Çıkış Giriş

ÖZET
Hakasya ve komşu bölgelerdeki yer adları kaynakları bakımından heterojendir, çeşitli zamanlarda ve çeşitli halklar tarafından kurulmuştur. Bununla birlikte Hakasya Cumhuriyeti'ndeki yer adlarının büyük bir kısmı Hakas ve Genel Türk kaynaklıdır. Yer adlarının bir kısmının ise Hakas ya da diğer Türk dillinin türlerinde etimolojisi yapılamamamaktadır. Bu makalenin amacı Hakasya Cumhuriyet'inden derlenmiş yer adları malzemesini etnolinguistik tabakalara göre ve kronolojik sırayla  sistematize etmek ve açıklamaktır. Hakas yer adlarının katmanlaşmasında Ket, Samoyed, Türk, Moğol ve Rus dillerinden tabakara rastlamak mümkündür. Hakasya'daki yer adlarının analizi yer adlarının kaynak bakımından heterojen olduğunu ve uzun yüzyıllar içinde oluştuğunu göstermektedir. Alt katmanlar, yani Ket ve Samoyed kaynaklı yer adları Türk ve Moğol dillerinin güçlü etkisi altında bu dillere adapte olurken, daha sonra da kısmen Rus diline uyum sağlamıştır. Türk yer adları katmanları Hakas yer adları varlığını zenginleştirmiştir. Hakas yer adları üzerine araştırma belirli dilbilimsel birimlerin oluşumunun çok eski zamanlarda gerçekleştiğini ve halen birkaç fonetik değişkesinin bulunduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Hakasya'da yer adları, etnolinguistik katmanlaşma, semantik, etimoloji

ABSTRACT
Toponymy of Khakassia and its contiguous areas is compositionally heterogeneous. It was created at different times and by different peoples. The bulk of toponyms in the Republic of Khakassia are of Khakass and General Turkish origin. Another part of the placenames represents a layer, which is under etymologized or not etymologized at all from the Khakass and other Turkish varieties.
The aim of the article is to try to systematize and interpret the toponymical material, collected on the territory of the Republic of Khakassia, according to ethnolinguistic layers and in chronological order. On toponymical stratigraphication within the Khakass toponymy, it is possible to find out toponymical layers of the Ket, the Samoyed, the Turkish, the Mongolian and the Russian languages. The carried out analysis showed that the toponymy of Khakassia is heterogeneous and that it had been formed through many centuries. Substrata, i. e. the Ket and the Samoyed toponyms underwent a strong adaptation on the part of the Turkish – Mongolian languages and then - on the part of the Russian language. The Turkish toponymical layer makes up the bulk of the Khakass toponymy. The investigation makes clear that certain linguistic units, taking part in formation of the Khakass toponymy from the earliest times, still exist in different phonetic variants.

KEY WORDS
The toponymy of Khakassia, ethnolinguistic stratification, semantics, etymology.

Библиография / BIBLIOGRAPHY

ДОМОЖАКОВ Н. Г. (1957) Заметка о слове «Eec». В сб. Ученые записки ХакНИИЯЛИ. – Абакан. – С. 184-185.
ДУЛЬЗОН А. П. (1961) Дорусское население Западной Сибири. // Вопросы истории Сибири и Дальнего востока. – Новосибирск. – С. 361-373.
ИСТОРИЯ ХАКАСИИ с древнейших времен до 1917 года. М.-1993. С. 99.
КЫЗЛАСОВ Л. Р. (1959) К вопросу о этногенезе хакасов. // Ученые записки ХакНИИЯЛИ. Выпуск 7. – Абакан. – С. 70-92.
КОРМУШИН И. В. (1997) Тюркские енисейские эпитафии. Тексты и исследования. – М.  – 302 с.
МОЛЧАНОВА О.Т. (1977) Историческая связь тюркской топонимии Горного Алтая и Тувы. // Историческая ономастика. – М. – С. 272.
ОНДАР Б. К. (2008) Тувинская топонимия. – Кызыл. – 295 с.
ТЕРЕШКИН Н. И. (1981) Словарь восточно-хантыйских диалектов. – Ленинград.  – 544 с.