MTAD


 

 

Cвязь фольклорных источников о прародителях саха с историей Байкальского региона (к проблеме приангарских татар)
Vasiliy V. UŞNİTSKİY (УШНИЦКИЙ Василий Васильевич)  
MTAD 2015,12(1):74-81; DOI: 10.1501/MTAD.12.2015.1.6
E-yayın Tarihi: 10 Ağustos 2015
Makale (PDF 277 KB)

 

Communication Folklore Sources about the Progenitors of Saha with a History of the Baikal Region
Vasiliy V. UŞNİTSKİY (УШНИЦКИЙ Василий Васильевич)  
JMTS 2015,12(1):74-81; DOI: 10.1501/MTAD.12.2015.1.6
Published online: 10 August 2015
Article (PDF 277 KB)

 

ÖZET
12. ve 13. yüzyıllarda Ön-Angara nehrinin güney kısmında ölülerini at veya inek ile birlikte gömen bir halk ortaya çıkmıştır (Tıpkı 16.-18. yüz yıllarda Yakutlardaki gibi). Sonuç olarak, 14. yüzyıl sonunda Ust-tal’kin arkeoloji kültürü tamamen Lena nehrinin orta bölgelerine göç etmiştir. 13. Yüzyılda Raşid al-Din’e göre Angara nehri etrafında da dört bölgede “pegoloshadnikov” kaçak Tatar gruplar ve Usutu-mangun kabilesi bulunmaktaydı. 17. yüzyıl yazarlarından Abulkgazi’nin eserinde Angara nehri civarında yaşayanlara “Alakçin” denmekte ise de, nehir kıyısındaki bu gruplar Tatar soy gruplarıdır. 13. yüzyıl kaynaklarının analizi bize Ust-talkinlerin kökenlerinin ve Sahaların etnik kökenlerinin kendilerine Angara nehri kıyılarında yeni bir yerleşim alanı bulan Tatar boyları ile ilişkili olduklarını söylememizi mümkün kılmaktadır. Her şeyden önce, folklor kaynaklarında Sahaların ataları Omogoy Elley Tatar halkından gelmektedirler. Belirtilmelidir ki, Sahaların etnik kökeni Kangalaslar belki de Tatar birliğinin bir parçası idi. Kanglı kabileleri 13. yüzyıla kadar Orta Asya sınırları içerisinde yaşamakta idiler. İç Moğolistan Oğuz-Tatarların bir parçası olarak (Yu. A. Zueva’nın ifadesi) veya güney Şivey Kantszyuy ülkesi veya Tele kabilesinden Heychechzhe-Şivey olarak kaydedilmiştir. Her şeyden önce, İç Moğolistan’ın orta çağ Tatarları güneyden; Şivey’den geldiler. Güney Şivey kabilesi Ulohou kabilesi ile aynıdır. Onların isimleri yeniden Uryanhay olarak isimlendirilmiştir. Uraanhay etnonimi ise Sahaların eski adıdır. 10. ve 11. yüzyıllarda Moğolistan sınırlarında Zubu isimli bir etnik grup ortaya çıkmıştır. Bu isim Tibetçede Sog-po olarak yeniden adlandırılmıştır ve Tibetçedeki anlamı Sogd’dur. Sogdlar, Türk Kağanlığından beri Ordos nüfusu içerisinde anılmaktadır. Süreç içerisinde, Sogdların torunları tamamen konar-göçerler ile karışarak konar-göçer olmuşlardır.  

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Etnogenez, Tatarlar, Yakutlar, Moğolistan, arkeoloji, folklor, sözlü tarih.

 


 

ABSTRACT
In XII-XIV centuries in the South Angara appears people sticking custom to bury the dead, along with a horse and a cow, a tee-tee as did the Yakuts in XVI-XVIII centuries. Consequently, in XIV end residents of Ust-talkinskoy archaeological culture in full force migrated to the Middle Lena. According to Rashid al-Din in the XIII century, In Hangar mentioned four areas "pegoloshadnikov" and runaway groups of Tatars, and the tribe of Usutu-mangun. In the compilation work Abulgazi - author of the XVII century, The inhabitants of the Angara called Alakchin, though they are also the Tatar clans living on its banks. Analysis of sources on the XIII century lets say that the origin of the Ust-talkintsev and ethnic core sugars associated with the tribe of Tartars, who found a new home on the banks of the Angara. First of all, in the folklore sources, the ancestors of the Sakha Omogoy Elley and act as people of common tataar. It should be noted that Kangalas, could be part of a union of the Tatars. Tribes Kangly till the XIII century lived in the territory of Central Asia. As part of the Oguz-Tatars Inner Mongolia (the wording Yu. A. Zueva) or southern Shiwei recorded the presence of the country or tribe Kantszyuy bodily heychechzhe-Shivei. First of all, the medieval Tatar Inner Mongolia comes from the southern Shiwei. South Shiwei tribe Ulohou were identical. They have been named as Uriangkhai. An ethnonim Uraanhay is an old self-designation of Sakha. In the X-XI centuries an ethnic group Zu bu named appears in the Mongolia boundaries. This name had been named as Tibetan sog-po. Sog-po designates Sogdians in Tibetan. Sogdians since the time of the Turkish Khanate referred to as the population of the Ordos. Gradually, their descendants are fully merged with the nomads, becoming nomads.

KEY WORDS
Ethnogenesis, Tatars, Yakuts, Mongolia, arheologiya, folklore, oral history.

