|
Dil Siyaseti: Başkurdistan Tecrübesi
Fayruza GARİPOVA
Ufa
ÖZET
Bu makalede Başkurdistan Cumhuriyeti’nde dil inşası deneyimi analiz edilmektedir. Dil inşasının üç dönemini belirlemekteyiz: (1) XX. yüzyılın 20–30’lu yılları: Bu dönemde devlet dili olan Başkurtçayı cumhuriyetin devlet kurumlarında kullanılması, devlet dilleri olan Başkurtça ve Rusça yanında Başkurdistan’da yaşayan başka halkların dillerini öğretimde kullanılması, Başkurt yazısını (alfabesini) oluşturmak ve Başkurt edebî dilini şekillendirmek gibi teşebbüsler hayata geçirillmiştir. (2) XX. yüzyılın 50–80’li yılları; Bu dönemde RSFSC’nde devlet dili teriminden vazgeçilmesine rağmen cumhuriyetlere adlarını veren halkların dilleri kısmen de olsa devlet dili vazifesini yapmaktaydılar. Bu yıllarda Başkurtça yanında başka Rus olmayan halkların dillerinin sosyal fonksiyonları daha çok ilk ve orta öğretim, kültür ve basın alanlarında gelişmiştir. (3) ‘Perestroyka” reformlarından sonra başlayan döenm: Bu dönemin ayrıcı vasfı Rusçadan başka dillerin aktif bir şekilde canlandırılmasıdır. Rusya Federasyonu içindeki cumhuriyetlere adlarını veren halkların dilleri bu cumhuriyetlerde devlet dili olarak ilan edilmiştir. Rusçadan başka dillerin geleneksel olarak kullanıldığı alanlarda (öğretim, kültür, basın) durumları daha da sağlamlaştırılmıştır.
Hem bilim adamları hem de halk tarafından değişik bir şekilde izah edilen anadili terimini bazıları konuşma aracı anlamında, diğerleri mutlaka binmesi gerekmeyen etnik bilinç sembolü anlamında kullanmaktadırlar.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Dil inşası, dil siyaseti, devlet dili, özdili(anadil), Başkurdistan, Standart Başkurtça, Türk dili
Alındığı tarih: 29 Mayıs 2009
E-yayın tarihi: 31 Temmuz 2009
Yazışma:
Filoloji Bilimleri Adayı, Başkurdistan Bilimler Akademisi Beşerî Bilimler Enstitüsü Sosyolinguistik Bölümü Başkanı.
Adres: 450076 Respublika Başkortostan, g. Ufa, Ul. Gafuri, 13/1
E-posta: zafer1976@mail.ru
Language Policy: The Bashkortostan Experience
Fayruza GARIPOVA
Ufa
This article is devoted to an analysis of the experience of language construction in the Republic of Bashkortostan. We allocated three periods of language construction: (1) In the 1920s–1930s, the Bashkir language was introduced as the state language in official bodies of the republic, teaching was organized in state languages (Bashkir and Russian), as well as in languages of other peoples of Bashkortostan; written Bashkir was developed and a literary Bashkir language was formed. (2) In the 1950s-1980 in the RSFSR, despite a refusal to use the term "state language," the languages of the peoples who named their republics partially continued to carry out the role of state languages. In these years, the public functions of the Bashkir language, as well as other non-Russian languages, received the greatest development in the sphere of education, culture, and press. (3) The third period of language construction, which began after Perestroika, is characterized by the active revival of non-Russian languages. Languages of people who make up Russian republics have been declared state languages in their corresponding territories. A strengthening of the positions of non-Russian languages was outlined in the traditional spheres of their use (formation, culture, and press).
The concept "native language" is treated differently by scientists and the population, one perceiving it as means of dialog, and for others it is a symbol of ethnic identity, the knowledge of which not necessary.
KEY WORDS
language construction, the language policy, state language, native language, Bashkortostan, standard Bashkir, Turkish
(Received May 29 2009)
(Published Online July 31 2009)
Correspondence:
Address for correspondence : Bashkortostan Academy of Sciences, Institute of Humanities Sciences, Department of Sociolinguistics. 450076 Respublika Bashkortostan, g. Ufa, Ul. Gafuri, 13/1
E-mail: zafer1976@mail.ru
|
