Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2010), 7/2: 136-149

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2010), 7/2:136-149
Telif Hakkı © 2010 Ankara Üniversitesi
DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.2.28

Journal of Modern Turkish Studies (2010), 7/2:136-149 Copyright © 2010 Ankara University
DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.2.28

Henryk Sienkiewicz'in Romanlarında Tarihin Rolü

Sabire ARIK

ÖZET
Polonya edebiyatının tarihle olan ilişkisi çoğu kez diğer Avrupa edebiyatları ile benzer özellikler göstermesine rağmen, Polonya’nın fırtınalı Rus işgali yıllarında, özellikle XIX. yüzyılda Romantizm, Pozitivizm ve Genç Polonya dönemlerinde, bu ilişki daha da derinleşmiş, tarih edebiyata farklı anlam ve işlevler yüklemiştir. Nitekim konu edindiğimiz Henryk Sienkiewicz’in (1846-1916) Üçleme (Trylogia), Quo Vadis (Nereye) ve Töton Şövalyeleri (Krzyzacy) adlı eserleri tarihin edebiyatla olan bu yoğun ilişkisini, tarihin edebiyata yüklediği rolü gösteren önemli örneklerdir. Bu örneklerden Üçleme ve Töton Şövalyeleri’nde, Polonya tarihi yansıtılırken, Quo Vadis’de Hristiyanlığın filizlendiği ilk dönemler gözler önüne serilir. Polonya’nın son kez bölündüğü ve haritalardan silindiği 1795 yılından bağımsızlığın elde edildiği 1918 yılına kadar 123 yıl süren Rus işgal dönemi, bağımsızlık kavramına karşı hem okurları hem de yazarları daha duyarlı hâle getirmişti. Bu süreç içinde işgale karşı ortaya çıkan her ayaklanmanın yenilgiyle sonuçlanması, Polonya halkında geleceğe, özgürlüğe yönelik bütün ümitleri yok etmekteydi. Dolayısıyla Polonya’nın aydın kesiminin eserleriyle Polonyalılığı korumaya, bu bağlamda Polonya tarihinin, kültürünün ve geleneklerinin yeniden hatırlatılmasına, halkın bilinçlendirilmesine, onların özgürlüğe olan inançlarının güçlendirilmesine ihtiyaç vardı. İşte tam bu noktada ortaya çıkan Sienkiewicz’in konu edindiğimiz romanları tarihin edebiyata yüklediği bu görevi etkin ve kalıcı şekilde yerine getirmiştir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Polonya, Lehistan, Tarihî Roman, Henryk Sienkiewicz, Polonya Edebiyatı, Üçleme (Trylogia), Quo Vadis (Nereye) ve Töton Şövalyeleri (Krzyzacy)

Alındığı tarih: 29 Nisan 2010
E-yayın tarihi: 15 Temmuz 2010

______________________________________________________________________

The Role of History in the Novels of Henryk Sienkiewicz

Sabire ARIK

ABSTRACT
Henryk Sienkiewicz started as a writer of Positivism. His writing was not in accordance with the positivist standards of being biased. In his trilogy of short stories the theme of the genre dominates, and in such American stories as Latarnik (1881), Wspomnienie z Maripozy (1882) or Sachem (1883), the theme of patriotism, neglected by the Positivists at the time of the defeat of the January Uprising, can be easily seen. Ogniem i Mieczem, published in 1884 and accepted by the audience with growing enthusiasm, proved that Sienkiewicz changed his views. Here, he turned away from contemporary subjects toward history, that is, of the Polish-Ukrainian conflict in the first half of the seventeenth century. With this novel he renews a lesson of military patriotism criticised by the Positivists and refers to those traditions which said that the nobility was the power of the country. The sequels of this multi-volume series about the war with Sweden and the battles on the Polish-Turkish border, which was published simultaneously in all three annexed areas, Potop and Pan Wolodyjowski (1888), ensured Sienkiewicz’s fame as a favourite of the audience, and his later historical novels; Quo Vadis (1896), about the beginnings of Christianity in Ancient Rome and Krzyzacy (1900), about the times of Queen Jadwiga and Jagiello and the origin of the Polish-Lithuanian victory over the Teutonic Knights at Grunwald, only strengthened that fame.

KEY WORDS
Poland, Lehistan, Historical Novel, Henryk Sienkiewicz, Polish Literature, Quo Vadis, Trylogia, Krzyzacy.

