|
|
| Ana Sayfa | Hakkımızda | Yayın Kurulu | Yayın İlkeleri | Arşiv | Son Sayı | İletişim | |
|
Türk ve Rus İnanışlarında Ortak Özellikler Taşıyan Doğaüstü Varlıklar ve İyeler ÖKSÜZ, Gamze MTAD 2014,11(3):47-62; DOI: 10.1501/MTAD.11.2014.3.30 E-yayın Tarihi: 15 Aralık 2014 Makale (PDF 423 KB)
| ||
| Supernatural Beings And Possessors Which Carry Common Characteristics in Turkish And Russian Folk Wisdom ÖKSÜZ, Gamze JMTS 2014,11(3):47-62; DOI: 10.1501/MTAD.11.2014.3.30 Published online: 15 December 2014 Article (PDF 423 KB) |
|||
| ÖZET Yeryüzünde varlığını sürdüren bütün halklar gelişim süreçlerinin belli aşamalarında kendi kültürlerine, coğrafyalarına ve yaşam tarzlarına özgü mitolojiler yaratmışlardır. Pek çok kadim uygarlıkta olduğu gibi, tabiatla iç içe yaşamak zorunda kalan eski Türk ve Rus toplumlarında da insanlar sırrı çözülememiş doğa olaylarını kontrol ve denetim altına almak amacıyla doğayı ve evreni oluşturan öğelere birtakım ruhsal özellikler ve bir nevi kutsiyet yüklemişlerdir. Güç doğa koşullarıyla insanoğlu arasındaki yakın ilişkinin yüzyıllar boyu sürmesi sonucunda her iki toplum da inanç temellerini oluşturan doğaüstü güçleri kişileştirerek tinsel varlıklara dönüştürmüş, kutsal saydıkları mekânlarda bu varlıklara yer vermiş, gelenekleri, görenekleri ve toplum düzenini sağlayan kuralları bu mekân ruhlarına göre belirlemiştir. Her iki toplumda da iyeler koruyucu ve kutsal ruh olarak kabul görürken, köken olarak iye kültüyle bağlantılı olup zamanla iyilik özelliğini kaybettiği düşünülen ve kötü niyetli varlıkların himayesine girdiği kabul edilen kötü ruhlara inanış da önemli bir yer tutmuştur. Çalışmanın amacı, kültür-kimlik ilişkisinin bir uzantısı olarak Türk ve Rus toplumlarında bugün bile geleneklerde varlığını hissettiren ve tespit edilebildiği kadarıyla ortak özellikler taşıyan mekân ruhlarının kökenlerine, karakterlerine ve işlevlerine yer vermektir.. ANAHTAR SÖZCÜKLER İyeler, Mekân Ruhları, Doğaüstü Güçler, İnanç, Doğaüstü Varlıklarla İlgili Uygulamalar. ABSTRACT All peoples who live in the world have created mythologies in certain stages of their development process which are unique to their culture, geography and life-style. As is the case for many ancient civilizations, in the ancient Turkish and Russian communities which had to live nested with nature, people have attributed certain spiritual characteristics and a sort of holiness to elements which constitute nature and the universe, with the attempt to control and audit natural events that remained mysterious. As a consequence of the close relationship between difficult natural conditions and humanity, which lasted for centuries, both communities have personified the supernatural forces which form the basis of their belief and turned them into spiritual beings; have given these beings a place in settings which they deem holy and determined the rules which allowed social order in accordance with the spirits of these settings. In both societies, while possessors have been regarded as protectors and holy spirits, belief in evil spirits, which were believed to originally have been related to the possession culture but have lost their good characteristics by time and taken under the protection of malignant beings, is given a great deal importance as well. The purpose of the study is to analyze the roots, characteristics and functions of setting spirits, which were determined to carry common characteristics and make their presence felt in the customs of the Turkish and Russian societies even today, as an extension of the relationship between culture-identity. KEY WORDS Possessors, Setting Spirits, Supernatural Forces, Belief, Practices Concerning Supernatural Beings.
AFANASYEV A.N. (1995) Mifologiya drevney Rusi. Moskova: Eksmo. BACHELARD G. (1995) Ateşin Psikanalizi. Çev. Aytaç YİĞİT. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. BACHELARD G. (2008) Mekânın Poetikası. Çev. Alp TÜMERTEKİN. İstanbul: İthaki. BAYAT F. (2007) Türk Mitolojik Sistemi. Cilt 2, İstanbul: Ötüken Neşriyat. BUDUR N. (2006) Russkaya demonologiya, Moskova: İzdatel’stvo Astrel. BULUÇ S. (2004) “Şaman” http//www.turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/21php (19.08.2013) ÇETİN Ç. Z. (Güz 2007) “Tatar Türklerinde Mitolojik Varlıklarla İlgili Mitler ve İnanışlar (İyeler ve Yaratıklar)”. Bilig 43. 1-32. ÇORUHLU Y. (2000) Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık. DİLEK İ. (Güz 2007) “Sibirya Türklerinde Ateşle İlgili İnançlar, Törenler ve Bazı Efsaneler”. Bilig 43, 33-54. DUVARCI A. (Kış 2005) “Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar”. Bilig 32, 125-144. ERGUN P. (2004) Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. FİGES O. (2002) Nataşa’nın Dansı. Rusya’nın Kültürel Tarihi. Çev. Figen DERELİ. İstanbul: İnkılâp. GÜNGÖR H. (2007) “Geleneksel Türk Dininden Anadolu’ya Taşınanlar”. Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni: Bildiriler, 16-17 Nisan 2007, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Ankara: Öncü Basımevi. KALAFAT Y. (2006) Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Ebabil Yayınları. KALAFAT Y. (2009) Halk İnançlarından Mitolojiye. Ankara: Berikan Yayınevi. KOCA S. (2003) Türk Kültürünün Temelleri, II. Cilt. Ankara: Kültür Yayınları. KONONENKO A.A. (1993) Personaji slavyanskoy mifologii. Kiev: Korsar. LEVKİYEVSKAYA Ye. (2000) Mifı russkogo naroda, Moskova: Astrel-AST. MADLEVSKAYA E.L. (2007) Russkaya mifologiya. Moskova: Eksmo. NİDERLE L (2000) Slavyanskiye drevnosti. Moskova: Aleteya. ÖGEL B. (1993) Türk Mitolojisi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ÖGEL B. (2010) Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. PETRUHİN V.Y. (1995) Slavyanskaya mifologiya. Moskova: Ellis Lak. ROUX. J.P. (1998) Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev. Aykut KAZANCIGİL. İstanbul: İşaret Yayınları. TÜRKAN K. (2012) “Türk Dünyası Masallarında Su Kültü”. Millî Folklor 93, 135-149. UHRİ A. (2003) Ateşin Kültür Tarihi. Ankara: Dost. WARNER E. (2010) Rus Mitleri. Çev. Mert KİREÇÇİ. Ankara: Phoenix.
|
|||
|
| |||
|
|||
