| |
ÖZET
Özellikle kültür birliğinin gerçekleşmesi açısından Türkiye dışındaki soydaşların aynı alfabeyi kullanması günümüz için de son derece büyük önem taşımakta ve bu yönde çalışmalar yapılmaktadır. Bu bakışa bağlı yaklaşımlı çalışmalar, Türkler arasında 1928 Harf İnkılâbı ile birlikte başlamıştır. Türkiye dışında azımsanmayacak bir nüfusun yaşadığı Bulgaristan Türkleri Harf İnkılâbı’na büyük bir ilgi göstermişlerdir. Bulgaristan’da yaşayan ve Türk İnkılâbı’nı savunan taraf kişi ve kurumlar, yeni kabul edilen Latin esaslı Türk alfabesinin hemen Bulgaristan’da yaşayan Türklerin de bir azınlık hakkı olarak anadilinde eğitim-öğretimde, yazılı basında kullanılmaya başlaması yolunda çalışmalar başlatıp, bu düşünceyi çıkardıkları gazetelerle yaymışlardır. Ancak Türkiye’de gerçekleşen köklü ve kökten değişime, hem Millî Mücadele, hem de devrim aşamalarında siyasî ve siyasî dinî geleneksel olarak muhalif yapılar Türkiye’den kaçmışlardır. Bu yapılar, Bulgaristan Türklerinin, Arap alfabesini muhafaza etmesini sağlama yoluna girmişlerdir. Onlar da bir taraftan Bulgaristan’da bulunan Başmüftülüğü ve siyaseten Türkiye karşıtlığı yapan Bulgaristan Hükümetini kullanarak, yanında yer alarak diğer taraftan da çıkardıkları gazeteler aracılığı ile Harf İnkılâbı’na karşı durmuşlardır. Bu çalışmada, çoğunlukla Bulgaristan Türk basınında taraf ve muhalif yazıları değerlendirilerek Bulgaristan Türklerinin Harf İnkılâbı’na yaklaşımı, 1928-1938 arasında süren bu mücadelenin sonucu tahlil edilmiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Bulgaristan Türkleri, basın, Harf İnkılâbı 1928, Bulgaristan Türk Basınında Harf İnkılabı muhalifleri, taraftarları, Sofya Müftülüğü, Yüzellilikler, Dinî istismar, din yobazlığı ve Türk Devrimi.
ABSTRACT
Cognates to use the same alphabet is extremely important today, especially in terms of realization of cultural unity and there are studies conducted in this front. Regarding people of Turkish origin, studies following this approach have started in 1928 with the Alphabet Reform. Turks living outside Turkey and especially Bulgarian Turks have shown great interest in the Turkish Alphabet Reform. People who live in Bulgaria and support reforms of Ataturk have immediately began spreading the idea that the recently adopted Latin Alphabet should be used among Turks living in Bulgaria. Individuals and institutions alike have tried to spread this idea via newspapers. However, counter revolutionary parties who opposed ideas of National War of Independence along with cultural reforms (most of whom were exiled or escaped from Turkey during that period) have began organizing a counter movement. In short, they have tried to preserve the Arabian Alphabet of Bulgarian Turks. By using Head Office of Mufti (which was located in Bulgaria at the time), the opposing Bulgarian Government and their newspapers, they have chosen to take a stand against the Alphabet Reform. In this study, which uses mostly press releases from the era, Bulgarian Turks’ approach to the Alphabet Reform is discussed.
KEY WORDS
Bulgarian Turks, public opinion, Turkish Alphabet Reform (1928), supporters- opposers of Alphabet reform in Bulgarian Turkish press, Sofia Muftiat, Turkish Revolution and religious misuse and fanatism.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
Arşiv Belgeleri
BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ [BCA, Ankara]
030.18.1.2/4.18, 21.11.1928.
030.10.00. 239. 617.1 Numaralı, 9 Şubat 1929 tarihli Belge
030.10.00, 240.618.10 Numaralı 10 Haziran 1930 tarihli Belge.
030 10.00, 243. 641. 7 Numaralı 17 Mayıs 1938 tarihli belge.
Kitap ve Makaleler
ATATÜRK M.K. (1992) Nutuk 1919–1927, Yay. Haz. Zeynep KORKMAZ, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (2006) Cilt II, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. (ASD kısaltması ile kullanıldı).
ATAY F.R. (1953) Harf Devriminin 25. Yılını Kutlarken, Türk Dili, Cilt II, Sayı 23, Ağustos.
ERTÜRK S. (2005) Bulgaristan Basınında Türkiye ve Atatürk, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Manisa.
KARACA E. (2004) 150’likler, İstanbul.
KORKMAZ Z. (1995) Türk Dili Üzerine Araştırmalar I, Ankara.
KORKMAZ Z. (1992) Atatürk ve Türk Dili ( Belgeler), Ankara: TDK Yayınları
MEMİŞOĞLU H. (1998) Türk Harf İnkılâbı’nın Bulgaristan Türkleri arasında Yankıları, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen- Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 3, Isparta, 135–148.
MEMİŞOĞLU H. (2002) Geçmişten Günümüze Bulgaristan’da Türk Eğitim Tarihi, Ankara.
ŞİMŞİR B. (1981) Türk Harf Devrimi’nin Türkiye Dışına Yayılması: Bulgaristan Türkleri Örneği, Harf Devrimi’nin 50. Yılı Sempozyumundan Ayrıbasım, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 187-220.
ŞİMŞİR B. (1986) Bulgaristan Türkleri, Ankara.
TEMİR A. (1992) Dış Türklerde Dil ve Yazı, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Gazete Yazıları
Arap ve Latin Harfleri Hakkında Siyasi, İçtimai, İlmi ve İçtimai Bir Tevzih (1934), Dostluk, Sayı 255, 19 Şubat,1.
Arap ve Latin Harfleri Hakkında Siyasi, İçtimai, İlmi ve İçtimai Bir Tevzih (1934) Dostluk, Sayı 255, 19 Şubat, 1.
CELİL M. (1928) Yeni Yazı, Rehber, Sayı 23,1.
CELİL M. (1928) Yeni Yazı, Rehber, Sayı, 43, 10 Teşrin-i Sani,1.
CELİL M.(1928) Yeni Yazı, Rehber, Sayı, 50, 29 Kânunuevvel, 1.
DELİORMAN N. (1928) İnkılâba, Teceddüde Taş Atan Yobazla, Deliorman, Sayı 195, 7 Mayıs, 1.
DELİORMAN N. (1928) İnkılâba, Teceddüde Taş Atan Yobazlar, Deliorman, Sayı196, 14 Mayıs, 1.
DELİORMAN N. (1928) Yeni Harfler, Deliorman, Sayı: 204, 14 Son Teşrin,1.
DELİORMAN N. Dil Devşirmesi(1932) Karadeniz, Sayı, 41, Yıl, 1, 5 Teşrin-i Sani,1.
Doğru Yol (1938) Sayı 229, 30 Nisan, 1.
EMİN. M. (1928) Yeni Yazı Meselesi, İntibah, Sayı 25, 13 Kânunusani, 1.
İntibah (1931), Sayı 83, 2.
İntibah (1931), Sayı 84, 20 Teşrin-i Sani, 1.
KEMALİ A. (1934) Kemalistler Her Yerde Tecavüze Gidiyorlar, Medeniyet, Sayı 14, 4.
KEMALİ A. (1934) Kemalistler Her Yerde Tecavüze Gidiyorlar, Medeniyet, Sayı 14, 4.
Kemalistler Faaliyette (1935) Medeniyet, Sayı 55,7 Haziran,1.
Latin Alfabesini Kabul Edemeyiz (1923) Hâkimiyet-i Milliye, 5 Mart.
Latin Harfleri (1933) Dostluk, Sayı 234,10 Temmuz,1.
Latin ve Arap Harfleri Hakkında (1934) Dostluk, Sayı 252, 31 Kanunu Sani, 2.
Latin ve Arap Harfleri Hakkında (1934) Dostluk, Sayı, 252, 31 Kânunuevvel,1.
Latince Kur’an Millet Nasıl İfal Ediliyor (1935) Medeniyet, Sayı 67, 3.
Mekteplerden Dini Tedrisat Nasıl Kalkıyor (1930) İntibah, Sayı 46
Nuri T. (1929) Yazıklar Olsun, Dostluk, Sayı 128, 11 Kânunusani,1.
OĞUZ M, Özdilimize Doğru, (1932) Özdilek, 2.
SABRİ C. (1935) Mürted İnkılâp, Dinsiz Edebiyat, Medeniyet, Sayı 60,10 Ağustos, 3.
ŞİNASİ Y. (1928) Türkiye’de Latin Hurufunun Kabulü ve Bulgaristan Müslümanları, İntibah, Sayı: 20, 28 Eylül, 1.
Türk- Arap- Latin Hurufatı Hakkında Mühim Bir Tetkik (1935) Yıldırım, Sayı 1,1.
Türk Harfleri(1938), Doğru Yol, 15 Nisan,1.
Türkiye İnkılâbı- Latin Harfleri (1933), Dostluk, Sayı, 232, 25 Haziran,1.
Türkiye İnkılâbı Payidar Olabilir mi? (1934) Medeniyet, Sayı 25, 1.
Türkiye’den Haberler (1928), İntibah, Sayı 18, 23 Kânunuevvel,1.
Yeni Harfler (1928) Dostluk, Sayı 117, 30 Ağustos, 1.
Zavallı Öz Dilimizin Başına Gelenler(1934), Medeniyet, Sayı 42, 2.
Yazışma / Correspondence:
Bengül Salman Bolat, Yrd. Doç.Dr., Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakütesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Modern Türk toplumsal ve kültürel modernleşme tarihi alanında çalışmaktadır.
Adres: Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kırşehir, PK 40100.
E-Posta: bbolat@ahievran.edu.tr; bengu4@gmail.com
Alındığı Tarih/Received Nisan/April 6 2014
|
|
|
