Ana Sayfa |  Hakkımızda |   Yayın Kurulu |  Yayın İlkeleri | Arşiv | Son Sayı | İletişim

Çıkış Giriş


 

Chang Ch’ien’in Seyahat Raporuna Göre Hun Döneminde Orta Asya’nın Sosyal ve İktisadî Durumu
EKREM, Nuraniye H.

MTAD 2012,9(2):7-52; DOI: 10.1501/MTAD.9.2012.2.11
E-yayın Tarihi: 17 Temmuz 2012
Makale (PDF 988 KB)

 

The State of Social and Economic Situation of Central Asia During the Huns According to Chang Ch’ien’s Voyage Report
EKREM, Nuraniye H.
JMTS 2012,9(2):7-52; DOI: 10.1501/MTAD.9.2012.2.11
Published online:: 17 July 2012
Article (PDF
988 KB)

 


 

ÖZET
Han Sülalesi, büyük bir tehlike haline gelen Hun akınlarını önlemek ve Hunların müttefiklerini kendi safına çekmek maksadı ile Chang Ch’ien’i elçi olarak iki defa Batı Bölgeleri’ne (Orta Asya) göndermiştir. Han Sülalesi Elçisi Chang Ch’ien ilk seferinde Yüeh-chih’lerle (M.Ö. 139-M.Ö. 126), ikinci seferinde Wu-sun’larla (M.Ö. 119-M.Ö 115) ittifak kurarak Hunlara karşı ortak bir saldırı düzenlemek amacı ile gönderilmiştir. Chang Ch’ien Seyahat Raporu, onun memleketine geri dönündüğü zaman Han Sülâlesi Imparatoruna sunduğu gezi raporundan oluşmaktadır. Bu raporda adı geçen Ta Yüeh-chih, Wu-sun, K’ang-chü gibi topluluklar, Ta Yüan, An-hsi, Ta Hsia, Yan-tsai, T’iao-chih gibi memleketlerin coğrafî mevkî, sınırları, Çin’den uzaklığı, hayvancılıkla ya da tarımla uğraştıkları, ürünleri, siyasal durumları, silahları, akarsuları, madenleri, örf ve adetleri, ticarî durumları, komşu ülkelerle ve özellikle Hunlarla olan ilişkileri üzerinde durulmuştur. Chang Ch’ien’in Seyahat Raporuna Göre Hun Döneminde Orta Asya’nın Sosyal ve İktisadi Durumukonulu bu çalışmada, Hun dönemindeki Orta Asya’nın sosyal ve iktisadi durumu tespit edilmeye çalışılmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Chang Ch’ien, Chang Ch’ien’in Seyahat Raporu, Hun dönemi, Orta Asya, Orta Asya’nın sosyal ve iktisadȋ durumu.


ABSTRACT
Chang Ch’ien was first sent to western parts (Central Asia) as an emissary by Han Dynasty with a view to interfere Hun attacks which present threat and to win Hun’s allies over to his side. Emissary of Han Dynasty Chang Ch’ien was charged with engage in a confederation with Yueh-chihs for the first campaign (BC 139- BC 126) and in second campaign with Wu-suns (BC 119-BC 115) to attack Huns. Chang Ch’ien Voyage report was made of his submitting report to Emperor of Han Dynasty when back into country. In this report it has emphasized that the communities Ta Yüeh-chih, Wu-sun, K’ang-chü, geographical positions, boundaries, distance to Chine of the countries as Ta Yüan, An-hsi, Ta Hsia, Yan-tsai, T’iao-chih, relations of these countries with their neighbouring countries especially Huns, livestock production agriculture, political, economic situations, ordinary usages. In this paper on the state of Social and Economic Situation of Central Asia during the Huns according to Chang Ch’ien’s Voyage report, it was tried to define the social and economic station of Central Asia in Hun period.

KEY WORDS
Chang Ch’ien, Chang Ch’ien’s Voyage Report, Hun period, Central Asia, the social and economic station of Central Asia

