Çıkış Giriş

ÖZET
Sahip olduğu kimi dil özellikleri ile Türkçenin diğer türlerinden ayrılan Çuvaş Türkçesi, sözcükleşme olgusunun ilgi çekici örneklerini içinde barındırmasıyla da dikkat çekmektedir. Bu yazıda öncelikle sözcükleşmenin çeşitli tanımlarına yer verilmiş, ardından da sözcük yapımının olağan süreçleri açıklanmıştır. Bu kuramsal girişin sonrasında ise Çuvaş Türkçesinde tanıklanan biçim bilimsel (morfolojik), anlam bilimsel (semantik)ve söz dizimsel (sentaktik) gelişimleri kapsayan sözcükleşme örneklerinin çekimsiz fiil şekilleri ve şekil-zaman ekleri ile oluşan şekilleri üzerinde durulmuştur.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Çuvaş Türkçesi, sözcükleşme (Leksikalleşme), kip, zaman

ABSTRACT
Chuvash Turkish, separated from other Turkish varieties due to some language features it has, draws attention as it contains interesting examples of lexicalization phenomenon. In this article, various definitions of lexicalization are given, and then natural processes of word construction are explained. Following this theoretical introduction, with verbal noun forms and modal-tense suffix constructed figures of lexicalization examples, covering morphological, semantic and syntactic developments which have been evidenced in Chuvash Turkish, are elaborated.

