Çıkış Giriş

ÖZET
Çalışmada Kırgızcadaki eylemlerin hâl türlerinin kodlanmasında ad durum eklerinin etkisi Smith (1991, 1997) kuramının temelinde araştırılmış, eylemin üyelerinin yüklendikleri durum eklerinin değişmesi ile eylemin içsel sözcüksel görünüşü ile dilbilgisel görünüşün Smith (1983) terimi ile hâl görünüşü ve bakış açısı görünüşünün değişip değişmediğine bakılmıştır. Kırgızcadaki eylem evreninin görünüş kavramı açısından sergilediği özelliklere Cengiz Aytmatov’un “Cemile” öyküsünde geçen tümce örneklerinin örneklemi üzerinden ulaşılmaya çalışılmıştır. 

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Kırgızca, görünüş, hal türleri, ad durum ekleri, edimsellik, tamamlama, bitirme, anlık gerçekleşim eylemleri.

ABSTRACT
The study analyzed the effect of case suffixes on coding the situation types of Kyrgyz verbs according to the Smith’s Aspect Theory (1991, 1997). It investigated whether or not the lexical aspect and grammatical aspect of the verb (which are also refferred to as situation aspect and viewpoint aspect in Smith (1983)) changed with the change of the case suffixes to which arguments of the verbs are attached. The samples of the aspects of Kyrgyz verbs and charecteristics exhibit were taken from the sentences that occured in the story “Jamila” of Chinghiz Aitmatov.

KEY WORDS
Kyrgyz, aspect, situation types, case suffixes, activities, accomplishments, achievements, semelfactives and state verbs.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

AKSAN  D. (ed.) (1976) Sözcük Türleri. (Hazırlayanlar: N. ATABAY, İ. KUTLUK, S. ÖZEL), Ankara.
AKSAN D. (1995) Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları.
AYTMATOV C. (2009) Camiyla. Çıgarmalarının Cıynagı: 1-tom. Povestter cana Añgemeler,  (Haz. Abdıldacan AKMATALİEV), 192-260. Bişkek: Biyiktik.
BAYRAV S. (1969) Yapısal Dilbilimi, İstanbul: İ.Ü., Edebiyat Fakültesi Yayınları.
BONDARKO A.V., T.V. BULIGINA, N.A. KOZINTSEVA, YU.S. MASLOV, V.M. PAVLOV,
O.N. SELIVERSTOVA, M.A. ŞELYAKIN (1987) Teoriya funktsional’noy grammatiki -Vvedenie, aspektual’nost’, vremennaya Lokalizovannost’, taksis. Leningrad: Nauka. 
CAPAROV A. (1979) Kırgız Tilinin Sintaksisi, Frunze: Mektep.
DENY J. (1921) Grammaire de la langue turque, dialecte osmanli, Paris.
DİLAÇAR A. (1971) Gramer: TDAY Belleten. 83-145.
DİLAÇAR A. (1974) Türk Fiilinde “Kılınış”la “Görünüş”. TDAY Belleten, 159-171.
ERGUVANLI-TAYLAN E. (1996) The Parameter of Aspect in Turkish. Modern Studies in Turkish Linguistics. Proceedings of the 6 th International Conference on Turkish Linguistics (A. KONROT (Ed.)), 153-168.
GANIEV F. A. (1963) Vidovaya harakteristika glagolov tatarskogo yazıka: Problema glagol’nogo vida v tatarskom yazıke, Kazan’.
GODEL R. (1945) Grammaire turque, Genevre.
GÖKMEN S. (2003) Görünüş Kuramı Çerçevesinde Zaman Belirteci-Hal Türü Etkileşimi. Günümüz Dilbilim Çalışmaları, (Yay.) A. KIRAN, E. KORKUT, S. AĞILDERE, 82-97. İstanbul: Multilingual.
GÖKMEN S. (2004) Yetişkin Dili Sözlü Anlatı Metinlerinde Zaman Belirteci – Hal Türü Etkileşimi. Dil Dergisi, Sayı 125, 7-23.
JACKENDOFF, R. S. (2002) Foundation of Language. Brain, Meaning, Grammar, Evolution. Oxford, New York, etc.: Oxford University Press.
KIRGIZ İLİMDER AKADEMİYASI. (1980) Kırgız adabiy tilinin grammatikası: Fonetika cana morfologiya, Frunze: “İlim” Basması.
KİRCHNER M. (2006) Kirghiz. The Turkic Languages, (Yay.) L. JOHANSON & E. A. CSATO, 344-356. London and New York: Routledge.
KONONOV A. N. (1956) Grammatika sovremennogo turetskogo literaturnogo yazıka, Moskova-Leningrad.
KULİEV G. K. (1998) Semantika glagola v tyurkskih yazıkah. Baku: İzdatelstvo Akademii Nauk Azerbaydjanskoy Respubliki.
KUZNETSOV P. İ. (1966) Kategoraia vida v turetskom yazıke: Vidovıe aspektı, İnostrannıe Yazıki: Sbornik Statey, № 2. Moskva.
KUZNETSOV P. İ. (1968) Kategoraia vida v turetskom yazıke: Vidovıe razryadı. İnostrannıe yazıki: Sbornik statey, № 4. Moskva.
KUZNETSOV P. İ. (1982) Sistema funktsional’nıh form glagola v sovremennom turetskom yazıke. Sovetskaya tyurkologiya. № 1.
NASİLOV D. M. (1976) Eşçe Raz o vide v tyurkskih yazıkah. (K istorii voprosa). Turcologica: K 70-letiyu Akad. A. N. Kononova, s. 111-120. Leningrad: Nauka.
NASILOV D. M. (1978) Formı vırajeniya sporobov glagol’nogo deystviya v altayskih yazıkah. Oçerki sravnitel’noy morfologii altayskih yazıkov. Leningrad: Nauka.
NASILOV D.M. (1989) Problemı tyurkskoy aspektologii. Aktsional’nost’. Leningrad: Nauka.
ORUZBAEVA B. Ö. (2000) Söz Kuramı, Bişkek: Mektep.
SEREBRENNIKOV B. A. (1958) Problema glagol'nogo vida v tyurkskih yazıkah. Voprosı grammatiki, 12-30.
SEREBRENNİKOV B. A. (1960) Kategorii vremeni i vida v finno-ugorskih yazıkah permskoy i voljskoy grupp, Moskva: İzdatel’stvo Akdemii Nauk SSSR.
SMITH C. (1991) The Parameter of Aspect. Dortrecht: Kluwer Academic.
ŞÇERBAK A.M. (1982) Oçerki sravnitel’noy grammatiki tyurkskih yazıkov: Glagol. Leningrad: Nauka.
TIHONOV A. N. (1964) Suçşestvuet li kategoriya vida v tyukskih yazıkah? Aktual’nıe voprosı sovremennogo yazıkoznaniya i lingvistiçeskoe nasledie E. D. Polivanova. Materialı konferentsii I. Samarkand.
VENDLER Z. (1957) Verbs and Times. The Philosophical Review, LXVI: 143-160.
VENDLER Z. (1967) Linguistics in Philosophy. Ithaca: Cornell.
VERKUYL H. J. (1972) On the Compositional Nature of the Aspects. FLSS, Vol. 15. Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
VERKUYL H. J. (1993) A Theory of Aspectuality. The Interaction between Temporal and A temporal Structure. Cambridge Studies in Linguistics, Vol. 64. Cambridge: Cambridge University Press.
YUDAHİN K. K. (1985) Kırgızça-Orusça Sözdük, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya.