Çıkış Giriş

ÖZET

Hakasyalı kısa öykü ve oyun yazarı İlya Topoyev’in mizahi tarzda kaleme aldığı kısa öykülerinin önemli dil özelliklerinden biri günlük konuşma dilinin neredeyse aynen yansıtılmış olmasıdır. Öykülerde Rusça-Hakasça ya da Hakasça-Rusça ikidilli toplumunun artık neredeyse doğal konuşma biçimi durumuna gelen her iki dilden özelliklerin bir arada bulunduğu karma yapıların konuşmaya yerleştirilmesi günlük dilin aynen yansıtılması çabasının ürünüdür. Öykülerde temel dil olan Hakasça her iki dilden öğeleri içinde bulunduran çerçeve için biçim-sözdizimsel yapıyı kurmaktadır. Rusça ise içe yerleşik dildir. İki farklı dilin tek bir tümce içinde kullanmasını ifade eden tümce içi kod değiştirmeleri İlya Topoyev’in eserlerinde en sık ortaya çıkan olgudur. Bunlar tek sözcükten oluşan yapılar yanında en az bir içerik biçimbirimi ve sistem biçimbirimlerinden oluşan tek dilli adalar biçimindedir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
İlya Topoyev, Kısa Öykü, Kod Değiştirme, İkidillilik, Hakasça, Rusça.

ABSTRACT
Ilya Topoyev is a Khakassian short story writer and playwright. One of the most distinctive features of his short stories written in a humorous style is the faithfull reflection of daily spoken language. The employment of mixed structures, which are naturally used in the Russian-Khakassian or Khakassian-Russian bilingual society is a result of a deliberate effort to reflect the daily spoken language just as it is. Ilya Topoyev’s works set noteworthy data for the “code switching” phenomenon seen in multi-lingual societies as it occurs in Khakassian-Russian bilingual speech, its constraints as well as how it can be reflected in literary works. As a matrix language, Khakas Turkic establishes the morpho-syntactic frame for elements of both languages. As for Russian, it is the embedded languageIntra-sentential code switching is the most common phenomenon encountered in the works of Topoyev. It appears as monolingual islands composed of at least one content-morpheme and system morphemes as well as structures formed by one word.

