Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2009), 6/3

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2009), 6/4:21-39
Telif Hakkı © 2009 Ankara Üniversitesi
DOI: 10.1501/MTAD.6.2009.4.42

Journal of Modern Turkish Studies (2009), 6/4:21-39
Copyright © 2009 Ankara University
DOI: 10.1501/MTAD.6.2009.4.42

Salar Türkçesinde Sıfat-Fiil Bağlayıcılarının
Kip-Zaman-Kiplik Potansiyelleri ve Özne Durumu

Gülsün MEHMET
Ankara

ÖZET

Türkçede bir ana yüklemin öznesinin veya bir katılanının gerçekleştirdiği, gerçekleştirmekte olduğu, gerçekleştireceği ya da gerçekleştirme niyetinde olduğu bir aksiyonu sıfatlaştırmak için kullanılan özel bağlayıcılara sıfat-fiil işaretleyicisi (relativer)denir. Başka bir şekilde tarif edersek derin yapıdan taşınan baş ile sınırlandırıcı sıfat arasındaki bağlantıyı kuran morfolojik parça sıfat fiil işaretleyicisidir. Bu cümle bağlayıcı işaretleyiciler konuşurca, Ana cümle içerisinde görevli bir ögeyi (hedefi) dinleyici için daha belirgin hale getirmek, sınırlandırmak için kullanılır. İlgi cümlesi (relative clause) bir dil evrenselidir. Türk dilinde ilgi cümleleri sıfat fiil işaretleyicileri ile kurulur. Sıfat-fiilli cümleler literatürde relative clause, modifier clause ya da non-finite clause, free relative clause şeklinde adlandırılır. Bugün Salar Türkçesinde ilgi cümlelerinin kurulumunda, beş tip sıfat fiil bağlayıcısı kullanılmaktadır. Bu lehçede, sıfat fiilli önermelerin en belirgin özelliği bunların isim kategorisine geçme (adlaşma) eğiliminde olmalarıdır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Salar Türkçesi, İlgi cümlesi, sıfat-fiil, uyum, bağlayıcı.

Alındığı tarih: 2 Temmuz 2009
E-yayın tarihi: 19 Ocak 2010

Yazışma:

Gazi Üniversitesi Türkçe Öğrenim, Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÖMER), Ankara.
E-Posta: gmehmet@gazi.edu.tr

Tense – Time – Tense Potentials and Subject Status of Participle Relativers
within Salar Turkish

Gülsün MEHMET
Ankara

Special relativers, used for turning an action into adjective with a tendency to realize or realized, being realized or to be realized by a participant or subject of a main verb within Turkish, are called as participle marker. In other words, morphological part, establishing the connection between limiting adjective and head, which is transferred from deep structure, is participle marker. These sentence binding markers are used by the talker in order to crystallize and limit an element, employed within main sentence, (Target) for the listeners. Relative clause is a language universal and proposition relatives are formed via participle markers within Turkish language. Sentences with participles are referred as relative clauses, modifier clauses or non-finite clauses, free relative clauses in the literature. Today five types of participle relativers are being used during establishment of proposition relatives within Salar Turkish. Most distinct feature of the propositions with proposition relatives is the tendencies of these to transmit to noun category (to be used as a noun) within this dialect.

KEY WORDS
Salar Turkish, proposition relative, participle, agreement, relativer.

(Received July 2 2009)
(Published Online 19 January 2010)

Correspondence:
Address for correspondence : Gazi Üniversitesi Türkçe Öğrenim, Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÖMER), Ankara.

email: gmehmet@gazi.edu.tr


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2009), 6/4:21-39 Telif Hakkı © 2009 Ankara Üniversitesi DOI: 10.1501/MTAD.6.2009.4.42		Journal of Modern Turkish Studies (2009), 6/4:21-39 Copyright © 2009 Ankara University DOI: 10.1501/MTAD.6.2009.4.42

Salar Türkçesinde Sıfat-Fiil Bağlayıcılarının Kip-Zaman-Kiplik Potansiyelleri ve Özne Durumu Gülsün MEHMET Ankara ÖZET Türkçede bir ana yüklemin öznesinin veya bir katılanının gerçekleştirdiği, gerçekleştirmekte olduğu, gerçekleştireceği ya da gerçekleştirme niyetinde olduğu bir aksiyonu sıfatlaştırmak için kullanılan özel bağlayıcılara sıfat-fiil işaretleyicisi (relativer)denir. Başka bir şekilde tarif edersek derin yapıdan taşınan baş ile sınırlandırıcı sıfat arasındaki bağlantıyı kuran morfolojik parça sıfat fiil işaretleyicisidir. Bu cümle bağlayıcı işaretleyiciler konuşurca, Ana cümle içerisinde görevli bir ögeyi (hedefi) dinleyici için daha belirgin hale getirmek, sınırlandırmak için kullanılır. İlgi cümlesi (relative clause) bir dil evrenselidir. Türk dilinde ilgi cümleleri sıfat fiil işaretleyicileri ile kurulur. Sıfat-fiilli cümleler literatürde relative clause, modifier clause ya da non-finite clause, free relative clause şeklinde adlandırılır. Bugün Salar Türkçesinde ilgi cümlelerinin kurulumunda, beş tip sıfat fiil bağlayıcısı kullanılmaktadır. Bu lehçede, sıfat fiilli önermelerin en belirgin özelliği bunların isim kategorisine geçme (adlaşma) eğiliminde olmalarıdır. ANAHTAR SÖZCÜKLER Salar Türkçesi, İlgi cümlesi, sıfat-fiil, uyum, bağlayıcı. Alındığı tarih: 2 Temmuz 2009 E-yayın tarihi: 19 Ocak 2010 Yazışma: Gazi Üniversitesi Türkçe Öğrenim, Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÖMER), Ankara. E-Posta: gmehmet@gazi.edu.tr Tense – Time – Tense Potentials and Subject Status of Participle Relativers within Salar Turkish Gülsün MEHMET Ankara Special relativers, used for turning an action into adjective with a tendency to realize or realized, being realized or to be realized by a participant or subject of a main verb within Turkish, are called as participle marker. In other words, morphological part, establishing the connection between limiting adjective and head, which is transferred from deep structure, is participle marker. These sentence binding markers are used by the talker in order to crystallize and limit an element, employed within main sentence, (Target) for the listeners. Relative clause is a language universal and proposition relatives are formed via participle markers within Turkish language. Sentences with participles are referred as relative clauses, modifier clauses or non-finite clauses, free relative clauses in the literature. Today five types of participle relativers are being used during establishment of proposition relatives within Salar Turkish. Most distinct feature of the propositions with proposition relatives is the tendencies of these to transmit to noun category (to be used as a noun) within this dialect. KEY WORDS Salar Turkish, proposition relative, participle, agreement, relativer. (Received July 2 2009) (Published Online 19 January 2010) Correspondence: Address for correspondence : Gazi Üniversitesi Türkçe Öğrenim, Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÖMER), Ankara. email: gmehmet@gazi.edu.tr