Çıkış Giriş

ÖZET

Afganistan toprakları üzerinde bugün azımsanamayacak bir Türk nüfusu yaşamaktadır. Bunların bir kısmı dillerini ve kimliklerini kaybetmiş, bir kısmı da dillerini ve kimliklerini tüm zorluklara rağmen yaşatmaya çalışmaktadır. Afganistan Türkleri içinde sayıca en fazla olanlar Özbeklerdir. Özbekler genel olarak Afganistan’ın kuzeyinde yaşamaktadır. Afganistan Özbek ağızlarını Kıpçak, Karluk ve Oğuz ağızları olmak üzere üçe ayırabiliriz. Afganistan Özbek ağızları kendi içinde bazı küçük ses ve şekil özellikleri bakımından birbirinden ayrılır. Seripul Özbek ağzı büyük ölçüde Karluk dil özelliklerini taşımaktadır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Afganistan Türkleri,  Afganistan Özbekleri, Afganistan Özbek Türkçesi, Özbek ağızları, Seripul ağzı.

ABSTRACT

Today a considerable amount of Turkish population lives in territory of Afghanistan. Some of them lost their language and identity also some of them trying to protect their language and identity among all difficulties. Uzbeks are the most crowded Turks in Afghanistan. Uzbeks generally live in north of Afghanıstan. We can consist of Afghanistan Uzbek dialects as Kipchak, Qarluq and Oghuz. Dialects of Afghanıstan Uzbeks seperated from each other in terms of some volume and shape proporties. Seripoul Uzbek dialect substantially has Karluk linguistic features.

KEY WORDS

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ABDÜLHAMİTOĞLU N. (1982) “Afganistan Türkleri”, Türk Kültürü (229), 413-422, Ankara: TKAE.
AKBABA D. E. (2009) Nogay Türkçesi Grameri, Ankara: Grafiker Yayınları.
ALBAYRAK R. (2004) Afganistan Türkleri, Ankara: Berikan Yayınevi.
ALTOİ N. (2007)  Dictionary of The Uzbek Language of Afghanistan, Global Partners, Inc.
AYSULTAN H. (2010) “Afganistan’da Dil Politikaları”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(1), 47-58.
BALDAUF I. (2011) “Kuzeydoğu Afganistan Özbek Lehçeleri Bir Çalışma Raporu”, (Çev. Semih TEZCAN),  III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Kitabı, (Ed. Ülkü Çelik ŞAVK), 97-120, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi. 
BARLAS K. (1994) “Afganistan Türklerinin Dünü ve Bugünü”, Türk Kültürü (371), 129-139, Ankara: TKAE.
COŞKUN V. (2010) Türkçenin Ses Bilgisi, IQ Kültür SAnä t Yay.:İstanbul.
EREN H. (1958) “Afganistan’da Türkler ve Türk Dili”, Türk Dili Dergisi, (7/73-84), 10-12, Ankara: TDK.
EROL S. E., F. B. BURGET (2001) “Afganistan Özbekleri”, Asam Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, 7(3), 102-136.
GÜLTEKİN M., M. A. YOLDAŞ (2002) Afganistan Özbekçesi-Türkçe Sözlük, Ankara: Nobel Yayınları.
GÜVENÇ L. (2013) “Harezm Türkçesinde İsim Hâl Eklerinin Görev Değişiklikleri”, Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri 2008, 2073-2084, Ankara:TDK.
İLHAN N. (2009) “Türk Dilinde Ünsüz Düşmesi, Nedenleri ve Türleri”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Vol. 1, No.2.
JARRING G. (1939) On The Distribution of Tribes In Afghanistan, Lunds Universitests Arsskrift N. F. Avd. 1. Bd. 35. Nr 4., Lund Printed By Hakan Ohlson.
KARAHAN L. (2011) “Yükleme ve İlgi Hâli Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler” Türk Dili Üzerine İncelemeler (Ed. Ekrem ARIKOĞLU), Ankara: Akçağ Yayınları.
KARAAĞAÇ G. (2012) Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
MERÇİL E. (1979) “Afganistan Türkleri”, Türk Kültürü (205-206), 7-15,  Ankara: TKAE.
KORKMAZ Z. (1994) Nevşehir ve Yöresi Ağızları,Ankara: TDK.
MİRZAYEV M., S. USMANOV, İ. RASULOV (1966) Uzbek Tili ,Taşkent: Ukituvçi Naşriyeti. 
ÖNER M. (1998) Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Ankara: TDK Yayınları.
ÖZBAY H. (1985). Özbek Şivesi Kunduz Ağzı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Ü., SBE, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Ankara.
ÖZTÜRK R. (1997) Uygur ve Özbek Türkçelerinde Fiil, Ankara:TDK. 
REŞETOV V. V. (1960). Uzbek Dialektologiyasından Materyallar, Taşkent: Uzbekistan Fanlar Akademiyasining Naşriyeti.
SARAY M. (1987) Afgansitan ve Türkler, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınevi.
SELİM Y. (2004) Afganistan ve Dostum, Ankara: ATO Yayınları.
TADASH H. (2012). Kunduz İli İmamsahip İlçesi Ağzı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Ü., SBE, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Ankara.
TEKİN T. (1975) Ana Türkçede Aslî Uzun Ünlüler, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay..
TURSUNOV U., C. MUHTOROV, Ş. RAHMATULLAYEV (1965) Hazirgi Uzbek Adabiy Tili, Taşkent: Ukituvçi Naşriyeti. 
UYGUR C. V. (2007)  Karakalpak Türkçesi, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. ERCİLASUN), Ankara: Akçağ Yayınları.
YILDIRIM H. (2009) Özbek Türkçesi, Ankara: Gazi Kitabevi.
YILDIRIM M. S. Rasekh (2011) “Afganistanda Türkoloji Çalışmalarının Dünü, Bugünü, Geleceği” III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Kitabı, (Ed. Ülkü Çelik ŞAVK), 97-120, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.