KEY WORDS
Ilya Topoyev, short story, code-switching, bilingualism, Khakas, Russian.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ANJİGANOVA O.P., O.V. SUBRAKOVA (1992) “O yazıkovoy situatsii v Respublike Hakasiya”. V.M. Solntsev, V.Yu. Mihalçenko (Ed.) Yazıkovaya situatsiya v Rossiyskoy Federatsii: 1992, Moskva, 44-49.
APPEL, R. , P. MUYSKEN (1987) Language Contact and Bilingualism, London: Edward Arnold.
BELAZI H.M., E. J. RUBIN, A.J. TORIBIO (1994) “Code switching and X-Bar Theory: the Functional Head Constraint”. Linguistic Inquiry, 25 (2), 221-237.
BLOOMFIELD L. (1935) Linguistic aspects of science Philosophy of Science 2/4,499-517.
BORGOYAKOVA T. G. (2002) Sotsiolingvistiçeskiye protsessı v respublikah yujnoi Sibiri, Abakan: İzdatelstvo Hakasskogo gosudarstvennogo universiteta im. N.F. Katanova.
BORGOYAKOVA T. G. (2003) Sotsiolingvistiçeskaya situatsiya i yazıkovoye zakonodatelstvo v Respublike Hakasiya. Prava çeloveka i zakonodatel’stvo o yazıkax v subyektah Rossiyskoy Federatsii. Moskva: İzdatelstvo Rossiyskogo universiteta drujbı narodov.
ÇANKOV D: İ. (Red.) (1961) Russko-hakasskiy slovar’, Moskva: Gosudarstvennoye izdatel’stvo inostrannıh i natsional’nıh slovarey.
ÇUBUKÇU H., H. SOFU, M. ŞEKER (2008) “Türkçe-Arapça İkidillilerde Tümce İçi Düzenek Değiştirimi”, 20. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 12-13 Mayıs 2006, İstanbul: T.C. Maltepe Üniversitesi Yayınları, 211-219.
EKER S. (2007) Toplum-Dilbilim, Dil Planlamaları ve Kamu Mensuplarının Dil Kullanımı. Gazi Türkiyat, 2007/1, 127-135.
GROSJEAN F. (1982) Life with Two Languages: An Introduction to Bilingualism. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
GUMPERZ J. (1982) Discourse Strategies. USA: Cambridge.
HAMERS J.F., M.H.A. BLANC (1989) Bilinguality and Bilingualism, Cambridge: Cambridge University Pres.
İMER K. (1997) “Türkçe Lazca Konuşan İkidillilerde Kod Değiştirimi”. Yay. Kâmile İMER, Engin UZUN, VIII. Uluslararası  Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri, 7-9 Ağustos 1996, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 275-283.
JOHANSON L. (2007) Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler (Çev. Prof.Dr. Nurettin DEMİR), Ankara: TDK
JOSHI A. K. (1982) “Proccessing of sentences with Intra-sentential code-switching”. Proceedings of the 9th conference on Computational linguistics - Volume 1, Prague, Czechoslovakia, 145-150.
KARAHAN F. (1997) “Üçüncü Kuşak Karaçaylarda Düzenek Kaydırımı Üzerine Bir Çalışma”. Yay. Kâmile İMER, Engin UZUN, VIII. Uluslararası  Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri, 7-9 Ağustos 1996, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 291-303.
KIZLASOV A.S., V.N. TUGUJEKOVA (1997) Pisateli i hudozhniki Hakasii: Posobiye dlya uçiteley i uçashchihsya, Abakan: Hakasskoye knijnoye izdatel’stvo.
KİLLİ G. (2004) “Hakas Türklerinde Kod Kaydırımı”. S. BARUTCU-ÖZÖNDER vd. (Ed.) Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu 2002: Bildiriler 8-10 Mayıs 2002, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 166-181
KİLLİ G. (2008) Hakasya’dan Öyküler: İlya Prokopyeviç Topoyev’in Sanatı ve Seçme Öyküler, Ankara: Grafiker Yayınevi.
KİLLİ YILMAZ G. (2010) “Pereklyuçeniye kodov v rasskazah İl’i Topoyeva”. Razvitiye yazıkov i kul’tur korennıh narodov Sibiri v usloviyah izmenyayuşçeysya Rossii, Materialı III Mejdunarodnoy nauçnoy konferentsii 23-25 sentyabra 2010 goda, g.Abakan, Abakan: İzdatel’stvo GOU VPO “Hakasskiy gosudartsvennıy universitet im. Katanova”, 52-53.
KİLLİ YILMAZ G. (2010) Kuzey ve Güneydoğu Sibirya Türklerinin Dil Durumu, Ankara: KÖKSAV Yayınları.
KRİVONOGOV V. P. (1997) Hakası: Etniçeskiye protsessı vo vtoroy polovine XX veka, Abakan:  “Tsentavr”.
MACNAMARA J. (1967) “The bilingual’s linguistic performance: A psychological overview”. Journal of Social Issues, 23, 59-77.
MACSWAN J. (2000) “The architecture of the bilingual language faculty: evidence from intrasentential code switching”. Bilingualism: Language and Cognition, 3 (1), 2000, 37-54.
MAHOOTIAN  S. (1993) A null theory of codeswitching. Ph.D. dissertation, Northwestern University.
MEÇKOVSKAYA N. B. (1996) Sotsial'naya lingvistika, Moskva: Aspekt Press.
MENZ A. (2003) Slav Dillerinin Gagauzcaya Etkisi. Bilig 2003, Kış, Sayı 24, 23-44.
MILROY L., P. MUYSKEN (1995) “Introduction: Code switching and bilingualism reserach”. L. MILROY & P. MUYSKEN (Ed.) One speaker two languages: Cross-disciplinary perspectives on code switching. New York: Cambridge University Pres.
MUYSKEN P. (2000) Bilingual Speech A Typology of Code-Mixing, Cambridge: Cambridge University Pres.
MYERS-SCOTTON K. (1993) Duelling Languages Grammatical Structure in Codeswitching, Oxford: Clarendon Pres.
MYERS-SCOTTON K. (2006) “Natural codeswitching knocks on the laboratory door”. Bilingualism: Language and Cognition, 9 (2), 2006, 203-212.
MYERS-SCOTTON K., J. L. JAKE (2000) “Testing the 4-M model: An introduction”. International Journal of Bilingualism, 4 (1) 2000, 1-8. (http://jib.sagepub.com)
POPLACK S. (1980) “Sometimes I’ll Start s Sentence in Spanish Y Termino En Espaŋol”, Toward a typology of Code switching: Linguistics, 18: 581-618.
SAĞIN ŞİMŞEK Çiğdem (2006) “Toplumdilbilim”. Yay. Ahmet Kocaman, Dilbilim. Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar, Ankara: Dil Derneği Yay., 77-87.
SCHMITT E. (2000) “Overt and covert codeswitching in immigrant children from Russia”. International Journal of Bilingualism, 4(9), 2000, 9-28.
SUBRAKOVA O. V. (Pod obşç. Red.) Hakassko-russkiy slovar’/Hakas-orıs söstĭk, Novosibirsk: “Nauka”.
TASKARAKOVA, N. N. (Haz.)(1999) Hakasskiye Pisateli: Bibliografiçeskiy spravoçnik, Abakan: İzdatelstvo Hakasskogo gosudarstvennogo universiteta im. N.F.Katanova.
TOPOYEV İ.P. (1991) Köytĭk Mirgenek, Ağban: Xızılçardağı kniga izdatel’stvozınıñ Xakasiyadağı pölĭgĭ.
TOPOYEV İ.P. (1992) Tuğannar, Ağban: Xakas kniga izdatel’stvozı.
TOPOYEV İ.P. (1997) Xoñaltax ödĭk, Aγban: Xakas kniga izdatel’stvozı.
VIÇUJANİNA A. G. (Haz.)(2000) Pisateli Xakasii: Bibliografiçeskiy spravoçnik, Abakan: İzdatel’stvo Xakasskogo gosudarstvennogo universiteta im. N.F.Katanova.
Worldgeo: Vsemirnaya geografiya: Respublika Hakasiya, http://worldgeo.ru/russia/reg19 (10.10.2010)