Çıkış Giriş

ÖZET
Bir kavram olarak “motif”in kullanımı 1800’lü yıllarda başlamakla beraber, motif araştırmalarının 1913’ten sonra Veselovsky’nin kavramı tanımlaması neticesinde büyük bir ivme kazandığı görülmektedir. Kavramı, spesifik ve geniş çaplı olarak ilk inceleyen ve değerlendiren isim ise Stith Thompson’dur. Onun “Motif Index” adını taşıyan en kapsamlı araştırması “motif” kavramı temelinde oluşturulmuş ve hemen her halkbilimci tarafından kullanılan bir başvuru kaynağı olmuştur. Thompson da Veselovsky gibi “motif”in anlatıların parçalanamayan en küçük birimi olduğunu belirtmiştir ancak bu tarif, kavramın belirsizliğini ortadan kaldıramamıştır. Halbuki, “motif”in kendi içinde parçalanabildiği ve halk anlatılarının en küçük birimi olmadığı ispatlanmıştır. Bu bağlamda Alan Dundes, motif araştırmalarında “motif”in yanı sıra “motifbirim” kavramını da teklif etmiştir. B. N. Putilov ise kavrama yönelik daha değişik fikirler beyan etmiştir. Ne yazık ki, ülkemizde folklorik eserlerin motif açısından incelenmesinde sadece Stith Thompson’un görüşleri dikkate alınmıştır. Oysa motife yönelik bu görüşlerin artık yeterli olmadığı, başka bakış açılarına da ihtiyaç olduğu bir realite olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu araştırmada kavrama yönelik bilim adamlarının görüşleri üzerinde durulmuş, onun sözlük anlamları verilmiş ve kavramsal çerçevesi tartışmaya açılmıştır. Amaç, araştırmacıların kavramı yeni bakış açılarıyla değerlendirmelerine katkı sağlamaktır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Motif, kavram, kavramsal çerçeve.

ABSTRACT
Motif as a concept in the 1800’s began to be used.  However, the motif research, which has gained great momentum after 1913 Veselovsky described it as a concept. For the first time, Stith Thompson examined the concept on a large scale. He has written Motif Index research on basis of the motif’s concept. This work has been the source of a reference that is used by almost every folklorist. Such as Veselovsky, Thompson the motif indicates that the smallest unit in the narratives too. But, this recipe cannot eliminate the ambiguity of the concept. Whereas the motif has been shown broken and not the smallest unit of folk narratives. In this context, Alan Dundes in motif research has proposed the concept of motifbirim. B. N. Putilov also has declared different ideas for this concept. Unfortunately, in our country motif studies only Stith Thompson’s views are taken into consideration. However these opinions is’nt longer sufficient for the motif and other perspectives are also needed. In this study have been focused on the opinions of scientists to the concept, given its dictionary meaning and its conceptual framework are discussed.

KEY WORDS
Motif, concept, conceptual framework.


KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ASLAN N. (2006) Halk Anlatılarında Motif ve Tip Kavramı Üzerine, Erciyes Dergisi, 347, 11-12.
ARVAS A. (2012) “Kitab-ı Dedem Korkut” ve “Kıpçak Sahası Epik Destan Geleneği”, Hâkim Yayınları, Ankara.
ALPTEKİN A. B. (2002) Taşeli Masalları, Akçağ Yayınları, Ankara.
BAUGHMAN E. W. (1966) Type and Motif Index of the Folktales of England and North Amerika, Mouton&Co, The Hague.
CEMİLOĞLU M. (2003) Halk Hikâyelerinde Doğum Motifi, VİPAŞ Yayınları, Bursa.
CHRISTIANSEN A. (1925) Motif et thème. Plan d'un dictionnaire des motifs de contes populaire, de légendes et de fables. Academia Scientiarum Fennica, Helsinki.
CLARKE K. W. (1958) A Motif-Index of the Folktales of Culture-Area West Africa, Indiana University (Unpublished Ph.D. thesis).
CROSS T. P. (1969) Motif Index of Early Irish Literature, Kraus Reprint Co, New York.
ÇOBANOĞLU Ö. (1999) Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
DUNDES A. (1964) The Morphology of North American Indian Folktales, FFC No. 195, Helsinki.
EL-SHAMY H. M. (1995) Folk Traditions of the Arab World; A Guide to Motif Classification, Indiana University Press, Bloomington.
ERŞAHİN İ. (2005) Halk Kültürü ve Edebiyatı Sözlüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul.
ERGUN M. (1997) Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, TDK Yayınları, Ankara.
GÜLENSOY, T. (1992) Tunceli Efsanelerinin Tip-Motif Yapısı ve Munzur Efsanesinin Anadolu Varyantları, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Kültür Bakanlığı HAGEM Yay., Ankara.
IKEDA H. (1971) A Type and Motif Index of Japanes Folk-Literature, Academia Scientiarum Fennica, Helsinki.
İBRAYEV Ş. (1998) Destanın Yapısı, (çev. Ali Abbas ÇINAR), AKM Yayınları, Ankara.
JAUHIAINEN M. (1998) The Type and Motif Index of Finnish Belief Legends and Memorates, Academia Scientiarum Fennica, Helsinki.
KARATAŞ T. (2004) Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
KIRTLEY B. F. A. (1971) Motif-Index of Traditional Polynesian Narratives, University of Hawaii Press, Honolulu.
Komisyon (1991) Edebiyat Ansiklopedisi, Milliyet Gazetecilik A.Ş.
Komisyon (1994) Dictionnaire Larousse Ansiklopedik Sözlük, C. 2-5, Milliyet Gazetecilik A.Ş.
Komisyon (2002) Osmanlıca-Türkçe Sözlük, Cihan Yayınları, İstanbul.
Komisyon (2005) Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara.
LÜTHİ M. (1962) Marchen, Stuttgart.
PROPP V. (2011) Masalın Biçimbilimi (çev. Mehmet-Sema RİFAT), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
PUTİLOV B. N. (1975) Motiv Kak Sujetoobrazuyuşiy Element, Tipologiçeskiye İssledovaniya Po Folkloru, Moskva.
SAKAOĞLU S. (1980) Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Katalogu, KBY, Ankara.
ŞİMŞEK E. (2001) Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırmaları, KTB, Ankara.
THOMPSON S. (1955) Motif-İndeks Of Folk Literature, C. I-V, İndiana Üniversity Press, Bloomington.
THOMPSON S. (1972) Motif, Funk and Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend (ed. Maria Leach, Jerome Fried), y.e.y., New York.
THOMPSON S.-BALYS J. (1976) A Motif Index of the Oral Tales of India, Greenwood Press, Westport.
TOELKEN B. (1979) The Dynamics of Folklore, Hougto Mifflin Company, Boston.