Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/4:53-64

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/4:53-64
Telif Hakkı © 2007 Ankara Üniversitesi
Mak. # 57
Journal of Modern Turkish Studies (2007), 4/4:53-64
Copyright © 2007 Ankara University
Art. # 57

Füyûzat ve Molla Nasreddin Dergilerinde Edebî Dil Tartışmaları

Erdoğan UYGUR
Ankara Üniversitesi

ÖZET
Ali Bey Hüseyinzade Turan (1864-1940)’nın yayımladığı “Füyûzat” (1906-1907) dergisi Gaspıralı İsmail (1851-1914)’in “Dilde, fikirde, işte birlik” düşüncesinin Azerbaycan’da tatbikine yönelik önemli bir vasıtadır. Hüseyinzade Ali Beye göre İstanbul Türkçesi esas alınarak Türk dünyasında edebî dil birliği mutlak surette sağlanmalıdır. Dergide yer alan makalelerin dili de bu söylem çerçevesinde Azerbaycan Türkçesinden ziyade İstanbul Türkçesine yakındır. Mirza Celil Memmedguluzade (1866-1932)’nin yayımladığı “Molla Nasreddin” (1906-1931) dergisinin yayın anlayışı Azerbaycan’daki toplumsal sorunları mizah yoluyla eleştirmek ve ifşa etmek üzerine kuruludur. Bunun yanı sıra, hedef kitleye hitap edebilmek için kullandığı dilin sade ve anlaşılır olmasına büyük özen gösterir. Dili yabancı unsurlardan arındırmaya çalışmak ve ulusal edebî dili geliştirmek derginin öncelikli amaçlarından biridir. Mirza Celil ulusal edebî dil kavramını Azerbaycan’la sınırlamış olmakla birlikte Türkçeyi Araplaştıran yerin İstanbul olduğunu söylerken Hüseyinzade Ali Bey bu kavramın sınırlarını daha da genişletmeyi amaçlar.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Füyûzat, Molla Nasreddin, Ali Bey Hüseyinzade, Celil Memmedguluzade, Edebî dil, Ortak dil, Azerbaycan

Alındığı tarih: 30 Kasım 2007
Yayına kabul edildiği tarih: 15 Aralık 2007
E-yayın tarihi: 3 Ocak 2007

Yazışma:
Yazışma Adresi: Ankara University, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 06100 Sıhhiye/Ankara TÜRKİYE. Tel.: 0505 368 30 97 E-mail: uygur@humanity.ankara.edu.tr

Literary Language Discussions in the Füyûzat and Molla Nasreddin Journals

Erdoğan UYGUR
Ankara University

ABSTRACT
“Füyûzat” (1906-1907) which was published by Ali Bey Hüseyinzade is an important instrument for practicing the ideals of Gaspirali İsmail (1851-1914) which were known as “sodality at language, idea and act” in Azerbaycan. For Hüseyinzade Ali Bey, literal language unity should be establish in Turkick world by using the İstanbul Turkish as a basis. Consequently, the language of the articles which were published in his journal similar to the Istanbul Turkish in spite of the Azerbaycan Turkish. The publication principles of the journal called “Molla Nasreddin” (1906-1931) that published by Mirza Celil Memmedguluzade (1866-1932) were builded on the criticism and the disclosure of the social problems in Azerbaycan by humour. Furthermore, he took care to the simplicity and deductiblelity of the language which he used to address his target audience. The primary aims of the journal are to try the purification of the language from the foreign items and to improve the national literal language. While Mirza Celil qualifys the concept of literal language with Azerbaycan and mentions that Istanbul is the place where the Turkish was Arabizationed, Hüseyinzade Ali Bey aims to expand the lines of this concept.