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ANONİM (1986), 嘉慶重修大清一統志 (İmparatorluk Büyük Ch’ing Sülâlesi’nin Kapsamlı Coğrafyası) 第29冊卷560 (四部叢刊續編•史部), 北京: 中華書局影印本,
AVDİYEV, V.I.( 1974), Orta Asya’da Tarih ve Arkeoloji Tetkikleri (Çeviren: Abdulkadir İNAN, Yayınlanmamıştır) TTK. Ter.    NO. 40/102.
BARTHOLD, W. (1981), Moğol İstilasına Kadar Türkistan (Çev: Hakkı Dursun YILDIZ), İstanbul: Kervan Yayınları.
BARTHOLD, W. (1980) Orta Asya’nın Kısa Tarihi 中亞簡史 (Rusça’dan Çince’ye tercüme eden: Keng-shih-ming), Urumçi: Xinjiang Halk Neşriyatı.
BARTHOLD, W, (1988), “Türkistan”, İslam Ansiklopedisi, cilt 12, İstanbul 140-142.
BİÇURIN, N. Y. (1851), Sobranie svedeniy o narodah, obitavshih v Sredney Azii v drevnie vremena, Moscow: Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR.
CH’EN Yong-lin (1987), Min-tzu Tsi-tian民族辭典 (Milletler Sözlüğü), Shanghai: Tsi-shu Ch’u-pan-she.
CHANG Chih-yao 張志堯 (1994), 草原絲綢之路與中亞文明 (Bozkır İpek Yolu ve Orta Asya Uygarlığı), 烏魯木齊: 新疆美術攝影出版社.
DİAKOV, V. - KOVALEV, S. (1987), İlk Çağ Tarihi, Ankara: V Yayınları.
EBERHARD, W. (1942), “Çin Kaynaklarına Göre Orta ve Garbı Asya Halkları”, Türkiye Mecmuası, VII, VIII.
EBERHARD, W. (1944), “Hsiung-nu’ların Müttefiki Olarak Roma Askerleri”, Belleten, VIII: 29-32. 142-145.
EBERHARD, W. (1946), Çin-Sinolojiye Giriş, A.Ü. Dil ve Tarih coğrafya Fakültesi yayını, İstanbul
EKREM, Nuraniye Hidayet (1999), Çin Elçisi Chang Ch’ien’in Seyahat Raporuna Göre Orta Asya’daki Etnik Gruplar, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, yayımlanmamış doktora tezi.
EMİN, Tursun (1992), <論維吾爾十二木卡姆形成> (Uygur Oniki Makam’ının Oluşumu), 論維吾爾十二木卡姆 (Uygur Oniki Makam Üzerinde Araştırmalar), 烏魯木齊: 新疆人民出版社.
FEN Ye 範曄 (1965), Hou Han-shu 後漢書 (Sonraki Han Sülâlesi Tarihi), 北京:中華書局.
FANG Hao方豪 (1955), Chung-hsi Chiao-t’ung-shih 中西交通史 (Doğu-Batı İlişkileri Tarihi) 臺北: 中華文化出版事業委員會.
FENG Ch’eng-chün馮承鈞 (1957) , T’u-huo-luo-yü K’ao 吐火羅語考 (Toharca Hakkındaki Araştırmaları), 北京:中華書局.
FENG Ch’eng-chün   馮承鈞 (1957), Hsi-yü Nan-hai Shih-ti K’ao-cheng Lun-chu Hui-chi 西域南海史地考證論著彙集 (Batı Bölgeleri ve Güney Çin Deniz Bölgelerinin Tarihi-Coğrafyası Hakkında Araştırmalar), Pekin: Chung-hua Shu-chü.
FENG Ch’eng-chün 馮承鈞, (1982), Hsi-Yü Ti-Ming 西域地名 (Batı Bölgelerin Yer Adları). Pekin: Chung-hua Shu-chü北京: 中華書局書. 
FENG Ch’eng-chün 馮承鈞, (1995), Hsi-Yü Nan-Hai Shih-Ti K’ao-Chen Yi Ts’ang西域南海史地考證譯叢(Batı Bölgeler ve Pasifik bölgelerinin Tarih-Coğrafya Hakkındaki Tercümeler). Pekin: Chung-hua Shu-chü 2 baskı
FENG Ch’eng-chün 馮承鈞 (1955), 西域地名 (Batı Bölgeleri’ndeki Yer Adları), 中華書局書.
GARDINER- GARDIN J. R. (1985),           Ancient Literary Conceptions Of Eastern Scythian ethnography From the 7 th to the 2 nd century B. C. Ph. D. Thesis ANU Canberra.               
GARDINER- GARDIN J.R. (1986), “Chang Ch’ien and Central Asian Ethnography”, Papers of Far Eastern History, 33, 23-79.
GÖZAYDIN, N. (1982), “Tepegöz Hikayesi”, Türk Ansiklopedisi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi Cilt. 31.
GÜNALTAY, M. Şemsettin (1987), Türk Tarihinin ilk Devirlerinden Yakın Şark Elam ve Mezopotamya. Ankara: TTK Basımevi.
HAMBLY, Gavin (1969), Central Asia, Dell Publishing Co. Inc. Nevyork.
HAN K’ang-hsin (1986), Hsin-jiang K’ong-chue He Gu Mu Gou Mu Tzang Ren-ku de Ren-lei Hsue T’e Cheng <新疆孔雀河古墓溝墓葬人骨的人類學特徵> (Doğu Türkistan Könchi Deryasi Yataklarındaki Eski Mezarlıkta Bulunan Cesetlerin Antropolojik Özellikleri), 中國考古學研究, 北京:文物出版社, 頁346-358.
HAN K’ang-hsin 韓康信, Ssu-ch’ou Chih-lu Ku-tai Chü-min Chung-zu Jen-leihsüeh Yen-chiu 絲綢之路古代居民種族人類學研究 (İpek Yolu Eski Toplulukların Irki Antropolojik Araştırmaları), 烏魯木齊:新疆人民出版社, 1995.
HANEDA, Tōru羽田亨 (1981), Sai iki Bunka Shi 西域文化史 (Batı Bölgeleri Kültür Tarihi), (Çince’ye tercüme eden: Keng-shih-min) Urumçi: Xin-jiang jen-min ch’u-pan-she.
HERODOTOS (1973), Herodod Tarihi (çev. Müntekim Ökmen), İstanbul: Remzi Kitabevi.
HE-shen 和珅等修 (1983),《欽定大清一統志》 (İmparatorluk Büyük Ch’ing Sülâlesi’nin Kapsamlı Coğrafyası) 卷10, (《四庫全書》影印本第483冊), 臺北: 商務印書館,

