Çıkış Giriş

ÖZET
Ağızlar, mensup oldukları etnik tabakanın tarihine göre şekillenirler. O sebeple, ağızların söz varlığında ses, yapı ve anlam özellikleri itibarıyla yazı diline göre farklılıklar yer almaktadır. Buna bağlı olarak ağızlardaki söz varlığının, kültürel miras çerçevesinde mümkün olduğu kadar bütün incelikleriyle belgelenmesi ve kayıt altına alınması büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, İran’ın Batı Azerbaycan eyaletinde bulunan Tikantepe ağzının söz varlığına yer verilmiştir. Tikantepe’nin köylerinden derlenen kelimeler, çeviri yazı işaretleriyle eksiksiz bir şekilde gösterilmeye çalışılmıştır. Bu kelimelerin Türkiye Türkçesindeki karşılıkları, karşılığı olmayan kelimelerin ise açıklanarak anlamları verilmiştir. Kelimeler ayrıca, bölge ağzından cümle örnekleriyle birlikte sunulmuş; daha sonra tarihî lehçeler ile Azerbaycan ve Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığıyla mukayese edilmiştir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Ağız, İran Türk Ağızları, Tikantepe ağzı, söz varlığı.

ABSTRACT
Dialects shape the history of its own ethnic community and region. Hence, there are some differences in the written language stemming from the voice, structure and meaning of the dialects on vocabulary. Therefore, it is very important to document vocabulary in dialects within the frame of cultural heritage and to record them. In this study, the vocabulary of Tikantepe dialect in the West Azerbaijan in Iran has been taken into account so as to show the words collated from the villages of Tikantepe by transcription. The Turkish meanings of these words have been given. The words that have no meaning in Turkish have been explained. Also, the words have been presented with sentence examples from region dialects and then compared to historical, Azerbaijan and Turkish dialects.