KEYWORDS
Füyûzat, Molla Nasreddin, Ali Bey Hüseyinzade, Jelil Memmedguluzade, Literal Language, Common Language, Azerbaycan

Received November 30 2007
Accepted December 15 2007
Published Online January 3 2008

Correspondence:
Address for correspondence : Erdoğan Uygur, Dr., Ankara University, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 06100 Sıhhiye/Ankara TÜRKİYE. Tel.: 0505 368 30 97 E-mail: uygur@humanity.ankara.edu.tr

<<


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/4:53-64 Telif Hakkı © 2007 Ankara Üniversitesi Mak. # 57		Journal of Modern Turkish Studies (2007), 4/4:53-64 Copyright © 2007 Ankara University Art. # 57

Füyûzat ve Molla Nasreddin Dergilerinde Edebî Dil Tartışmaları Erdoğan UYGUR Ankara Üniversitesi ÖZET Ali Bey Hüseyinzade Turan (1864-1940)’nın yayımladığı “Füyûzat” (1906-1907) dergisi Gaspıralı İsmail (1851-1914)’in “Dilde, fikirde, işte birlik” düşüncesinin Azerbaycan’da tatbikine yönelik önemli bir vasıtadır. Hüseyinzade Ali Beye göre İstanbul Türkçesi esas alınarak Türk dünyasında edebî dil birliği mutlak surette sağlanmalıdır. Dergide yer alan makalelerin dili de bu söylem çerçevesinde Azerbaycan Türkçesinden ziyade İstanbul Türkçesine yakındır. Mirza Celil Memmedguluzade (1866-1932)’nin yayımladığı “Molla Nasreddin” (1906-1931) dergisinin yayın anlayışı Azerbaycan’daki toplumsal sorunları mizah yoluyla eleştirmek ve ifşa etmek üzerine kuruludur. Bunun yanı sıra, hedef kitleye hitap edebilmek için kullandığı dilin sade ve anlaşılır olmasına büyük özen gösterir. Dili yabancı unsurlardan arındırmaya çalışmak ve ulusal edebî dili geliştirmek derginin öncelikli amaçlarından biridir. Mirza Celil ulusal edebî dil kavramını Azerbaycan’la sınırlamış olmakla birlikte Türkçeyi Araplaştıran yerin İstanbul olduğunu söylerken Hüseyinzade Ali Bey bu kavramın sınırlarını daha da genişletmeyi amaçlar. ANAHTAR SÖZCÜKLER Füyûzat, Molla Nasreddin, Ali Bey Hüseyinzade, Celil Memmedguluzade, Edebî dil, Ortak dil, Azerbaycan Alındığı tarih: 30 Kasım 2007 Yayına kabul edildiği tarih: 15 Aralık 2007 E-yayın tarihi: 3 Ocak 2007 Yazışma: Yazışma Adresi: Ankara University, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 06100 Sıhhiye/Ankara TÜRKİYE. Tel.: 0505 368 30 97 E-mail: uygur@humanity.ankara.edu.tr Literary Language Discussions in the Füyûzat and Molla Nasreddin Journals Erdoğan UYGUR Ankara University ABSTRACT “Füyûzat” (1906-1907) which was published by Ali Bey Hüseyinzade is an important instrument for practicing the ideals of Gaspirali İsmail (1851-1914) which were known as “sodality at language, idea and act” in Azerbaycan. For Hüseyinzade Ali Bey, literal language unity should be establish in Turkick world by using the İstanbul Turkish as a basis. Consequently, the language of the articles which were published in his journal similar to the Istanbul Turkish in spite of the Azerbaycan Turkish. The publication principles of the journal called “Molla Nasreddin” (1906-1931) that published by Mirza Celil Memmedguluzade (1866-1932) were builded on the criticism and the disclosure of the social problems in Azerbaycan by humour. Furthermore, he took care to the simplicity and deductiblelity of the language which he used to address his target audience. The primary aims of the journal are to try the purification of the language from the foreign items and to improve the national literal language. While Mirza Celil qualifys the concept of literal language with Azerbaycan and mentions that Istanbul is the place where the Turkish was Arabizationed, Hüseyinzade Ali Bey aims to expand the lines of this concept. KEYWORDS Füyûzat, Molla Nasreddin, Ali Bey Hüseyinzade, Jelil Memmedguluzade, Literal Language, Common Language, Azerbaycan Received November 30 2007 Accepted December 15 2007 Published Online January 3 2008 Correspondence: Address for correspondence : Erdoğan Uygur, Dr., Ankara University, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 06100 Sıhhiye/Ankara TÜRKİYE. Tel.: 0505 368 30 97 E-mail: uygur@humanity.ankara.edu.tr