(Received April 29 2010)
(Published Online July 15 2010)

Yazışma/Correspondence:
Yazışma Adresi/Address for correspondence : Sabire Arık, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Leh Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Sıhhıye/Ankara.
E-posta: bazyliszek2005@gmail.com, sarik@humanity.ankara.edu.tr


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2010), 7/2:136-149 Telif Hakkı © 2010 Ankara Üniversitesi DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.2.28		Journal of Modern Turkish Studies (2010), 7/2:136-149 Copyright © 2010 Ankara University DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.2.28

Henryk Sienkiewicz'in Romanlarında Tarihin Rolü Sabire ARIK ÖZET Polonya edebiyatının tarihle olan ilişkisi çoğu kez diğer Avrupa edebiyatları ile benzer özellikler göstermesine rağmen, Polonya’nın fırtınalı Rus işgali yıllarında, özellikle XIX. yüzyılda Romantizm, Pozitivizm ve Genç Polonya dönemlerinde, bu ilişki daha da derinleşmiş, tarih edebiyata farklı anlam ve işlevler yüklemiştir. Nitekim konu edindiğimiz Henryk Sienkiewicz’in (1846-1916) Üçleme (Trylogia), Quo Vadis (Nereye) ve Töton Şövalyeleri (Krzyzacy) adlı eserleri tarihin edebiyatla olan bu yoğun ilişkisini, tarihin edebiyata yüklediği rolü gösteren önemli örneklerdir. Bu örneklerden Üçleme ve Töton Şövalyeleri’nde, Polonya tarihi yansıtılırken, Quo Vadis’de Hristiyanlığın filizlendiği ilk dönemler gözler önüne serilir. Polonya’nın son kez bölündüğü ve haritalardan silindiği 1795 yılından bağımsızlığın elde edildiği 1918 yılına kadar 123 yıl süren Rus işgal dönemi, bağımsızlık kavramına karşı hem okurları hem de yazarları daha duyarlı hâle getirmişti. Bu süreç içinde işgale karşı ortaya çıkan her ayaklanmanın yenilgiyle sonuçlanması, Polonya halkında geleceğe, özgürlüğe yönelik bütün ümitleri yok etmekteydi. Dolayısıyla Polonya’nın aydın kesiminin eserleriyle Polonyalılığı korumaya, bu bağlamda Polonya tarihinin, kültürünün ve geleneklerinin yeniden hatırlatılmasına, halkın bilinçlendirilmesine, onların özgürlüğe olan inançlarının güçlendirilmesine ihtiyaç vardı. İşte tam bu noktada ortaya çıkan Sienkiewicz’in konu edindiğimiz romanları tarihin edebiyata yüklediği bu görevi etkin ve kalıcı şekilde yerine getirmiştir. ANAHTAR SÖZCÜKLER Polonya, Lehistan, Tarihî Roman, Henryk Sienkiewicz, Polonya Edebiyatı, Üçleme (Trylogia), Quo Vadis (Nereye) ve Töton Şövalyeleri (Krzyzacy) Alındığı tarih: 29 Nisan 2010 E-yayın tarihi: 15 Temmuz 2010 ______________________________________________________________________ The Role of History in the Novels of Henryk Sienkiewicz Sabire ARIK ABSTRACT Henryk Sienkiewicz started as a writer of Positivism. His writing was not in accordance with the positivist standards of being biased. In his trilogy of short stories the theme of the genre dominates, and in such American stories as Latarnik (1881), Wspomnienie z Maripozy (1882) or Sachem (1883), the theme of patriotism, neglected by the Positivists at the time of the defeat of the January Uprising, can be easily seen. Ogniem i Mieczem, published in 1884 and accepted by the audience with growing enthusiasm, proved that Sienkiewicz changed his views. Here, he turned away from contemporary subjects toward history, that is, of the Polish-Ukrainian conflict in the first half of the seventeenth century. With this novel he renews a lesson of military patriotism criticised by the Positivists and refers to those traditions which said that the nobility was the power of the country. The sequels of this multi-volume series about the war with Sweden and the battles on the Polish-Turkish border, which was published simultaneously in all three annexed areas, Potop and Pan Wolodyjowski (1888), ensured Sienkiewicz’s fame as a favourite of the audience, and his later historical novels; Quo Vadis (1896), about the beginnings of Christianity in Ancient Rome and Krzyzacy (1900), about the times of Queen Jadwiga and Jagiello and the origin of the Polish-Lithuanian victory over the Teutonic Knights at Grunwald, only strengthened that fame. KEY WORDS Poland, Lehistan, Historical Novel, Henryk Sienkiewicz, Polish Literature, Quo Vadis, Trylogia, Krzyzacy. (Received April 29 2010) (Published Online July 15 2010) Yazışma/Correspondence: Yazışma Adresi/Address for correspondence : Sabire Arık, Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Leh Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Sıhhıye/Ankara. E-posta: bazyliszek2005@gmail.com, sarik@humanity.ankara.edu.tr