HENNING, W. B. (1978), “The First Indo-Europeans in History,” G. Ulmen (ed.) Society and History Essays in Honor of Karl August Wittfogel, New York: The Hague, pp. 215-230.
HIRTH, F. (1909) “The Mystery of Fu-lin” Journal of the American Oriental Society , Vol. XXX, 1-31. Vol. XXXIII, 1913, 193-208.
HIRTH, F. (1910), “Mr. Kingsmill and the Hiung-nu”, Journal of the American Oriental Society, Vol. XXX, pp.32-45.
HIRTH, F. (1917), “The Story of Chang-ch’ien, China’s Pioneer in Western Asia”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 37, 89-152.
HULSEWÉ, A. F. P. and LOEWE, M. A. N, (1979), China in Central Asia: The Early Stage 125 BC – AD 23: an annotated translation of chapters 61 and 96 of the History of the Former Han Dynasty, Leiden: E. J. Brill, 1979.
KENG Shih-min (1983), Wei-Wu-Ar Ku-Tai Wen-Hua He Wen-Hsian Kai Lun維吾爾族古代文化和文獻概論 (Uygarların Eski Medeniyeti ve Kaynakları Üzerine Mülahaza), Urumçi: Xin-jiang jen men Chu-pan-she.
LERICHE, P. (1989), “Bactria, Pre-Islamic Period”, Encyclopaedia Iranica, Vol., III, 339-343. London and New York.
LEVI S. (1913),” Le “Tokharien B”, langue de Koutcha”, Journal Asiatique, Cilt II.S. 311-380.
LI Yan-shou李延壽 (1974), Pei-shih 北史, (Kuzey Devletler Tarihi), 北京:中華書局.
LIN Kan林幹 (1984), Hsiung Nu Shih Nien Piao 匈奴史年表 (Hun tarihi kronolojisi), 北京:中華書局.
LIN Kan林幹 (1988), Hsiung Nu Shih Liao Hui Pien 匈奴史料彙編 (Hun Kaynakları), 北京:中華書局, 2 cilt.
LIN Kan林幹 (1989), Tung Hu Shih 東胡史 (Doğu Huluların Tarihi), 呼和浩特:內蒙古人民出版社.
LIU Yi-t’ang劉義棠 (1992), 中國邊疆民族史 (Çin’in Sınır Bölg e Milletlerinin Tarihi) 上下冊, 臺北:台灣中華書局.
ÖGEL, Bahaeddin (1948), “Çin Kaynaklarına Göre Wu-sun’lar ve Siyasi Sınırları Hakkında Bazı Problemler”. A. Ü D. T. C. F. Dergisi, VI/4. S, 258-278.
ÖGEL, Bahaeddin (1949), “Büyük Hun Devletinin Kuruluşundan Öncek Kuzey Çin’in Etnolojisi Hakkında”. A. Ü D. T. C. F. Dergisi, VII/4: 663-679.
ÖGEL, Bahaeddin (1957), “Eski Orta Asya Kabileleri Hakkında Araştırmalar:I: Yüeh-ch’i’ler”, A.Ü.D. T. C. F. Dergisi, XV/1-3, 247-278.
ÖGEL, Bahaeddin (1959), “Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Bazı Yeni Araştırmaların Tenkidi”. A. Ü D. T. C. F. Dergisi. XVII/ 1-2: 261-273
ÖGEL, Bahaeddin (1981), Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Cilt I-II, Ankara
ÖGEL, Bahaeddin (1991), İslamiyetten önce Türk Kültür Tarihi, Ankara: T. T. K Basımevi.
ÖZERDİM, M. N. (1950), “Çin Kaynaklarına Göre Çin Türkistan’ının Şehirleri I” A. Ü D. T. C. F. Dergisi,VIII/1-2: 234-238.
ÖZERDİM, M. N. (1951), “Çin Kaynaklarına Göre Çin Türkistanı’nın Şehirleri II”, A. Ü D. T. C. F. Dergisi, XI / 1-2: s: 105-110.
