Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/2:54-72

Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/4:65-87
Telif Hakkı © 2007 Ankara Üniversitesi
Mak. # 58
Journal of Modern Turkish Studies (2007), 4/4:65-87
Copyright © 2007 Ankara University
Art. # 58

Hakaslarda Ölüm ile İlgili Gelenekler

Gülsüm Killi YILMAZ
Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

ÖZET

Geleneksel Hakas inancında temel olarak ölüm, ruhun insan vücudunu terk ederek başka bir dünyaya gitmesi olarak algılanır. Hakas Türkçesinde “ölmek” eylemini ifade etmek üzere kullanılan ondan fazla fiil ya da ifade bulunmaktadır. Bu ifadeler Hakas Türklerinin ölüm, bu ve öteki dünya üzerine düşüncelerini de çok iyi yansıtmaktadır. Örneğin öl pararğa“ölmek” yerine kullanılan ürep pararğa “eskimek, aşınmak” fiili Hakasların esasen geçici bir tür kılıf olarak gördükleri bedenlerinin aşınmasıyla ölümün geldiği ve kılıfından çıkan ruhun (tın’ın) öte tarafta “tigi çurtasta”, gerçek hayata “sın çurtasxa” kavuştuğu düşüncesini ifade etmektedir. Hakas Türklerinde defin merasimi cenazenin yıkanması, giydirilmesi, tabuta konulması ile başlayıp mezarın kazılması, mezarın içine konulacak nesnelerin hazırlanması, cenazenin defnedilmesi, anma ateşinin yakılması mezarlıktan dönüş ile ilgili çok çeşitli geleneksel uygulamaları içermektedir. Defin merasimini belirli günlerde yapılan anma günleri izlemektedir. Hakaslarda geleneksel defin merasimleri XX. yüzyılın başına kadar korunmuştur. Bugün Hakaslarda, yüz yıllardır birlikte yaşadıkları Rus toplumunun etkisiyle geleneksel defin tarzı değişmiş olmakla birlikte temel unsurlar korunmuştur. Hâlen defin törenlerinde ateş yakma, ateşi doyurma, mezarın etrafını dolaşma gibi uygulamalar, belirli günlerde yapılan anma törenleri devam etmektedir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Hakaslar, ölüm, gelenek, defin, cenaze töreni, mezar, mezarlık, ölüyü anma törenleri, öte dünya, ruh

Alındığı tarih: 3 Temmuz 2007
Yayına kabul edildiği tarih: 15 Ağustos 2007
E-yayın tarihi: 3 Ocak 2008

Yazışma:
Yazışma Adresi: Gülsüm Killi YILMAZ, Yrd.Doç.Dr., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Kuzey-doğu (Saha(Yakut)-Tuva-Hakas-Altay) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları AD– 06100 Sıhhiye ANKARA / TÜRKİYE
E-posta: gulsumkilli@yahoo.com

Khakass Death Traditions

Gülsüm Killi YILMAZ
Ankara University, Faculty of Letters

ABSTRACT
In the traditional believes of Khakas people death is perceived that leaving of the soul from the human body into another pleace. In Khakass Turkish there are a lot of words which is used for act of death. These words show very well how perceive death and afterlife in Khakass people. For example using the verb ürep pararğa “become old, erode” instead of öl pararğa “to die” describe that the Khakas people perceive human body as temporary sheath and with eroding this temporary sheath become death, after going out the soul (tın) from this sheath, and it retrieve “in another life/ tigi çurtasta” “to the true life/ sın çurtasxa”. There are a lot of traditional rituals in funeral ceremonies of Khakass people like washing and dressing of dead, preparation of things for putting into grave with dead, burying of dead, lighting commemoration fire, turning from cemetery. Commemorations follow the funeral ceremony. Traditional funeral ceremonies in Khakass people protected up to beginning of 20th century. Today, a lot of traditional funeral rituals have changed because of the influence Russian society. Only some basic elements of ceremonies have protected. Inspire of all this changes some practices like lighting fire in funeral ceremonies, feeding the fire, turning around of the grave and commemorations in special days are still continuing.

KEYWORDS
Khakass people, death, dead, traditions, burial, funeral ceremony, greve, cemetery, commemorations, afterlife, soul.

