|
|
||
| Modern Türklük Araştırmaları Dergisi
(2008), 5/1:7-46 Telif Hakkı © 2008 Ankara Üniversitesi Mak. # 3 |
Journal of Modern Turkish Studies (2008), 5/1:7-46 Copyright © 2008 Ankara University Art. # 3 |
|
|
|
||
|
Sovyet Karşıtı Azerbaycan Türk Siyasî Muhacir Neşriyatında “Türk İnkılâbı”: Yeni Kafkasya ve Resulzade Mehmed Emin SAİME SELENGA GÖKGÖZ ÖZET Sovyet Karşıtı Türk siyasî muhacereti, 1917 Ekim İhtilâli ile kendi millî ve siyasî varlık mücadelesini 1917-1922 arasında Rusya içinde tecrübe eden Türk siyasî elitlerine işaret eder. Bu siyasi elitler, Azerbaycan’dan Kırım’a, İdil-Ural’dan Türkistan’a yürüttükleri bağımsızlık hareketlerinin faal aktörleridir. Fakat Sovyet ve Rus karşıtı olarak, Rusya’dan ayrılıp siyasî mülteci olarak Türkiye’ye ve Avrupa’nın çeşitli ülkelerine sığınmışlardır. Yeni Türkiye, Anadolu’da anti-emperyalist milli mücadelenin ardından, Lozan’la beraber kurulduğunda, bu elitlerin de dayandığı milliyet prensibini hayata geçiren ulus-devlet olarak ortaya çıkan tek Türk ülkesi de oldu. Bu mücadele, söz konusu bu millî muhacirleri olduğu kadar Doğu sömürge Müslüman ulusları için de “kurtuluş”un modeli olmuştur. Dünyayı ve eşyayı pozitivist kavrayan bu laik elitler, siyaseten de liberaldi. Rusya geçmişleriyle, Rusya Türklüğünün ceditçi nesliydi de. İki ihtilal arasında siyallaşan bu entelektüel elitler iç ideolojik çatallaşmalardan da nasiplerini almışlardı. Kemalist inkılâpları takdir ve tasvip ettiler, bu inkılâpların anlamını Sovyet Rusya idaresindeki “esir” Türk ülkeleri ve Müslüman Doğu için olumlu yorumladılar. Kemalistler, onlar için Müslüman Türk toplumsal değişmesini, ilerlemeyi gerçekleştiren Türk radikalizmini ifade etmekteydi. Bu siyasî muhacerette Azerbaycan Türkleri, Azerbaycan’ın Sovyet idaresinden kurtuluşu ve bağımsızlığı hedefini bir programla harekete geçerek örgütlendiler. Mehmed Emin Resulzade, 1905-1917, 1917-1920 arası siyasî faaliyetini, Müsavat Fırkası ekseninde harice de taşıdı, Azerbaycan Türk muhaceretinin siyasî lideri oldu. Muhaceretin siyasî yayın organı Sovyet karşıtı söylemiyle Yeni Kafkasya 1923-1927 arasında yayınlandı, bu yayını Azeri Türk ve Odlu Yurt izledi. 1931’de Türkiye dışına çıktı. Bu üç siyasî muhacir dergi, ceditçi kimlik birleşeni ile Kemalist inkılâpları değerlendirdiği gibi, Türk dış siyasetini, Türk-Sovyet ilişkilerini, Avrupa’da iki savaş arası dönemde yaşanan altüst oluşu, Avrupa-Türkiye ilişkilerini de sütunlarında değerlendi. ANAHTAR SÖZCÜKLER Mehmed Emin Resulzade, Azerbaycan siyasî muhacereti, Azerbaycan Türk siyasî neşriyatı, Yeni Kafkasya, Azeri Türk, Odlu Yurt, Türk İnkılâbının retoriği.
(Alındığı tarih 18 Ekim 2007) Yazışma: E-posta: ssgokgoz@hacettepe.edu.tr
"Turkish Revolution" in Anti-Soviet Azerbaijan Turkish Political Emigre Publications: Yeni Kafkasya and Resulzade Mehmed Emin SAİME SELENGA GÖKGÖZ ABSTRACT Anti-soviet Turkish political refugees represent those political elite who struggled in and after Bolshevik Revolution for national independence. These modernist elite from Azerbaijan to Crimea, Idel-Ural to Turkistan figthed, for anti-Bolshevik rebuilding of new era in Russia. But the formation of Soviet regime obliged these political fighters to leave their homeland and to emigrate. A new period opened for Turkish political émigrés in Europe and in newly independed Turkey. Turkey was a symbol of struggle against imperialism, being succeeded a national independence war after the collapse of Ottoman Empire, for Soviet Russia’s “oppressed” Muslim Turks and also for the peoples of the East who were subjects of western colonialist empires. Mustafa Kemal, leader of Independence War was also founder of new Turkey. Turkish Revolution that could be characterized as Turkish way of western type of modernization and Mustafa Kemal for political émigrés was perfect model. They were proud of success of Turkey. Reading of their political immigration publications give us how they conceived Turkish Revolution and maked imagology on Savior of Turkey, Atatürk. One of these political émigré colonies in Turkey was Azerbaijani Turks. Mehmed Emin Resulzade, a key figure modern Azerbaijan history, organized the colony in Istanbul for the “cause of independed Azerbaijan” and founded Azerbaijan Nation Center. Resulzade and his political entourage, which were the founders of national democratic republic of Azerbaijan before sovietization, published many political reviews which were the organs of defense in their nationalist and anti-Soviet struggle. Yeni Kafkasya (New Caucasia) was the first publication of all Turkish political refugees from Soviet Russia. This review and others, Azeri Turk and Odlu Yurt which were published successively in Istanbul played an important role to promulgate the Azerbaijani national cause. KEY WORDS Mehmed Emin Resulzade, Azerbaijani Turkish political emigration, political publications of Azerbaijani Turks in Turkey, Yeni Kafkasya, Azeri Türk, Odlu Yurt, rhetoric of Turkish Revolution
Correspondence: E-mail: ssgokgoz@hacettepe.edu.tr |
||
|
|
 |
|
