Çıkış Giriş

ÖZET

Bir toplumun ne tür bir alfabe kullandığı, bu alfabenin ana kullanıcısı olan prestij sahibi toplumla ilişkisinin yakınlığını gösterir. Latin alfabesinin kullanılması Avrupa toplumlarına yakınlığı yanı sıra küreselliğin benimsendiğini; Kiril alfabesinin belli bir toplum tarafından kullanılması Rusya veya Eski Sovyet Birliğinin düzen etkisinin devam ettiğini, Arap alfabesinin kullanımı ise İslâmiyetin temel olarak benimsendiğini göstermektedir. Geçmişte Arap, Latin ve son olarak Kiril alfabeleri kullanılan Kazakistan’da Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçiş konusu büyük tartışmalara neden olmaktadır. Rusçanın etkisinden kurtulup, bağımsız Kazak dilinin kullanılması bakımından önem arz eden Latin Alfabesine geçiş süreci başlarken, öncelikle kendi ana vatanı Kazakistan’da Kazakçanın Kazakistan halkları tarafından yaşamın her alanında aktif kullanılmasının sağlanması gerekmektedir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Alfabe, alfabe değişimi, dilbilimi, Kazakça, Kiril alfabesi,  Latin alfabesi, Kazak Kiril alfabesi, Yeni Kazak Latin alfabesi..

ABSTRACT
The type of alphabet that is used by a particular society shows the proximity of relation and influence of the society which is considered to be the main user of that alphabet. If the usage of the Latin Alphabet shows the proximity to European society and adoption of globalisation, the usage of the Cyrillic Alphabet shows continuity of the effect of Russian and Old Soviet Union systems. The usage of the Arabic alphabet shows that the İslam has been adopted. In Kazakhstan which had belonged to Old USSR for 70 years and where in the past were used Arabic, Latin and lastly Cyrillic Alphabet, the topic about switching from the Cyrillic Alphabet to the Latin Alphabet causes a great discussion. Getting out Russian language influence, and switching to the Latin Alphabet is important for independent usage of Kazakh language. Primarily in its own homeland in Kazakhstan must have been provided using the Kazakh language in all spheres of life by the citizens.

KEY WORDS
Alphabet, changing alphabet, Kazakh language, script, The Cyrillic Alphabet, The Latin Alphabet, The Kazakh Cyrillic Alphabet, The New Kazakh Latin Alphabet.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ABİLKASIMOV B. (1982) XIX Ğasırdın ekinşi jartısındağı kazak ädebi tili, Almatı.
ABİLKASIMOV B. (1971) Alğaşkı kazak gazetterinin tili, Almatı.
ALTINSARİN İ. (1979) Naçal’noye rukovodstvo k obuçeniye kirgizov k russkomu yazıku, Orenburg.
AMİRJANOVA, B. (2010), Latın alipbiyi negizindegi kazak jazuının grafikası men orfografiyası, Fil. Bilim. aday tezi, Almatı
ELDESOV, D. (2009), Kazahskiy apokalipsis, “Jas kazak üni” gazetesi, 01.08.2009 tarihli sayısı,  http://abai.kz/node/1685, 30.12.2013
GRİGORYEV, V. V. (1862), O peredaçe zvukov kirgizskogo yazıka bukvami russkoy azbuki. Pis’mo k N. İ. İlminskomu, Orenburg
İLMİNSKİY N. İ. (1883), İz perepisi po voprosu o primenenii russkogo alfavita k inorodçeskim yazıkam, Tip. İmp. Univ-ta, Kazan’
NAZARBAYEV N. A. (2012) “Kazakstan-2050” strategiyası kalıptaskan memlekettin jana sayasi bağıtı”, N. A. Nazarbayev’in 14.12.2012 tarihli Kazakistan Halkına Seslenişi, Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Resmi Ağı:  http://www.akorda.kz/kz/page/page_kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-n-a-nazarbaevtyn-kazakstan-khalkyna-zholdauy-2012-zhylhy-14-zheltoks_1357813742, (17.04.2013)
KLM= (Kazak Latin Alfabesi Materyalleri) Kazak älipbiyin latın grafikasına köşiru turalı ğılımi zertteu materiyaldarı (2007), Almatı.
KRK= Kazakstan respublikasının konstitutsiyası (2009), Elorda  Baspası, Astana
KTZA= Kazakstan respublikasındağı tilder turalı negizgi zan aktileri (2009), Yurist baspası, Almatı
KTZJ= Kazakstan respublikası memlekettik til turalı” zannın jobası (2008), Kazakstan respublikası bilim jane ğılım ministrligi, Kazak gumanitarlık zan universiteti, Astana    
ÖZÖNDER F. Sema Barutcu (1999) “Genel Türklük Alanı Çerçevesinde Türk Dilinin Durumu, İleriye Dönük Bakış ve Yaklaşımlar”, KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt I, Sayı 1, (Bahar 1999), 31-40 s.
SADUAKASOV, Aydos (2012), Türki tildes memleketterdin ulttık sayasatı: Alipbi reformalarının genezisi jane evolyutsiyası, Monografiya,L. N. Gumilyev atındağı Euraziya universiteti, Astana
SÜLEYMENOV D. (1997) Nauçno-pedagogiçeskaya deyatel’nost’ Alektorova A. E. v Kazahstane, Semipalatinsk.