Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/3

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/3:156-180
Telif Hakkı © 2007 Ankara Üniversitesi
Mak. # 47
Journal of Modern Turkish Studies (2007), 4/3:156-180
Copyright © 2007 Ankara University
Art. # 47

Sarı Uygurların Kökeni

ERKİN EKREM
Hacettepe Üniversitesi (Ankara)

1081 ve 1083 yıllarında ilk defa Çin kaynaklarında Huang-t’ou Hui-he (Sarı Baş Uygur) olarak zikredilen Sarı Uygurların (Sarı Yugurlar), sadece tarihî kökenleri hakkında değil bu topluluğun etnik adı hakkında da farklı görüşler bulunmaktadır. Çin kayıtlarında bu topluluk Sa-li Wei-wu, Sha-la Wei-kuo-er, Sa-li Wei-wu-er, hatta Huang-fan (Sarı Boylar), Hsi-la Ku-er Huang-fan (Shira YugurSarı boylar), Hsi-la Ku-er Hei-fan (Shira YugurKara Boyları), Huang Huang-fan (Sarı Sarı Boylar) ve Hei Huang-fan (Sarı Kara Boylar) gibi Türkçe ile Çince karışımı etnik adlar ile isimlendirilmektedir. Araştırmacılar, söz konusu topluluğa verilen bu adlarının Türkçe “Sarı Uygur” olduğu hakkında hem fikirlerdir, ancak isimde geçen “sarı” sıfatı konusunda tartışmalar yaşanmaktadır. Bu araştırmada “Sarı”nın “merkezî boy” ya da “lider boy” yani tanrıdan kut almışlığı iddia eden “asil ve asıl” boyun özel sıfatı olduğu ortaya koyulmaya çalışılmış ve Sarı Uygurların Orhun Uygur devletinin kurucu kabilesi Yaglakar’dan köken olduğu görüşü ileri sürülmüştür. Neticede, Sarı Uygur topluluğu tarihte ne kadar etnik değişime uğramış olursa olsun “Sarı Uygur” adının Yaglakar ailesinin özel konumundan kaynaklandığı görüşü ispatlanmaya çalışılmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Uygurlar, Sarı Uygurlar, Moğollar, Sarı (Gök) Türk, Sarı Türgişler

Alındığı tarih: 28 Eylül 2006
Yayına kabul edildiği tarih: 15 Aralık 2006
E-yayın tarihi: 2 Ekim 2007

Yazışma:
Yazışma Adresi: Erkin EKREM, Dr, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, 06532 Beytepe-Ankara.
E-posta: eekrem@hacettepe.edu.tr

The Origin of Sarı Uygurs

ERKİN EKREM
Hacettepe University (Ankara)

ABSTRACT

In 1081 and 1083, Sarı Uygurs, on which there are different ideas not only on their historical origins but also their ethnic name, were mentioned as Huang-t’ou Hui-he (Sarı Baş Uygur) in Chinese sources. The Sarı Uygurs were named in Chinese sources as Sa-li Wei-wu, Sha-la Wei-kuo-er, and even Huang-fan (Sarı Boylar), Hsi-la Ku-er Huang-fan (Shira Yugur Sarı Boylar) and Hei Huang-fan (Sarı Kara Boylar), which are the mixture of Turkish and Chinese. Researchers agree on the idea that these names mean “Sarı Uygur” in Turkish, but there are arguments going on about the adjective, namely “sarı”. In this article, it is proposed that the “sarı” is the special adjective of “central clan” or “leader clan” receiving grace from God, which is “noble and original”, and is also pointed out that Sarı Uygurs were originated from the Yaglakar, the founder clan of the Orhun-Uygur State. It will also be tried to be proved that no matter how much Sarı Uygurs were ethnically changed in history, their name comes from the special place of the Yaglakar family.

KEY WORDS
Uygurs, Sarı Uygurs, Mongols, Sarı (Gök) Türk, Sarı Türgiş

Received September 28 2006
Accepted December 15 2006
Published Online October 2 2007

Correspondence:
Address for correspondence: Erkin EKREM, Dr., Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, 06532 Beytepe-Ankara.
E-posta: eekrem@hacettepe.edu.tr

.


