Çıkış Giriş

ÖZET

Osmanlı taşra yönetim düzeni içinde Teke Sancağı ya da Teke-ili olarak adlandırılan bölge, II. Murat zamanında 1423’de kesin olarak Osmanlı hâkimiyetine girdikten sonra sancak hâline getirilerek Anadolu Eyaleti’ne bağlanmış ve XIX. yüzyılda Karaman Eyaleti’ne bağlanıncaya kadar da bu durumunu sürdürmüştür. Osmanlı idarî taksimatında XV. yüzyılın ortalarına kadar şehzade sancağı olarak da yer alan sancak, yapılan tahrirlere göre XVI. yüzyılda 5 kaza ve 11 nahiyeden oluşmaktaydı. İncelenen dönemde sancakta yer alan söz konusu kaza ve nahiyelere bağlı 4 şehir [Antalya, İstanos (Korkuteli), Elmalu ve Karahisar-ı Teke] ve 2 kasaba [Kaş ve Kalkanlu] bulunmaktaydı. Ayrıca sancakta XVI. yüzyılda idarî taksimat içinde 1530 tahriririnde 259 köy ve 88 mezraa, 1568 tahririnde ise 271 köy ve 119 mezraa yer almaktaydı. Döneme ait Tahrir defterleri ve diğer belgelere dayanılarak XVI. yüzyılda Teke Sancağı’nda idarî taksimatın ele alındığı çalışmada, XVI. yüzyılda sancakta yer alan kaza ve nahiyeler ile buralarda yer alan şehir, kasaba, köy ve mezraalara ilişkin bilgiler verilmiş, ayrıca kır iskân merkezleri olan köylerin isimleri, nahiyelere göre dağılımı, nüfus durumları ve vergi gelirleri tespit edilerek incelenmiştir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Teke Sancağı, XVI. yüzyıl, Osmanlı Devleti, idarî taksimat, Antalya, kaza, nahiye, köy, Tahrir defterleri, kırsal yerleşmeler.

ABSTRACT

The region known as Teke or Teke-ili in the classical Ottoman provincial administration of land and population became the sancak/sandjak (sub-provincial unit covered by a tahrir register) of the Anatolian Eyalet/Provincein 1423 during Sultan Murat II until its transfer into the Karaman Eyalet in the XIXth century. In Ottoman administrative system until the mid- XVth century this Sancak, namely şehzade sancak, had 5 kazas and 11 nahiyes in the XVIth century according to the Ottoman Tahrir (Tax) Registers. During the period under study, in the sancak there were 4 cities [Antalya, İstanos (Korkuteli), Elmalu ve Karahisar-ı Teke] and 2 towns [Kaş ve Kalkanlu]-furthermore, 259 villages, 88 mezraa according to the Tahrir Register of 1530, and 271 villages and 119 mezraa according to that of 1568. In this article, the data recorded in tahrir registers and other related documents are taken up in context with different rural localities within Ottoman local sancak administration, such as kaza(district), nahiye(sub-division of a kaza), kasaba(town), köy(village) and mezraa, as well as the names and the distribution of villages in the nahiyes, village populations and tax incomes.

KEY WORDS
Sancak of Teke, XVIth century, Ottoman State, administrative divisions, Antalya, kaza, nahiye, village, tahrir registers, rural settlements.

I. Arşiv Dokümanları
A. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.)
- Tahrir Defterleri (TD.)
BOA., TD., No: 14.
BOA., TD., No: 107.
BOA., TD., No: 152.
BOA., TD., No: 166.
- Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.)
BOA., MAD., No: 14.
BOA., MAD., No: 102.
BOA., MAD., No: 252.
BOA., MAD., No: 253.
BOA., MAD., No: 1583.
BOA., MAD., NO: 7387.
- Mühimme Defterleri (MD.)
BOA., MD., No: 6, ss. 564/1230.
BOA., MD., No: 21, ss. 208/980.
BOA., MD., No:.25, ss. 257/2377.
BOA., MD., No: 26, ss. 45/121, 61/162.
- Rûznamçe Defterleri
BOA., Rûznâmçe, No: 1.
BOA., Rûznamçe: 16.
B. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyûd-ı Kadîme Arşivi (TKGM. KK.)
TKGM., KK., No: 107.
TKGM., KK., No: 315.
C. Topkapı Sarayı Arşivi (TSA)
TSA.D.929.

