Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2010), 7/1:141-176

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2010), 7/1:141-176
Telif Hakkı © 2010 Ankara Üniversitesi
DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.1.10
Journal of Modern Turkish Studies (2010), 7/1:141-176
Copyright © 2010 Ankara University
DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.1.10

Türk Dünyasından Derlenmiş Bir ‘Atalar Sözü’ Kitabı

Murat Küçük
Ankara

ÖZET

Atasözleri ve deyimler, bir dilin söz varlığının en temel unsurları arasında yer alır. Eğitici, uyarıcı, öğüt verici işleve sahip olan atasözleri, aynı zamanda bir dilin zenginliğinin, anlatım gücünün göstergesidir. Türk atasözleri, tarih boyunca insanların ilgisini çekmiş; Türk dilinin tarihî dönemlerinden başlayarak pek çok kimse tarafından derlenmiş; daha sonra bu derlemeler kitap hâline getirilerek gelecek kuşaklara ulaşması sağlanmıştır. XX. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra da ‘atasözü’ ve ‘deyim’ olarak Türkçede yerleşmiş ve terimleşmiştir. Derlenerek kitap hâline getirilen yayınlardan biri de Haşim Veli’nin Atalar Sözü adlı kitabıdır. Buradaki söz varlığı, kuzey ve güney Türklerinden toplanmıştır. Dolayısıyla bu kitapçıktaki pek çok atasözü ve deyim, farklı lehçe ve ağız özellikleri göstermektedir. Bu yazı, konuyla ilgili çalışmanın ilk bölümünü oluşturmaktadır. Yazıda atasözü ve deyim tanımları üzerinde durulmuş; atasözleri ve deyimlerin tarihî gelişimi ve bu konuda yapılmış önemli yayınlar hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra Haşim Veli’nin Atalar Sözü kitabı değerlendirilmiş ve kitapta yer alan atasözleri ve deyimler yazının bu bölümüne konulmuştur.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Haşim Veli, atasözü, deyim, terim, söz varlığı, derleme.

Alındığı tarih: 13 Ocak 2010
E-yayın tarihi: 26 Nisan 2010

Yazışma:
Yazışma adresi: Murat Küçük, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Sıhhiye/ANKARA.
E-posta:muratkucuk25@gmail.com

A Book of Proverbs gathered from Turkish World

Murat Küçük
Ankara

Proverbs and idioms take place among the main elements of a language’s vocabulary. Proverbs, which have instructive, stimulative, advice giving functions, are also the indicators of a language’s wealth and narration potency. Turkish preverbs have interested people along the history; have been compiled by many people beginning from the Turkish language’s historical periods; later on, these compilations have been provided to inherite the next generation by collecting in a book. They have settled and became terms in Turkish after the first quarter of 20th century too. One of the compiled books is Haşim Veli’s book named Atalar Sözü 'Proverbs' . The vocabulary in this book, has been gathered from the Northern and Southern Turks. So, many proverbs and idioms in this book show different dialectal and local dialectal characteristics. This article consists of the first part of the study about this subject. In the article proverbs and idioms are emphasized and are given information about the historical development of proverbs and idioms and important publications on this subject. Then, Haşim Veli’s Atalar Sözü is evaluated and the proverbs and idioms in the book are placed in this part of the article.

KEY WORDS
Haşim Veli, proverb, idiom, term, vocabulary, compilation.

(Received January 13 2010)
(Published Online April 26 2010)

Correspondence:
Address for correspondence : Murat KÜÇÜK, Assoc.Prof.Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Turkish Language and Literature, Sıhhiye/ANKARA
E-mail:muratkucuk25@gmail.com


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2010), 7/1:141-176 Telif Hakkı © 2010 Ankara Üniversitesi DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.1.10		Journal of Modern Turkish Studies (2010), 7/1:141-176 Copyright © 2010 Ankara University DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.1.10

Türk Dünyasından Derlenmiş Bir ‘Atalar Sözü’ Kitabı Murat Küçük Ankara ÖZET Atasözleri ve deyimler, bir dilin söz varlığının en temel unsurları arasında yer alır. Eğitici, uyarıcı, öğüt verici işleve sahip olan atasözleri, aynı zamanda bir dilin zenginliğinin, anlatım gücünün göstergesidir. Türk atasözleri, tarih boyunca insanların ilgisini çekmiş; Türk dilinin tarihî dönemlerinden başlayarak pek çok kimse tarafından derlenmiş; daha sonra bu derlemeler kitap hâline getirilerek gelecek kuşaklara ulaşması sağlanmıştır. XX. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra da ‘atasözü’ ve ‘deyim’ olarak Türkçede yerleşmiş ve terimleşmiştir. Derlenerek kitap hâline getirilen yayınlardan biri de Haşim Veli’nin Atalar Sözü adlı kitabıdır. Buradaki söz varlığı, kuzey ve güney Türklerinden toplanmıştır. Dolayısıyla bu kitapçıktaki pek çok atasözü ve deyim, farklı lehçe ve ağız özellikleri göstermektedir. Bu yazı, konuyla ilgili çalışmanın ilk bölümünü oluşturmaktadır. Yazıda atasözü ve deyim tanımları üzerinde durulmuş; atasözleri ve deyimlerin tarihî gelişimi ve bu konuda yapılmış önemli yayınlar hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra Haşim Veli’nin Atalar Sözü kitabı değerlendirilmiş ve kitapta yer alan atasözleri ve deyimler yazının bu bölümüne konulmuştur. ANAHTAR SÖZCÜKLER Haşim Veli, atasözü, deyim, terim, söz varlığı, derleme. Alındığı tarih: 13 Ocak 2010 E-yayın tarihi: 26 Nisan 2010 Yazışma: Yazışma adresi: Murat Küçük, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Sıhhiye/ANKARA. E-posta:muratkucuk25@gmail.com A Book of Proverbs gathered from Turkish World Murat Küçük Ankara Proverbs and idioms take place among the main elements of a language’s vocabulary. Proverbs, which have instructive, stimulative, advice giving functions, are also the indicators of a language’s wealth and narration potency. Turkish preverbs have interested people along the history; have been compiled by many people beginning from the Turkish language’s historical periods; later on, these compilations have been provided to inherite the next generation by collecting in a book. They have settled and became terms in Turkish after the first quarter of 20th century too. One of the compiled books is Haşim Veli’s book named Atalar Sözü 'Proverbs' . The vocabulary in this book, has been gathered from the Northern and Southern Turks. So, many proverbs and idioms in this book show different dialectal and local dialectal characteristics. This article consists of the first part of the study about this subject. In the article proverbs and idioms are emphasized and are given information about the historical development of proverbs and idioms and important publications on this subject. Then, Haşim Veli’s Atalar Sözü is evaluated and the proverbs and idioms in the book are placed in this part of the article. KEY WORDS Haşim Veli, proverb, idiom, term, vocabulary, compilation. (Received January 13 2010) (Published Online April 26 2010) Correspondence: Address for correspondence : Murat KÜÇÜK, Assoc.Prof.Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Turkish Language and Literature, Sıhhiye/ANKARA E-mail:muratkucuk25@gmail.com