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/3:156-180 Telif Hakkı © 2007 Ankara Üniversitesi Mak. # 47		Journal of Modern Turkish Studies (2007), 4/3:156-180 Copyright © 2007 Ankara University Art. # 47

Sarı Uygurların Kökeni ERKİN EKREM Hacettepe Üniversitesi (Ankara) 1081 ve 1083 yıllarında ilk defa Çin kaynaklarında Huang-t’ou Hui-he (Sarı Baş Uygur) olarak zikredilen Sarı Uygurların (Sarı Yugurlar), sadece tarihî kökenleri hakkında değil bu topluluğun etnik adı hakkında da farklı görüşler bulunmaktadır. Çin kayıtlarında bu topluluk Sa-li Wei-wu, Sha-la Wei-kuo-er, Sa-li Wei-wu-er, hatta Huang-fan (Sarı Boylar), Hsi-la Ku-er Huang-fan (Shira YugurSarı boylar), Hsi-la Ku-er Hei-fan (Shira YugurKara Boyları), Huang Huang-fan (Sarı Sarı Boylar) ve Hei Huang-fan (Sarı Kara Boylar) gibi Türkçe ile Çince karışımı etnik adlar ile isimlendirilmektedir. Araştırmacılar, söz konusu topluluğa verilen bu adlarının Türkçe “Sarı Uygur” olduğu hakkında hem fikirlerdir, ancak isimde geçen “sarı” sıfatı konusunda tartışmalar yaşanmaktadır. Bu araştırmada “Sarı”nın “merkezî boy” ya da “lider boy” yani tanrıdan kut almışlığı iddia eden “asil ve asıl” boyun özel sıfatı olduğu ortaya koyulmaya çalışılmış ve Sarı Uygurların Orhun Uygur devletinin kurucu kabilesi Yaglakar’dan köken olduğu görüşü ileri sürülmüştür. Neticede, Sarı Uygur topluluğu tarihte ne kadar etnik değişime uğramış olursa olsun “Sarı Uygur” adının Yaglakar ailesinin özel konumundan kaynaklandığı görüşü ispatlanmaya çalışılmıştır. ANAHTAR SÖZCÜKLER Uygurlar, Sarı Uygurlar, Moğollar, Sarı (Gök) Türk, Sarı Türgişler Alındığı tarih: 28 Eylül 2006 Yayına kabul edildiği tarih: 15 Aralık 2006 E-yayın tarihi: 2 Ekim 2007 Yazışma: Yazışma Adresi: Erkin EKREM, Dr, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, 06532 Beytepe-Ankara. E-posta: eekrem@hacettepe.edu.tr The Origin of Sarı Uygurs ERKİN EKREM Hacettepe University (Ankara) ABSTRACT In 1081 and 1083, Sarı Uygurs, on which there are different ideas not only on their historical origins but also their ethnic name, were mentioned as Huang-t’ou Hui-he (Sarı Baş Uygur) in Chinese sources. The Sarı Uygurs were named in Chinese sources as Sa-li Wei-wu, Sha-la Wei-kuo-er, and even Huang-fan (Sarı Boylar), Hsi-la Ku-er Huang-fan (Shira Yugur Sarı Boylar) and Hei Huang-fan (Sarı Kara Boylar), which are the mixture of Turkish and Chinese. Researchers agree on the idea that these names mean “Sarı Uygur” in Turkish, but there are arguments going on about the adjective, namely “sarı”. In this article, it is proposed that the “sarı” is the special adjective of “central clan” or “leader clan” receiving grace from God, which is “noble and original”, and is also pointed out that Sarı Uygurs were originated from the Yaglakar, the founder clan of the Orhun-Uygur State. It will also be tried to be proved that no matter how much Sarı Uygurs were ethnically changed in history, their name comes from the special place of the Yaglakar family. KEY WORDS Uygurs, Sarı Uygurs, Mongols, Sarı (Gök) Türk, Sarı Türgiş Received September 28 2006 Accepted December 15 2006 Published Online October 2 2007 Correspondence: Address for correspondence: Erkin EKREM, Dr., Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, 06532 Beytepe-Ankara. E-posta: eekrem@hacettepe.edu.tr .