II. Araştıma ve İncelemeler

Ahmed Refik (1340) "Fatih Zamanında Teke-ili". Türk Tarih Encümeni Mecmuası, sene 14, 2(79), İstanbul, 65- 76.

Akdağ Mustafa (1955) "Osmanlı Müesseleri Hakkında Notlar". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi,XIII (1-2), 27-51.

Antalya İl Yıllığı 1967 (1967)Ankara: Ajans-Türk Matbaacılık.

Barkan Ömer Lütfi (1943) XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları, I. Kanunlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

Barkan Ömer Lütfi (1966) "Edirne Askerî Kassâmına Ait Tereke Defterleri (1545- 1559)". Belgeler, III (5-6), Ankara, 1- 479.

Bayık Hüdai (1982) Kaş Tarihi. Ankara: Ankara Gazeteciler Cemiyeti Yayını.

Darkot Besim (1978) Antalya. İslam Ansiklopedisi, I, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 459- 462.

Emecen Feridun (1989) XVI. Asırda Manisa Kazası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Ergenç Özer (1981) "Osmanlı Şehirlerinde Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerine Bazı Düşünceler". VIII. Türk Tarih Kongresi, Bildiriler, II, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1265- 1274.

Erten Süleyman Fikri (1338- 1340) Antalya Livâsı Tarihi. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Erten Süleyman Fikri (1940) Antalya Vilâyeti Tarihi, İstanbul: Tan Matbaası.

Erten Süleyman Fikri (1948) Antalya Tarihi. Antalya.

Evliya Çelebi (1935) Seyahatnâme. IX, İstanbul.

Flemmıng Barbara (1964) Landschaftsgeschichte von Pamphylien, Pisidien und Lykien im Spätmittelalter, Wiesbaden: : Deutsche Morgeniändische Gesellschaft.

Gökbilgin M. Tayyib (1964) "Nahiye". İslam Ansiklopedisi, IX, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 37-39.

Göyünç Nejat (1991) XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı. Ankara : Türk Tarih Kurumu Yayınları.

İnalcık Halil (1987) Hicrî 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid. II.Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları..

Kunt Metin (1978) Sancaktan Eyalete, 1550- 1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.

Moğol Hasan (1991) 19. Yüzyılın Başlarında Antalya. Ankara: Mehter Yayınları

Uzunçarşılı İsmail Hakkı (1347/1929) Kitabeler ve Sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamid Oğulları Hakkında Malumat. II, İstanbul.

Uzunçarşılı İsmail Hakkı (1975) Sancağa Çıkarılan Osmanlı Şehzadeleri. Belleten, XXXIX/156, 659-69.

Uzunçarşılı İsmail Hakkı (1982) Osmanlı Tarihi, I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Uzunçarşılı İsmail Hakkı (1984a) Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara: Türk Tarih KurumuYayınları.

Uzunçarşılı İsmail Hakkı (1984b) Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih KurumuYayınları.

Ünal Mehmet Ali (1989) XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518- 1566). Ankara: Türk Tarih KurumuYayınları.

Ünal Mehmet Ali (1992) "XVI. yüzyılda Çemişgezek Sancağı İdari Yapısı" Osmanlı Araştırmaları. XII, İstanbul, 367-390.

Tanoğlu Ali (1954) "İskân Coğrafyası, Esas Fikirler, Problemler, Metod". Türkiyat Mecmuası, XI (İstanbul 1954). s.32.

Tekindağ Şehabeddin (1979) "Teke-eli veya Teke-ili". İslam Ansiklopedisi,.XII/1, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 124-128.

Wittek Paul (1986) Menteşe Beyliği. 13- 15. Asırda Garbi Küçük Asya Tarihine ait bir . (Çev. Gökyay O.Ş.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.