türkçesinin teşekkür ve minnet kalıplarını belirlemeyi ve böylelikle bu alana bir katkı sağlamayı amaçladık. Teşekkür ve minnet anlatımı için Türkiye Türkçesinde formal olarak daha çok Arapça kökenli teşekkür sözcüğünün bulunduğu edimseller kullanılmaktadır. Bir dilin en önemli anlatım kalıplarından birisi olarak, Türkiye Türkçesinin başka dilden alıntı bir sözcüğü tercih etmesi ilginçtir. Yargıdaki öznenin 1. tekil kişi ve kullanımın edimselliği bakımından asıl teşekkür kalıbı teşekkür ederim 'dir. Diğer yaygın bir kullanım olan sağol[un] 'da yargıdaki tasarı 3. tekil kişi veya 3. çoğul kişiye yöneltilir. Bu yapı dua niteliklidir ve bu açıdan Türkçedeki hemen bütün duaların belli oranlarda ve belli metin bağlamlarında teşekkür işlevli olarak kullanılması olasıdır. Türkiye Türkçesindeki teşekkür ve minnet işlev li kalıpların “yerindelik koşulları” birbirinden farklıdır. Bazen bağlamın kendisinden dolaylı olarak teşekkür anlamı çıkabilir. Dil dışı etkenler de teşekkür bildirimi sırasındaki seçimleri etkileyebilir. . ANAHTAR SÖZCÜKLER Türkiye Türkçesinde kalıp anlatımlar, edimseller, teşekkür bildirimleri, teşekkür işlevli kalıplar (Alındığı tarih 18 Temmuz 2006) (Kabul edildiği tarih 30 Ağustos 2006) (E-Yayın tarihi 29 Eylül 2006) Yazışma: Yazışma Adresi: Muna Yüceol Özezen, Yrd.Doç.Dr., Çukurova Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 01330 Balcalı – ADANA / TÜRKİYE. E-posta: mozezen@cu.edu.tr		Thank-patterns in Turkey Turkish literary language MUNA YÜCEOL ÖZEZEN Chukurova University, Adana ABSTRACT Findings related to various situations and details about narration should be reflected into grammar teaching. In this article, we have aimed to make contributions to Turkey Turkish by specifying patterns of "thank" and "gratitude". In Turkey Turkish, the word "thank", originally derived and borrowed from Arabic, is mostly used in different ways in everyday speech. Although one of the most essential discourse and speech item is thank-pattern in all languages. What is interesting is that Turkish borrows this pattern not from its own, original language but rather from another language, Arabic. The main "thank-pattern" in first person is uttered as "I thank you". Another widespread usage of "thank" is in third person singular and plural, which is mostly used uttering only "thanks!". The latter is, in fact, of prayer feature, and therefore it is assumed that nearly all kinds of prayer are, to some extent in some situations, "thank-based". KEY WORDS Clichés in Turkey Turkish, speech acts, thank-statements and patterns of thank-function (Received July 18 2006) (Accepted August 30 2006) (Published Online September 29 2006) Correspondence: Address for correspondence: Muna Yüceol Özezen, Assoc.Prof.Dr., Chukurova University Faculty of Science-Letters, Department of Turkish Language and Literature 01330 Balcalı – ADANA / TÜRKİYE. E-mail: mozezen@cu.edu.tr