Received July 3 2007
Accepted August 15 2007
Published Online January 3 2008

Correspondence:
Address for correspondence :Gülsüm Killi YILMAZ, Assoc.Prof.Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Modern Turkish Dialects and Literature 06100. Sihhiye - Ankara. TURKIYE.
E-mail:gulsumkilli@yahoo.com

<<


Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/4:65-87 Telif Hakkı © 2007 Ankara Üniversitesi Mak. # 58		Journal of Modern Turkish Studies (2007), 4/4:65-87 Copyright © 2007 Ankara University Art. # 58

Hakaslarda Ölüm ile İlgili Gelenekler Gülsüm Killi YILMAZ Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ÖZET Geleneksel Hakas inancında temel olarak ölüm, ruhun insan vücudunu terk ederek başka bir dünyaya gitmesi olarak algılanır. Hakas Türkçesinde “ölmek” eylemini ifade etmek üzere kullanılan ondan fazla fiil ya da ifade bulunmaktadır. Bu ifadeler Hakas Türklerinin ölüm, bu ve öteki dünya üzerine düşüncelerini de çok iyi yansıtmaktadır. Örneğin öl pararğa“ölmek” yerine kullanılan ürep pararğa “eskimek, aşınmak” fiili Hakasların esasen geçici bir tür kılıf olarak gördükleri bedenlerinin aşınmasıyla ölümün geldiği ve kılıfından çıkan ruhun (tın’ın) öte tarafta “tigi çurtasta”, gerçek hayata “sın çurtasxa” kavuştuğu düşüncesini ifade etmektedir. Hakas Türklerinde defin merasimi cenazenin yıkanması, giydirilmesi, tabuta konulması ile başlayıp mezarın kazılması, mezarın içine konulacak nesnelerin hazırlanması, cenazenin defnedilmesi, anma ateşinin yakılması mezarlıktan dönüş ile ilgili çok çeşitli geleneksel uygulamaları içermektedir. Defin merasimini belirli günlerde yapılan anma günleri izlemektedir. Hakaslarda geleneksel defin merasimleri XX. yüzyılın başına kadar korunmuştur. Bugün Hakaslarda, yüz yıllardır birlikte yaşadıkları Rus toplumunun etkisiyle geleneksel defin tarzı değişmiş olmakla birlikte temel unsurlar korunmuştur. Hâlen defin törenlerinde ateş yakma, ateşi doyurma, mezarın etrafını dolaşma gibi uygulamalar, belirli günlerde yapılan anma törenleri devam etmektedir. ANAHTAR SÖZCÜKLER Hakaslar, ölüm, gelenek, defin, cenaze töreni, mezar, mezarlık, ölüyü anma törenleri, öte dünya, ruh Alındığı tarih: 3 Temmuz 2007 Yayına kabul edildiği tarih: 15 Ağustos 2007 E-yayın tarihi: 3 Ocak 2008 Yazışma: Yazışma Adresi: Gülsüm Killi YILMAZ, Yrd.Doç.Dr., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Kuzey-doğu (Saha(Yakut)-Tuva-Hakas-Altay) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları AD– 06100 Sıhhiye ANKARA / TÜRKİYE E-posta: gulsumkilli@yahoo.com Khakass Death Traditions Gülsüm Killi YILMAZ Ankara University, Faculty of Letters ABSTRACT In the traditional believes of Khakas people death is perceived that leaving of the soul from the human body into another pleace. In Khakass Turkish there are a lot of words which is used for act of death. These words show very well how perceive death and afterlife in Khakass people. For example using the verb ürep pararğa “become old, erode” instead of öl pararğa “to die” describe that the Khakas people perceive human body as temporary sheath and with eroding this temporary sheath become death, after going out the soul (tın) from this sheath, and it retrieve “in another life/ tigi çurtasta” “to the true life/ sın çurtasxa”. There are a lot of traditional rituals in funeral ceremonies of Khakass people like washing and dressing of dead, preparation of things for putting into grave with dead, burying of dead, lighting commemoration fire, turning from cemetery. Commemorations follow the funeral ceremony. Traditional funeral ceremonies in Khakass people protected up to beginning of 20th century. Today, a lot of traditional funeral rituals have changed because of the influence Russian society. Only some basic elements of ceremonies have protected. Inspire of all this changes some practices like lighting fire in funeral ceremonies, feeding the fire, turning around of the grave and commemorations in special days are still continuing. KEYWORDS Khakass people, death, dead, traditions, burial, funeral ceremony, greve, cemetery, commemorations, afterlife, soul. Received July 3 2007 Accepted August 15 2007 Published Online January 3 2008 Correspondence: Address for correspondence :Gülsüm Killi YILMAZ, Assoc.Prof.Dr., Ankara University, Faculty of Letters, Department of Modern Turkish Dialects and Literature 06100. Sihhiye - Ankara. TURKIYE. E-mail:gulsumkilli@yahoo.com