Çıkış Giriş

ÖZET

Türkmen kültür tarihi ve etnografyası bakımından büyük bir öneme sahip olan takılar, tarihsel süreç içerisinde güçlü birer sosyo-kültürel ifade ve yansıtma aracı olmuşlardır. Her ne kadar sadece Türkmenistan’ın değil, tüm dünya topluluklarının tarihsel sürecinde takılar; özgün ve karakteristik tabiatı ile özel bir öneme sahip olsa da, Türkmenistan coğrafyasında farklı olarak, “kadın”ın toplum içerisindeki özerk yapısına ve onun sosyo-kültürel kimliğinin okunmasına birinci derecede katkıda bulunan oldukça etken bir role sahiptir. Nitekim uzun soluklu bir çalışmanın ve Türkmenistan’da yapılan alan araştırmasının sonuçlarını kapsayan bu çalışma, ağırlıklı olarak, kadının, takılar aracılığı ile okunan Türkmen topluluklarındaki sosyo kültürel anlam ve önemi çerçevesinde şekillenmiş olup, kadın ve takı ilişkisi etkileşimli olarak etnografik yönden analiz ve değerlendirmelere tabi tutulmuştur. İçten dışa doğru, kozmolojik, teolojik ve etnografik olmak üzere üç katmanın bileşeninden müteşekkil anlam ve işlevler üstlenmiş olan Türkmen kadın takıları, bu çalışmada diğer iki katmandan bağımsız tutularak konunun sınırlarına paralel olarak, yalnızca etnografik ve sosyolojik düzlemde irdelenmiştir. Bu vasıtayla, Türkmen takılarının ait olduğu toplumdaki ve dünya kültür/ sanat ortamındaki müstesna yeri ortaya konmaya çalışılmıştır.
anılarında kaleme almıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Kadın takıları, Türkmen takıları, Sosyal kimlik, Türkmen kadının sosyal kimliği.

ABSTRACT

The jewellery which has a great significance through Turkmen cultural history and ethnography also has been instruments of quite strong socio-cultural expression and reflection. Although, almost every nation’s jewellery has a special importance due to their own peculiarities, the significance of jewellery in Turkmenistan geography stems from jewellery’s contribution to establishment of women’s identity and autonomous status as effective instruments. Thus, this study which is the outcome of a long-term work and fieldwork in Turkmenistan in excess of a month is mainly constructed around the significance of women which has been transposed through jewellery they possess and in this context jewellery-woman interrelation has been subjected to interactive analysis through ethnographic perspective. Turkmen jewellery which has various functions is made up of cosmological, theological and ethnographic components and this particular study shall be analysing jewellery only within ethnographic context. However, this analysis and evaluations, within the framework of the topic has been narrowed down to the effects and contributions of jewellery on establishment of women’s status and social identity among the Turkmen communities and through this dimension, it has been endeavoured to illustrate the unique place of Turkmen jewellery within the art environment of the world.

KEY WORDS
Women’s jewellery, social identity, Turkmen Jewellery, social identity of Turkmen woman.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ABAZOV R. (2007) Culture and Customs of the Central Asian Republics, Westport, USA: Greenwood Press.

BAYAT F. (2006) Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Yayınları, İstanbul.

DAVLETOV T. B. (2004) Türklerin Geleneksel Kamlık İnancı Bağlamında Kadın Haklarına Bakış, Türk Dünyası İnsan Hakları Derneği Bülteni, Yıl 1, Sayı 1 (Eylül).

DRESSLER William W., ROBBINS Michael C. (1975) Art Styles, Social Stratification, and Cognition: An Analysis of Greek Vase Painting, American Ethnologist, Vol. 2, No. 3, 427-434, USA, Blackwell Publishing.

IVANOVICH R. S. (1970) Frozen Tombs of Siberia: Pazyryk Burials of Iron Age Horsemen, Los Angeles, USA: University of California Press.

İNAN A. (1964), Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

KALTER J. (1984) Arts and Crafts of Turkestan, London: Thames and Hudson.

KAVOLIS Vytautas (1964) Art Content and Social Involvement, Social Forces, Vol. 42, No.4. (May), University of North of Carolina Press, pp.467-472.

KILIÇ S. (2010a) Türkistan Takılarının Plastik Bakımdan Genel Değerlendirmesi ve Takı Analizi Örneklemesi: Asık, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt 93, Sayı 185 (Mart-Nisan), İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Yayınları, 175-199.

KILIÇ S. (2010b) Türkmen Takılarında Sembolizm, 2.Uluslararası Katılımlı Mücevher-Takı Tasarımı ve Eğitimi Sempozyumu (UMTTE’S 2010) 4-5-6 Haziran 2010 Kütahya, Dumlupınar University, Kütahya, Türkiye, Kuyumculuk Anlayışında Küresel Değişim, Sempozyum Bildirileri Kitabı, Dumlupınar Üniversitesi Yayınları No: 824.02.3, 457-467.

KILIÇ S. (2010) Ağustos – Eylül, Kasım, Alan Araştırması, Aşkabat, Türkmenistan.

KIYASOVA G. (2003) Ancient Works of Art, Miras, 4, 138-146.

RUDENKO S. I. (1970), Frozen Tombs of Siberia: Pazyryk Burials Of Iron Age Horsemen, Lon Angeles USA: University of California Press.

STERNBERG I. (2002) Silver From The Silk Route, Tribal Jewelry of Central Asia, Jewelry Arts Lapidary Journal, August, 18.

.