Çıkış Giriş

ÖZET

Modern Türk tarih yazıcılığında, Millî Mücâdele Dönemi’ne ilişkin çalışmalardaki çerçeveyi, genellikle Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün bizzat içinde bulunduğu olayları anlattığı ve değerlendirdiği önemli eseri Nutuk oluşturmaktadır. Önemini hiç kimsenin gözardı edemeyeceği bu eser, arşivlerin henüz açılmadığı, hatıratların kaleme alınmadığı ve dönemin olaylarının içinde yer alanların, farklı siyasal roller üstlendiği Türkiye’de, yeni devletin kurucusu tarafından kaleme alındığı ve bir bakıma yeni devletin doğuşundaki ideolojik temelleri kurguladığı için “eklektik” kabul edilebilecek bir yöntemle yazılmıştır denilebilir. Bu niteliğiyle de özellikle 1950’li yılların sonlarına kadar modern Türk tarih yazıcılığı, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş yıllarını “Nutuk” çerçevesinde açıklamaya yönelmiştir. “Nutuk”ta, kaleme alınışındaki seçmeci yöntemden ötürü özellikle 19 Mayıs 1919 öncesindeki gelişmelere ilişkin değerlendirmelere yeterince yer verilmez. Şüphesiz, Nutuk bir tarih kitabı değildir ve dolayısıyla bu eserde Millî mücadele dönemine ilişkin bütün konuların açıklıkla yer alması gerektiğini düşünmek de anlamsızdır. Meselâ, bu tür sorunlardan birini “İttihatçılık Meselesi” yani Millî Mücâdele’nin gerek hazırlık safhası olan kongreler sürecinde ve gerekse sonraki aşamalarında İttihat ve Terakki Fırkası ile olan ilişkiler oluşturmaktadır..

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Ahmet İzzet Paşa, Hürriyet ve İtilâf Fırkası, Mustafa Kemal (Atatürk) Paşa, Osmanlı İmparatorluğu, Talat Paşa, Tevfik Paşa, İttihatçılar, İttihat ve Terakki Fırkası, Millî Mücadele.

ABSTRACT                      

In contemporary Turkish history writing, studies and works which evaluate the period of National Struggle is usually tend to be shaped by the Speech by Mustafa Kemal Atatürk in which he narrates the events from the perspective of someone who actually took part in them. This immensely important work, which was written by the founder of a new nation in a particular time period when the archives and personal memoirs were not available and those who played some crucial roles have adopted different political roles, could be taken as an example of ‘eclectic’ writing since it also set out the basic ideological principles of the new nation. As a result of this special characteristic, the historians have used the Speech to explain the early years of the Republic. As a result of this selective method of writing, the Speech does not give enough space to certain developments and events that took place before May 19, 1919. Without a doubt, the Speech is not a history book and therefore a through coverage of the period of National Struggle should not be expected. For instance, one of such question is the ‘Problem of Unionism’, that is the relations with the Committee of Union and Progress during the initial stages of National Struggle (process of congresses) and later stages. The Committee of Union and Progress is the most important political organization in terms of both for the process of modernization and political socialization of Turkish nation. Without a doubt, this conclusion is open to debate in many ways. For instance, some serious objections could be made against assumptions such as CHP (People’s Republican Party) being the political organization which founded Turkish Republic or describing DP (Democrat Party) being the political party which helped masses to become aware of their own strength. Yet, when their-political parties and even all those civil and semi-civil organizations- working methods and activities are taken into consideration, this particular claim could easily be turned into a fact supported by reliable evidence. The ‘style’ of our political tradition still has the traces of ‘unionist’ approach. But, the historical importance of the Committee of Union and Progress is more than this particular characteristic.
In order to understand the problem of relations between the army and politics, ruling party and the opposition and taking a stance against Western politics, it would be helpful to add ‘unionist’ tradition to the list of indirect factors which affected the ‘20th century Middle East politics. This paper attempts to understand and explain the notion of ‘unionism’ within the framework of related events and to show how it relates to Turkey today. One of the main objectives of this study is to examine and determine how successful the Committee of Union and Progress, which repealed itself and was preparing for some new and major structural renovations, and its followers following the Armistice of Mudros. This period has been analysed by the historians from different perspectives. One of the main assumptions of this study is that a ‘leader cadre’ had undertaken the prospect of creating a ‘new Turkish nation’. It would not be far-fetched to claim that this approach, put forward by Feroz Ahmad and E.J. Zürcher did not receive enough attention from Turkish historians. It is a common practice among historians to say that studying history is just not piling up praises and/or criticisms but it is difficult to say that they practice what they preach.

KEY WORDS

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

AHMAD Feroz (1985) İttihatçılıktan Kemalizm’e, Çev. Fatmagül BERKTAY, İstanbul: Kaynak Yayınları.

AHMET İZZET PAŞA (1992-1993) Feryadım, Cilt II, Yay. Haz. Süheyl İzzet FURGAÇ-Yüksel KANAR, İstanbul: Nehir Yayınları.

Anadolu ve Rumeli’de gerçekleştirilen Ulusal ve Yerel Kongreler Ve Kongre Kentleri Bibliyografyası (1993) Cilt I-III, Ankara:
TBMM Kültür Sanat Yayınları.

Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Atatürk Özel Arşivi [ATASE, AÖA] ,K (lasör). 1, D(osya) 335/3-1, F (ihrist) 70.

Atatürk’ün Bütün Eserleri (2000) Cilt 3, İstanbul: Kaynak Yayınları.

Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1989) Cilt III, Yay. Haz. Nimet ARSAN, Ankara: ATAM.

Atatürk'ün Anıları (1997) Yay. Haz. İsmet GÖRGÜLÜ, Ankara: Bilgi Yayınevi.

Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler (1992) Cilt II, Yay. Haz. Nurşen GÖK,Ankara: ATASE Yayınları

ATAY Falih Rıfkı (1965) Atatürk’ün Hatıraları 1914-1919, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.

AYDOĞAN Erdal (2003) İttihat ve Terakki Fırkasının Vilayat-ı Şarkiye Politikası (1918-1918), Doktora Tezi, Atatürk Ü, Erzurum.

BALCIOĞLU Mustafa (1992) Teşkilat-ı Mahsusa Yahut Umur-u Şarkiye Dairesi, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı 67 (Temmuz).

BARUTÇU Faik Ahmet (2001) Siyasi Hatıralar, Cilt I, Yay. Haz. Mustafa EVERDİ, Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları.

BAYAR Celal (1965) Ben de Yazdım, I-VIII Cilt, İstanbul: Baha Matbaası.

CEBESOY Ali Fuat (1953) Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul: Vatan Neşriyatı.

DURSUNOĞLU Cevat (1946) Milli Mücadele’de Erzurum, Ankara.

DURU Kâzım Nami (1957) İttihat ve Terakki Hatıralarım, İstanbul: Sucuoğlu Matbaası.

ERTÜRK Hüsamettin (1964) İki Devrin Perde Arkası, Yay. Haz. Samih Nafiz Tansu, İstanbul: Hilmi Kitabevi

GOLOĞLU Mahmut (1969) Sivas Kongresi, Ankara: Başnur Matbaası.

GÖKBİLGİN M. Tayyip (1959) Milli Mücâdele Başlarken, Cilt I, Ankara: Türkiye İş Bankası.

HİÇYILMAZ Ergun (1979) Belgelerle Teşkilât-ı Mahsusa ve Casusluk Örgütleri, İstanbul: Ünsal Yayınları.

KABASAKAL Mehmet (1991) Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi 1908-1960, İstanbul: Tekin Yayınevi.

KANSU Mazhar Müfit (1966) Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt I, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

KARABEKİR Kâzım (1990) İstiklâl Harbimizde Enver Paşa ve İttihat Terakki Erkânı, İstanbul: Tekin Yayınevi.

KARABEKİR Kâzım (1969) İstiklal Harbimiz, İstanbul: Türkiye Yayınevi.

KARAY Refik Halit (1965) Minelbab İlel Mihrab, İstanbul.

KARAY Refik Halit (1990) Bir Ömür Boyunca, İstanbul.

KIRZIOĞLU Fahrettin (Yay. Haz.) (1993) Bütünüyle Erzurum Kongresi, Ankara.

KOCAHANOĞLU Osman Selim (1998) İttihat-Terakki’nin Sorgulanması ve Yargılanması (1918-1919), İstanbul: Temel Yayınları.

KUTAY Cemal (1962) Birinci Dünya Harbinde Teşkilat-ı Mahsusa ve Hayber’de Türk Cengi, İstanbul: Tarih Yayınları.

MARDİN Şerif (1985) Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadî Düşüncenin Gelişmesi 1838-1918, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul: İletişim Yayınları.

PARLA Taha (1997) Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmî Kaynakları, Cilt II, İstanbul.

REY Ahmet Reşit (H. Nâzım) (1945) Gördüklerim Yaptıklarım (1890-1922), Cilt III, Canlı Tarihler 13, İstanbul: Türkiye Yayınevi.

SARINAY Yusuf (1993) Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1912-1913), Doktora Tezi (yayım.) Hacettepe Ü., Ankara.

STODDARD Philip H. (1993) Teşkilat-ı Mahsusa: Osmanlı Hükümeti ve Araplar 1911-1918, Çev. Tansel Demirel, İstanbul.

ŞAPOLYO Enver Behnan (1958) Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, İstanbul: Rafet Zaimler Yayınevi.

TÜRKGELDİ Ali Fuat (1987) Görüp İşittiklerim, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

TUNAYA Tarık Zafer (1984) Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt I-III, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.

JAN ZÜRCHER Erik (1987) Milli Mücadele’de İttihatçılık, Çev. Nüzhet SALİHOĞLU, İstanbul: Bağlam Yayınları.

TOPRAK Zafer (1979a) Islâm Ihtilâl Cemiyetleri Ittihadi (Ittihad-i Selamet-i Islâm) ve Panislamizm, Türk Arap İlişkileri: Geçmişte, Bugün ve Gelecekte, Ankara, 174-181.

TOPRAK Zafer (1979b) İttihat ve Terakki’nin Paramiliter Gençlik Örgütleri, Boğaziçi Üniversitesi Beşeri Bilimler Dergisi, Vol. 7, İstanbul, 95-113.

.