Çıkış Giriş

ÖZET
İntiharı anlama ve açıklama çabası çok sayıda çalışmanın konusu olmuştur. Bu araştırmada ise intiharın şimdiye kadar Türk tarihinde üzerinde durulmayan bir yönü yani Osmanlı’nın son döneminden erken Cumhuriyet’e İstanbul’da “kendine zarar verme”nin tarihsel, ahlakî ve toplumsal anlamı sorgulandı. Bu aynı zamanda toplumun kınamadan acımaya varan ama her halükarda bir hastalık olarak gördüğü intiharı mümkün olduğu ölçüde müntehirin sesinden duyma çabası da oldu. Ne kadar çok istatistiksel veriye dayandırılıp çekici bir teorik çerçeve ile birlikte sunulursa sunulsun her intihar kendine özgüdür. Çalışmada bu bakışa dayanan yaklaşıma bağlı kalındı. Dolayısıyla öncelikle kişisel yaşamlara ve ölümle sonuçlanan intihar vak’alarına odaklanıldı. İstanbul’daki intiharın tarihini elbette kültürel ve toplumsal sorunların bir göstergesi olarak anlamak ve açıklamaya çalışmak mümkünse de, intihar olgusu bu makalede salt kollektif bellekte yer edecek bir mesele olmak yerine tek başına insanın karmaşıklığı ve benzersizliğinin de  bir ifadesi olarak tarihsel bağlamlamlarında değerlendirmek tercih edildi.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
İstanbul’da intihar, Osmanlı-Türk Edebiyatı ve İntihar, Osmanlı Devleti’nde İntihar, İntihar İncelemeleri.

ABSTRACT
While many attempts have been made to understand and to explain suicides, this study focuses on a previously unexamined aspect of suicide in Turkish history, that of the ethical and societal meanings of late Ottoman and early Turkish Republic period cases of self-inflicted harm. In this study an effort was made to understand suicide, which society views with a variety of responses spanning between condemnation to pity, but in any case as an illness suffered by the perpetrator.  No matter the amount of statistical data on which it relies, nor how attractive the theoretical framework in which it is centered, each suicide remains very unique. The approach of this study is based on this perspective and thus focuses primarily on personal lives and deaths. While the history of suicides in Istanbul can be understood and explained as an indication of cultural and societal problems, in this study, rather than viewing suicide as an issue that exists within the collective memory, we examine this act as an expression of human complexity and uniqueness within a particular historical period.

KEY WORDS
Suicide in İstanbul, Suicide in Ottoman State, Ottoman-Turkish literature and Suicide, Turkish Suicide studies.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

Arşiv Kaynakları / Archival Sources
Başbakanlık Osmanlı Arşivi [BOA, İstanbul]   (Rakamlar sırasıyla Fonun Dosya ve Gömlek numaralarını gösterir.)
TFR. I.KV. 138 / 13791
MVL 598 / 58 ;  788 / 22
Y.EE 0005
Y. PRK. ASK 44 / 1
Y. PRK. BŞK 54 / 92
Y. PRK. KOM 4 /  5.
Y. PRK. ZB 12 / 101
Y. MTV 222 / 119; 224 / 29.
A.} MKT. MVL 99 / 15
A.} MKT. UM 498 / 77
DH. MKT 439 / 42; 992 / 10; 1653 / 16; 2039 / 118;  2111 / 118;  1563 / 50; 2039 /118; 2416 / 27
DH. UMVM 160 / 20
BEO 3423 / 256661
ZB 619 / 128.

Romanlar / Novels
AHMET MİTHAT (2005) Hüseyin Fellah, İstanbul.
AHMET MİTHAT (2009) Jön Türk, İstanbul.
AHMET MİTHAT (2010) Dürdane Hanım, İstanbul.
FATMA ÂLİYE (1996) Muhâdarât, Yay. Haz. H. Emel AŞA, İstanbul: Enderun Kitabevi.
GÜNDÜZ Aka - AL Nemide (1933) Üç Kızın Hikâyesi, İstanbul.
GÜRPINAR Hüseyin Rahmi (1945) Ölüm Bir Kurtuluş Mudur?, İstanbul.
GÜRPINAR Hüseyin Rahmi (2006) Sevda Peşinde, İstanbul.
GÜRPINAR Hüseyin Rahmi (2008) Şıpsevdi (Orijinal Metin), İstanbul.
GÜRPINAR Hüseyin Rahmi (2011) Ben Deli miyim? (Orijinal Metin), İstanbul.
GÜRPINAR Hüseyin Rahmi (2012) Son Arzu (Orijinal Metin), İstanbul.
NABİZÂDE NÂZIM (1954) Zehra, Tertip Eden Mustafa Nihat ÖZÖN, İstanbul
NAMIK KEMAL (1940) Zavallı Çocuk, Tertip Eden Mustafa Nihat ÖZÖN, İstanbul.
Süreli Yayın
Son Saat (1341), (1926), (1927), (1928), Gazetenin yararlanılan sayısının Numara, Gün ve Ay kaydı makalede belirtildi.

Diğer / The Others
ARKUN Nezahat (1978) İntiharın Psikodinamikleri, İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
DERİNGİL Selim (2002) İktidarın Sembolleri ve İdeoloji II. Abdülhamid (1876-1909), Çev. Gül Çağalı GÜVEN, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ERGİNBAŞ Vefa (2003) “Lizol, Bıçak ve Tentürdiyot: Cumhuriyet’in İlk Yıllarında İntiharlar”, Tarih ve Toplum, Haziran, Sayı 234: 13-20.
JAMISON Kay Redfield (2004) Erken Çöken Karanlık İntiharı Anlamak, Çev. Emine BADEMCİ, İstanbul: Ayrıntı.
KAYNAR Hakan (2012) Projesiz Modernleşme Cumhuriyet İstanbul’undan Gündelik Fragmanlar, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü
KILIÇ Rüya (2013) “Erken Cumhuriyet Dönemi İstanbul’unda İntihar: Toplum, Fert, Siyaset”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (MTAD), Cilt 10, Sayı 3: 100-117, DOI 10.1501/MTAD.10.2013.3.28.
ÖZÖN Mustafa Nihat (1945) Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
ŞENOL Nurullah (2003) Suicidial Tendencies: Culture of Self-destruction in OttomanSociety (İntihari Eğilimler: Osmanlı Toplumunda İntihar Kültürü), Boğaziçi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
ŞENOL Nurullah (2003a) “Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Toplumunda İntihar”, Toplumsal Tarih, Şubat, Sayı 110: 52-55.
TANPINAR Ahmed Hamdi (2012) On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
TOPRAK Zafer (2001) “Cumhuriyette Genç Kız ve Kadın İntiharları”, Toplumsal Tarih, Mart, Sayı 87: 25-29.