KAYNAKLAR/BIBLIOGRAPHY/Библиография

АБУЛЬГАЗИ (1906). Родословное древо тюрков, пер. Г.С. Саблукова // «Известия об-ва археологии, истории и этнографии» при Казанском университете, т. 21, вып. V-VI. Казань.
АМОРИ С., Жибер М., Кейзер К, Люд  Б., Крюбези Э.  (2012) Редкие мужчины и многочисленные женщины // Мир древних якутов.: опыт междисциплинарных исследований (по материалам саха-французской археологической экспедиции)  /  Под  ред.  Эрика Крюбези, Анатолия Алексеева.  Якутск :   Издат-дом  СВФУ, 2012.   С. 200-206.
АРИСТОВ Н.А.(1896) Заметки по этническому составу тюркских племен и народностей // Живая старина.  Вып. III–IV.  СпБ, С. 329–335.
ГОГОЛЕВ А.И. (1993) Якуты (Проблемы этногенеза и формирования культуры).  Якутск: Изд-во ЯГУ.
БАРТОЛЬД В.В. (1966) Отчет о поездке в Среднюю Азию с научной целью 1893 - 1894 гг. // В. В. Бартольд. Сочинения. Т. IV. Москва – С. 44.
БРАВИНА Р.И. (1996) Погребальный обряд якутов: Учеб. пособие.  Якутск: Изд-во Якутского университета.
БИЧУРИН Н.Я. (1950) Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. Ч. I.  М.-Л.
БОЛО С.И. (1994) Прошлое якутов до прихода русских на Лену: /По преданиям якутов бывшего Якутского округа / (на якутском языке) Якутск: Нац.кн. изд-во: “Бичик”.
ЗОРИКТУЕВ Б.Р. (2011) Актуальные проблемы этнической истории монголов и бурят.  – М.: Восточная литература. 
ЗУЕВ Ю.А. (2002) Ранние тюрки: очерки истории и идеологии.  – Алматы: Дайк-Пресс. 
КЛЯШТОРНЫЙ С.Г., Султанов Т.И. (2000) Государства и народы Евразийских степей. Древность и средневековье. СПб.: Петербургское Востоковедение («Orientalia».  
КСЕНОФОНТОВ Г.В.   Научный архив ИГИиПМНС СО РАН (Якутск). Ф. 4. Оп. 7. Д. 32. Л. 189.   
КСЕНОФОНТОВ  Г.В. (1992) Ураанхай-сахалар.  Очерки по древней истории якутов. Т. I. Кн. I. Якутск: Бичик.           
КСЕНОФОНТОВ  Г.В.  (1977) Эллайада.  Якутск.
КЮНЕР Н.В. (1961) Китайские известия о народах Южной Сибири, Центральной Азии и Дальнего Востока. М.: Изд-во Вост. лит..
НИКОЛАЕВ В.С. (2004) Погребальные комплексы кочевников юга Средней Сибири в XII–XIV веках. Усть-Талькинская культура. Владивосток; Иркутск: Издательство института географии СО РАН.  
НИКОЛАЕВ В.С.  (2006) Средневековое погребение у  п. Балаганск // Известия   Лаборатории древних технологий.  Иркутск: Изд-во ИрГТУ, Вып. 4.  с. 299-308.
МИЛЛЕР, Г.Ф. (1999) История Сибири: в 3 т. Т.1. / Г.Ф. Миллер; вст. ст. Е.П. Батьяновой, С.И. Вайншейна .- М.: Восточная литература РАН.
ОВЧИННИКОВ М.П. (1897) Из материалов по этнографии якутов: Легенды, сказки и предания  // Этнографическое обозрение.  – М  – N 3. – С. 182 - 183.; N 4. – С. 85 - 88. – С. 182-183.
РАШИД-АД-ДИН. (1952) Сборник летописей.  Т.1. Кн.1. М.– Л.
УШНИЦКИЙ В.В. (2003) Проблема происхождения народа саха // Народ саха от века к веку.  Новосибирск. 
УШНИЦКИЙ В.В. (2011) Этнокультурные параллели и связи кыпчаков с Восточной Сибирью // Вестник Краснояр. педагог. универс. имени Астафьева В.П. № 4. С. 276-279.
ХАРИНСКИЙ А.В. (2003) Предбайкалье накануне образования монгольского государства // Чингисхан и судьбы народов Евразии: Материалы междунар. науч. конф. (3-5 октября 2002 г.). Улан-Удэ: Изд-во Бурятского гос-университета.  С. 104-110.
ЮРЧЕНКО А.Г. (2006) Историческая география политического мифа. Образ Чингис-хана в мировой литературе XIII-XV вв.  – СПб.: Евразия.


Yazışma / Correspondence:

Vasiliy V. Uşnitskiy (Ушницкий Василий Васильевич), Tarih Bilimleri Adayı, Rusya Bilimler Akademisi Sibirya Şubesi Kuzey’deki Az Nüfuslu Halkların Problemleri ve Beşeri Araştırmalar Enstitüsü.

Adres: Институт гуманитарных исследований и проблем малочисленных народов Севера СО РАН  улица Петровского, 1, Якутск, 677007, Россия
E-posta: svoma@mail.ru

Alındığı Tarih/Received Mart/March 20 2015

 

 

Ankara Üniversitesi | Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi  | Bölüm Ana Sayfası 
Telif Hakkı © 2004, AÜ DTCF Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü. Tüm hakları saklıdır.
  Sıhhiye - Ankara, TÜRKİYE
| Tel.: +90312 310 32 80  | Faks: +90312 310 57 13 | E-posta