KEYWORDS
Chuvash Turkish, Lexicalization, Modal, Tense

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ABDRAZAKOV K. S., G. H., AHUNCANOV, Ü. Ş., BAYÇURA,  G. S., EMİROV, A. Ş.,ESADULLİN FASEYEV F. S., FAHRETDİNOV G. G., HEMZİN K. H., HEMİDULLİN E. Ş, Ş. S. HANBİKOVA, F. M. GAZİZOVA, F. A. GANİYEV., G.İ. İSHAKOV, M. G.  MÖHEMMEDİYEV, M. M. OSMANOV, S.B. VAHİTOVA (1966) Tatarsko-Russkiy Slovar. Moskva: İzdatélstvo Sovetskaya Éntsiklopédiya.
ABDULLİN İ.A., VAHİTOVA S.B., GAZİZOVA F.M., GAYNANOVA L.R., GANİYEV F.E., MÖHEMMEDİYEV M.G., HANBİKOVA Ş.S., EHMETYANOV R.G., AHUNCANOV G.H., MİNGULOVA R.R. (1977-1981) Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé, I:1977, II:1979, III:1981, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
AHMET’YANOV  R.G. (1978) Sravnitel’noye İssledovaniye Tatarskogo i Çuvaşskogo Yazıkov (Fonetika i Leksika). Moskva: İzdatel’stvo “Navka”.
ANDREYEV İ. A. (1961) Priçastie v Çuvaşskom Yazıke. Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvenoe İzdatel’stvo.
ANDREYEV İ. A. (2005) Halhi Çĭvaş Çĩlhi-Sintaksis. Şupaşkar: Çĭvaş Kĩneke İzdatel’stvi.
ARTEMYEV A. (1966) Salampi. Çeboksarı: Çĭvaş ASSR Gosudarstvo İzdatel’stvi.
ARTEMYEV A. (1977) ĭkĭr Hakį. Çeboksarı: Çĭvaş Kįneke İzdatel’stvi.
AŞMARİN N. İ. (1994-2000) Slovar Çuvaşskogo yazıka - Çĭvaş Sĭmahĩsen Kĩneki, 17 Cilt, Çeboksarı: Russika.
BAKKEN K. (2005) Lexicalization, Encylopedia of Language and Linguistics. (Editor Keith BROWN) Elsevier, 106-109.
BAYRAM B. (2007) Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlük. Konya: Tablet Yay.
BRINTON L.J., Closs TRAUGOTT E. (2005) Lexicalization an Language Change. Cambridge: Cambridge University Pres.
DIETRICH A.P (2001) Slovar’ Lingvistiçeskih Terminov. İstanbul: Multilingual.
DİLÂÇAR A(1989)“Gramer: Tanımı, Adı, Kapsamı, Türleri, Yöntemi, Eğitimdeki Yeri ve Tarihçesi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1971. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
DURMUŞ O. (2009) Çuvaşçanın Şekil Bilgisi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü basılmamış doktora tezi.
ERGİN M. (1970) Orhun Abideleri. 1. Basılış, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
ERGİN M. (1993) Türk Dil Bilgisi. 21. Baskı, İstanbul: Bayrak yayınları.
FEDOTOV M.P. (1963) Sredstva Vırajeniya Modal’nosti v Çuvaşskom Yazıke. Çeboksarı: Çuvaşknigoizdat.
FEDOTOV M.P. (1996a) Çuvaşskiy Yazık. Çeboksarı: İzdatel’stvo Çuvaşskogo Universiteta.
FEDOTOV M.P. (1996b) Étimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Tom I-II, Çeboksarı: Çuvaşskiy Gosudarstvennıy İnstitut Gumanitarnıh Nauk.
GABAIN A.V. (2000) Eski Türkçenin Grameri (çev. Mehmet AKALIN). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GORSKİY S.P. (1970) Halhi Çĭvaş Literatura Çĩlhi Sintaksisĩ. Şupaşkar: Çĭvaş ASSR Kĩneke İzdatel’stvi.
GRØNBECH K. (2000) Türkçenin Yapısı (Çev. Mehmet AKALIN). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜNAY V.D. (2007) Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual.
GÜNŞEN A., ERDEM M.D. (2007), “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Tür Değiştirme Örnekleri”, Turkish Studies Volume 2/1 Winter 2007, 72-83.
GÜZEL S. (2010) “Türkçede -lA-p > +lAp Zarf Kalıplaşması: Tatarca ve Başkurtça Örneği”, Türk Kültürü, Yeni Seri C. III, S. 1, ss. 54-64.
HOHENHAUS P. (2005) “Lexicalization and Institutionalization”, Handbook of Word-Formation (Ed. Pavol STEKAUER & Rachelle LIEBER). Netherlands: Springer,
JOHANSON  L. (2007) Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler (Çev. Nurettin DEMİR). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
JOHANSON L. (2008) “Remodeling Grammar: Copying, conventionalization, grammaticalization”, Language Contact and Contact Languages (Edited by Peter SIEMUND and Noemi KINTANA). Amsterdam/Philadelphia:.John Benjamins Publishing Company.
KARAAĞAÇ G. (2009) Dil Tarih ve İnsan. İstanbul: Kesit Yayınları.
KONONOV A.N. (2001) Grammatika sovremennogo turetskogo literaturnogo yazıka. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
KORKMAZ Z. (1992) Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ Z. (2000) Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ Z. (2003) Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KOTLEYEV V. İ. (1963) “Morfologiçeskie Osobennosti Krasnoçetayskogo Govora”Materialı Po Çuvaşskoy Dialektologii, Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvennoe İzdatel’stvo.
LIPKA L., S. HANDL, W. FALKNER (2004) “Lexicalization & Institutionalization. The State of the Art, 2004, 1-19. http://www.free-books.us/Others/700233/Lipka-Lexicalization-and-Institutionalization. (05. 25. 2011)
MİKULAYİ İ. (1953) Tĭvatĭ Kun. Çeboksarı: Ministerstva kul’turı Çuvaşskoy ASSR.
PAVLOV  İ.P. (1956) “Deyepriçastiye”, Materialı Po Grammatike Sovremennogo Çuvaşskogo Yazıka I (Morfologiya). Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvennoe izdatel’stvo.
PAVLOV İ.P. (1965) Hal’hi Çĭvaş Literaturĭ Çĩlhi-Morfologi. Şupaşkar: Çĭvaş ASSR Kĩneke İZDATEL’STVİ.
PAVLOV İ. P. (1953). Deyepriçastiya v Çuvaşskom Yazıke i İh Sintaksiçeskiye Funktsii. Moskva: Avtoreferat Dissertatsi, İnstitut Yazıkoznaniya Akademii Nauk SSSR.
SERGEYEV L.P., V.İ. KOTLEYEV (1988) Çĭvaş Çilhi (Puşlamış Şkul uçitelisene hatirleken fakultet studençisem valli 2121-miş Noli spetsia’nost’). Şupaşkar: Çĭvaş Kineke İzdatel’stvi.
SKVORTSOV  M.İ. (1985) Çĭvaşla-Vırĭsla Slovar’/Çuvaşsko-Russkiy Slovar’. Moskva: Russkiy Yazık.
SKVORTSOV M.İ. (Red.) (2002) Russkiy-Çuvaşsko Slovar’. Çeboksarı: Çuvaşskoe Kinjioe İzdatel’stvo.
SKVORTSOV M.İ., A.B. SKVORTSOVA (2003) Çĭvaşla-Vırĭsla tata Vırĭsla-Çĭvaşla Slovar’/ Çuvaşsko-Russkiy i Russko-Çuvaşskiy. Şupaşkar: ÇKİİ.
STAROSTIN S., A. DYBO, O. MUDRAK (2003) Etymological Dictionary of The Altaic Languages. Leiden-Boston:  Brill.
VARDAR B., N. GÜZ, M. R. GÜZELŞEN,  E. ÖZTOKAT, O. SENEMOĞLU (1978) Başlıca Dilbilim Terimleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
VARDARLI E. (Hazırlayan) (1977) Derleme Sözlüğü, C. IX (L-R) Anakara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
YEGOROV V. G. (1964) Étimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka. Çeboksarı: Çuvaşskoe Knijnoe İzdatel’stvo.
YILMAZ E. (2002) Çuvaşça Çok Zamanlı Morfoloji. Ankara: Grafiker Yayınları.
ZEKİEV M.F. (2002) Tatar Grammatikası-Morfologia. II tom, Meskev: İnsan.