ÖZERDİM, M.N. (1952), “Çin Kaynaklarına Göre Türkistan’nın Şehirleri: III”, A. Ü D. T. C. F. Dergisi. X/3-4: 161-166.
ÖZERDİM, M.N. (1957), “Hsi-yü Olarak Çin Türkistanı’nın Tarihi Sınırlamaları ve Tarihi Önemi”, A. Ü D. T. C. F. Dergisi. VI/1-3: 209-217.
PAN Ku (1962), Han Shu 漢書 (Han Sülalesi Tarihi), Pekin: Chung-hua Shu-chü, 12 cilt.
PULLEYBLANK, E. G (1970), “The Wu-sun and Sakas and the Yüeh-chih migration”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, XXXIII, pp.154-160.
PULLEYBLANK, E. G. (1981), “Han China in Central Asia”, International History Review, Vol. 3, No. 2, pp. 378-386.
SHEN Ch’i-wei 沈起煒 veHsü Kuang-lie徐光烈 (1992), 中國歷代職官詞典 (Çin Tarihi Unvanları), 上海:上海辭書出版社.           
SHIRATORI Kurakichi 白鳥庫吉(1934), Tung Hu Min-tsu K’ao 東胡民族考 (Doğu Hu Topluluğu Araştırmaları) (方壯猷譯), 上海:商務印書館,
SSU-ma Ch’ien (1975), Shi chi史記 (Tarihi Hatıralar), 北京:中華書局.
SSU-ma Kuang (1956), Tzu Chih T’ung Chien 資治通鑑 (Eski Sülalerin Umumi Tarihi), 北京:中華書局.
TARN, W. (1938), The Greeks in Bactria and India, Cambridge: Cambridge University Press.
TU You 杜佑 (1935), T’ong Tian 通典 (Genel Tarih), 上海,商務印書館. 3 cilt,
Tz’u-hai Sözlüğü (1994), T’zu-hai 辭海 (T’zu-hai Sözlüğü), Shanghai: T’zu-shu Ch’u-pan-she.
WANG P’u 王溥 (1936), Tang Hui Yao 唐會要 (T’ang Dönemindeki Önemli Tarihler). Shang-hai: Shang-wu yin shu-kuan, 3 cilt.
WANG Pin-hua 王炳華 (1996), Ssu-ch’ou Chih-lu K’ao-ku Yen-chiu 絲綢之路考古研究 (İpek Yolu Üzerinde Arkeoloji Araştırmalar). Uramçi 烏魯木齊: Xinjiang Jen-min Ch’u-pan- she新疆人民出版社, 2. baskı.
WEI Shou魏收 (1974), Wei-shu魏書 (Wei Sülalesi Tarihi), 北京: 中華書局.
YANG Jia-luo 王家駱 (1975), Zhong-guo Hsüeh-shu Lieh-pien 中國學術類編: Li-dai Bian-tzu Chuan-chi Hui-bien 歷代邊族傳記會編 (Tarih Buyunca Sınır Bölge Milletler Tezkereleri). Çilt I, Taipei: Ting-wen Shu-chu.
YANG Fu-hsueh 楊富學 (2007) 吐火羅與回鶻文化 (Toharlar ve Uygur Kültürü), 新疆龜茲學會編《龜茲學研究》第二輯, 烏魯木齊: 新疆大學出版社,頁72-93.
YANG Fu-hsueh 楊富學 (1960) Chung-kuo Ku-chin Ti-ming Ta-tzu-tian 中國古今地名大辭典 (Çin Tarihi Yer Adları Sözlüğü), Taipei: 8. Baskı, 1960.
YANG Fu-hsueh 楊富學 (1995) Chung-kuo Ch’ing-nian Bao中國青年報 (Çin Gençler Gazetesi), 5 Ağustos 1995.

 

Yazışma / Correspondence:

Nuraniye Hidayet EKREM,
Dr.
E-Posta:nuraniyehe@hotmail.com

Alındığı Tarih/Received Ocak/January 5 2012

 

 

Ankara Üniversitesi | Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi  | Bölüm Ana Sayfası 
Telif Hakkı © 2004, AÜ DTCF Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü. Tüm hakları saklıdır.
  Sıhhiye - Ankara, TÜRKİYE
| Tel.: +90312 310 32 80  | Faks: +90312 310 57 13 | E-posta