KEY WORDS
Dialect, Iran Turkish Dialects, Tikantepe Dialect, Vocabulary.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ACAR E. (2010) Kastamonu Yöresi Söz Varlığı. Ankara: Gazi Kitabevi.
AKAR A. (2009) “Ağız Sözlükleri: Yöntem ve Sorunlar I”. Turkish Studies, Volume 4/4  Summer, 1-11.
AKSAN D. (2006) Türkçenin Zenginlikleri İncelikleri. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
AKSOY Ö. A. (1946) Gaziantep Ağzı III (Sözlük ve Kullanılmayan Kelimeler). İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
AŞMARİN N. İ. vd. (1930) Azərbaycan Türk Halg Şivəleri Lüğəti. I. Cilt, 1931, II. Cilt, Bakı.
ATALAY B. (çev.) (1986) Divanü Lûgat-it-Türk Dizini “Endeks” IV. Ankara: TDK Yayınları.
Azərbaycan Dialektoloji Lüğəti (1964). Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Neşriyatı, Bakı.
BEHBUTOV S. (2003) Azərbaycan Dialektoloji Lüğəti II Cild M-Z. Ankara: TDK Yayınları.
BİCBABAEİ B. (2012) “İran Türkolojisi Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi: Tezler”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 2, Haziran, 119-143.DOI: 10.1501/MTAD.9.2012.2.17 URL: http://mtad.humanity.ankara.edu.tr/makale.php?id=552
BİRAY N. (2009) “Denizli Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar”. Turkish Studies, Volume 4/8 Fall, 752-781.
BOZ E. (1996) “Çüngüş ve Çermik Yöresi Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar”. Milli Folklor, C.4, Yıl:8, S. 29-30, Bahar-Yaz, 112-113.
BOZYİĞİT A. E. (1998) Ankara İli Ağzı Sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
BURAN A. (1996) “Derleme Sözlüğüne Katkılar”. Türk Dili, S. 535, 38-43.
BURAN A., İLHAN N. (2008) Elazığ Yöresi Söz Varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
BÜYÜKAKKAŞ A. (2009) “Türkiye Türkçesi Ağız Sözlükleri Üzerine Bir Deneme”. Turkish Studies, Volume 4/4 Summer, 184-195.
CAFEROĞLU A. (1968) Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
CAFEROĞLU A. (1994) Türk Dili Tarihi. C. I-II, İstanbul: Enderun Kitabevi.
ÇINAR A. A. (2004) Muğla İli Ağzı Sözlüğü. Muğla: Muğla Mermerciler Derneği Yayınları.
DEMİR N. (1999) “Ağız Sözlükçülüğü”. Kebikeç, S. 7-8, Ankara, 67-75.
Derleme Sözlüğü (1962-1982). I-XII, Ankara: TDK Yayınları.
DEVELİ H. (2006) Osmanlı’nın Dili. İstanbul: 3 F Yayınevi.
DİLÇİN C. (1983) Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
DOĞAN M. (2009) “Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar-1”. Turkish Studies, Volume 4/4 Summer, 36-249.
DOĞAN M. (2010) “Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar-2”. Turkish Studies, Volume 5/1 Winter, 294-312.
DOĞAN T. (2010) Urmiye Ağızları.  Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale.
DOĞAN T. (2012) “Tikântepe Ağzı Üzerine”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 1, Mart, 15-44. DOI: 10.1501/MTAD.9.2012.1.3  URL: http://mtad.humanity.ankara.edu.tr/makale.php?id=536
ERCİLASUN A. B. (2004) Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi.  Ankara: Akçağ Yayınları.
EREN H. (1990) “Sırça Köşkte I”. Türk Dili, S. 457-458, 1-78.
EREN H. (1992) “Sırça Köşkte II”. Türk Dili, S.489, 161-215.
EREN H. (1993) “Sırça Köşkte III”. Türk Dili, S. 499, 1-82. 
ERGİN M. E. (1982) Urfa Ağzı Sözlüğü, Urfa: Harran Yayınları.
ERKUT S. (2000) Mudurnu Halk Dili Sözlüğü /Bolu/. Ankara.
ERSÖZ S. (2009) “Nazilli (Aydın) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. IX, S. 2, 37-62, İzmir.
GEMALMAZ E. (1995) Erzurum İli Ağızları III (Bibliyografya, Sözlük ve Dizinler). Ankara: TDK Yayınları.
GÖKDAĞ B. A. (2006) Salmas Ağzı. Güney Azerbaycan Türkçesi Üzerine Bir İnceleme. Çorum: Karam Yayınları.
GÖSTERİR İ. (2009) Örnekli Tanıklı Çorum Ağzı Sözlüğü. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
GÜÇLÜ F. (1999) Nevşehir ve Yöresi Ağzı Sözlüğü. Nevşehir: Ürün Yayınları.
GÜLENSOY T. (1998) “Anadolu Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar”. Türk Dili, S. 553, 14-17.
GÜLENSOY T., ALKAYA E. (2011) Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası.  Ankara: Akçağ Yayınları.
GÜNŞEN A. (2001) Kırşehir ve Yöresi Ağızları Sözlüğü. Ankara: Ocak Yayınları.
HACALOĞLU R. A. (1992) Azerî Türkçesi Dil Kılavuzu, Ankara.
HAZAR M. (2007) “Nevşehir Folkloru’ndan Derleme Sözlüğü’ne Katkılar” Türk Dili, S. 669, Eylül, 580-584.
HÜSNÜ H. (1934) Kayseri Sözlüğü. Kayseri: Yeni Matbaa.
KAFALI M. (1972) “Azerbaycan ve Azeri Türkleri”. Töre, Eylül, S. 16, Ankara, 35-45.
KALAY E. (1997) “Edirne İli Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar”.  Türk Dili, S. 547, 25-33.
KANOĞLU İ. (çev.) (1999) Azərbaycan Dialektoloji Lüğəti (Birinci Cilt A-L). Ankara: TDK Yayınları.
KARA İ. (2001) Güneyce-Rize Sözlüğü. Bir Doğu Karadeniz Köyünün Hafızası ve Nâtıkası. İstanbul: Degâh Yayınları.
KARAÖRS M. (1994) “Derleme Sözlüğüne Katkılar, Kayseri, Isparta, Adana İllerinden Derlemeler”. Türk Dili, S. 505, 65-67.
KARİNİ J. (2009) Erdebil İli Ağızları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
KORAŞ H. (2002) “Derleme Sözlüğüne İlaveler”. Türklük Bilimi Araştırmaları, S.12, 171-209.
KORKMAZ Z. (1971) “Anadolu Ağızlarının Etnik Yapı ile İlişkisi Sorunu”. TDAY-Belleten 1971, Ankara: TDK Yayınları, 21-32.
KORKMAZ Z. (2000) “Türkiye’de Ağız Sözlükleri”. Türk Dili, S. 583, Ankara, 7-14.
KÖPRÜLÜ M. F. (1979) “Avşarlar”. İslam Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: MEB Yayınları, 28-38.
ÖZGÜR C. (2006) “Eskişehir Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar”. TDAYB 2004/1, Ankara, 93-99.
ÖZTÜRK E. (2009) “Mersin Yörüklerinden Derleme Sözlüğü’ne Katkılar”, Türk Dili, S. 689, Mayıs, 405-411.
PÜSKÜLLÜOĞLU A. (1995) Yaşar Kemal Sözlüğü. İstanbul.
SARICA B. (2006) Van Gölü Çevresi Ağızları Sözlüğü. Ankara: Atlas Yayınları.
SARIKAYA M. (1998) Güney Azerbaycan Türkçesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
SAVAŞÇI Ö. (2010) Ödemiş Ağzı Sözlüğü. İzmir: Ödemiş Belediyesi Kültür Hizmeti.
SUNUCU Y. (2002) Örnekleriyle Uşak Ağzı Sözlüğü. Uşak: Sunucu Yayınları.
ŞANLI C. (1999) “Anadolu ve Rumeli Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar”. Türk Dili, S. 572, 670-680.
TOKER M. (2011) “ Derleme Sözlüğü ve Mersin Ağzı Sözlüğü’ne Tarsus Yöresinden Katkılar”. Turkish Studies, Volume 6/3 Summer, 1229-1249.
TOR G. (2004) Mersin Ağzı Sözlüğü. Türk Dilleri Araştırmaları Serisi 38, İstanbul.
TÜRKMENOĞLU A. (2008) Türkmen Ağzı Sözlüğü; Çukurova Kadirli Dağkolu. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
UYGUÇ A. A. (2006) Aydın Ağzı ve Sözlüğü. Aydın.
UYGUR C. V. (2007) Denizli İli Ağız Sözlüğü (Yapı-Köken). Denizli: Fakülte Kitabevi.
YEDEKÇİOĞLU K. (1992) Kayseri Ağzı II Sözcükler. Kayseri: Ak Ofset Matbaacılık.
YILDIRIM F. (2002) “Türkiye Türkçesinin Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği”. Türkbilig, S. 2, 136-153.
YILDIZ O. (2007) “Isparta Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar”. Turkish Studies, Volume 2/2 Spring, 790-800.

Genel Ağ Kaynakları:
http://www.ayancuk.com/sive/default.asp (27Ağustos2012)
http://www.gorelehaber.com/haber/haber_detay.asp?haberID=1648 (27 Ağustos 2012)
http://tdkterim.gov.tr/ttas/ (15 Ağustos 2012)