|
Belçikalı Nüfus ve İstatistik bilimci Camille Jacquart ve
Türkiye’de Modern İstatistiğin Kurulması (1926-1929)
Seyfi Yıldırım
Ankara
ÖZET
Türkiye'nin 20'li yılları, hükûmet şeklinin Cumhuriyete evrilmesiyle kurulacak olan yeni devletin "ilerleme"yi temsil eden modern Avrupa kurumlarıyla, devraldığı geri kalmış bir toplumu buluşturma ve bu toplumun refahını hedef alan atılımlarının yapıldığı yıllardır. Cumhuriyet'in bürokratları, devraldıkları bu toplumu ne seviyede biliyorlardı peki? Bu toplumun içinde bulunduğu yoksunluklar, dolayısıyla ihtiyaç ve beklentiler ne idi? Bütün bunların tespiti ise devlet aygıtının kurumlarının işleyişini, çeşitli sorunları tespitle beraber bunların çözümü için bir sistem planlanması gerektiriyordu. İstatistik bilgisi bu planlamanın verilerini sunan bir bilim dalı olarak 19. yüzyılın ikinci yarısı itibariyle emperyal devletlerin başvurduğu bir alan olagelmiştir. Türkiye'de de, 1925’li yıllarda ileriye dönük olarak yapacağı işleri planlayabilmek için çağdaş Avrupa’nın yaptığı bilimsel istatistik yöntemleri ile elde edilebilecek nüfus, ekonomi, ziraat gibi temel konularda sağlam verilere ihtiyaç duyulmuştur. Osmanlı’dan devralınan mirasın gerçek boyutlarıyla bilinmesi bunu zorunlu kılmaktaydı. Nitekim Osmanlı döneminde pek de bilimsel esaslara dayanmayan nüfus sayımlarına duyulan şüphe ile bir süredir Anadolu’ya gelen ve giden göçmen nüfus, Anadolu nüfusunun sayı ve diğer özellikleri itibariyle gerçek rakamlarının bilinmesini şart koşuyordu. Böylece Türkiye gibi ülkelerin Batı medeniyetinden bilgi aktarımında çok sık olarak müracaat edilen bir uygulama olarak Batılı bir uzmanın tecrübesi ve çağdaş bilgisine başvuruldu. Batılı uzmanlar, eksikliği hissedilen ve Türkiye’nin acil ihtiyaç duyulan işlerinde istihdam edilmekteydi. Eğitim, meteoroloji, bayındırlık bunların başında geliyordu. Bu Batılı uzmanlardan birisi de nüfusbilim ve istatistik alanında dünya çapında tanınan, Beynelmilel İstatistik Cemiyeti’nin de üyesi olan Belçikalı bilgin Camille Jacquart’dır. Camille Jacquart 1926'da davet edildiği Türkiye'de üç yıl boyunca görev almış ve başta Merkezî İstatistik Dairesi'nin kurulmasını sağlamıştır. Daha sonra 1927 Genel Nüfus Sayımının gerçekleştirilmesinde belirleyici olmuştur. Türkiye’nin nüfusu hakkındaki bilinmezleri çözerek bu konudaki boşlukların doldurulmasını sağlamıştır. Bunun yanı sıra daha birçok alanda; ziraat, maarif, sanayinin bugün dahi son derece önemli istatistiklerinin yapılmasını ve çağdaş bilimsel istatistik yöntemlerinin uygulanmasını sağlayarak Türk istatistikçiliğinin kurulmasında öncülük etmiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Camille Jacquart, Türk İstatistik Tarihi, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Mehmet Celal Aybar, Selim Sabit Aykut.
Alındığı tarih: 5 Ekim 2009
E-yayın tarihi: 26 Nisan 2010
Yazışma:
Yazışma adresi: Seyfi Yıldırım, Dr. Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü
Beytepe 06800, Ankara.
E-posta: ahiseyfi@hotmail.com
Belgian Demographer and Statistician Camille Jacquart and Foundation of Modern Statistics in Turkey, 1926-1929
Seyfi YILDIRIM
Ankara
The 1920’s witnessed the struggle of the newly founded Turkish state on modernization of the country and society by adopting the philosophy of developed European institutions. Some of the main questions on this procedure were concerning the capability of new bureaucrats on the society at the early stage of the republic and the necessities of the society. In this respect, figuring out the necessities of the society required the thorough and detailed statistical figures of the people in the country. The statistics science was being used by the developed European countries at that time to understand and employ true approaches on the problems of the society. The officials of the Turkish state were aware of the importance of employing experts on such matters for the modernization process especially right after 1925. Hence, Camille Jacquart a member of the International Society of Statistics from Belgium was a distinguished expert on statistics. After being employed by the Turkish state in 1926 Jacquart initiated the Central Statistics Society in Turkey during his stay of 3 years. Besides, he assisted conducting the general census in 1927 all around the country. He had a leading role on determining the basic statistical facts concerning the population both in the cities and country side. In addition, he also promoted researches and studies on the statistics of educational, industrial and agricultural facts and figures in the country and paved the way for today’s modern Turkish statistics science. This study aims to shed light on the contribution and importance of employing a European expert along with the modernization struggle of the Turkish state in 1920’s.
KEY WORDS
Camille Jacquart, History of Turkish Statistics, General Directorate of Statistics, İsmet İnönü, Mehmet Celal Aybar, Selim Sabit Aykut
(Received October 5 2009)
(Published Online April 26 2010)
Correspondence:
Address for correspondence : Seyfi Yıldırım, Dr., Hacettepe University, Institute of Atatürk’s Principles and History of Revolution, Beytepe/Ankara, Tel: 0312 297 68 70.
Email:ahiseyfi@hotmail.com
|
