ÖZET
Bu makalede Türk eğitim sisteminde modernleşme meselesi, Türkçe okuma-yazma öğretiminde meydana gelen değişiklikler bakımından ele alınmıştır. Makalede Osmanlı sahasında 19. yüzyılda temel eğitim kurumlarında ana dilinde okuma-yazma öğretiminin geçirmiş olduğu köklü değişim, usul-i cedid üzere hazırlanmış ilk alfabe kitaplarının özellikleri tasvir edilerek gösterilmiştir. Osmanlı sahasında meydana gelen yenileşme başta Kırım ve Kafkasya sahasında olmak üzere bütün Rusya Türklerinin temel eğitim kurumlarında da etkisini göstermişti. Bu etki de Kafkasya ve Kırım’da ilk usul-i cedid Türkçe okuma ve yazma öğretim kitapları olan A. Çernyayevskiy’in Vétén Dili ile İsmail Gasppıralı’nın Hoca-i Sıbyan adlı eserleri üzerinden ele alınmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Eğitimde yenileşme-modernleşme, usul-i cedid eğitimi, Nuhbetü’l-Etfal, Rusya Türkleri, İsmail Gaspıralı, Hoca-i Sıbyan.

ABSTRACT
In this article, the issue of modernization of Turkish education system is discussed in terms of the changes that occurred in the Turkish literacy teaching. The radical changes in teaching literacy in mother tongue in basic education institutions in Ottoman empire are shown through the description of the first alphabet books based on “usul-i cedid” method. The changes that occurred in Ottoman region had an impact on all basic education institutions of Turks in Russia and primarily in Crimea and Caucasus regions. This impact is discussed basing on the first Turkish “usul-i cedid” literacy instruction books in Caucasus and the Crimea - A. Chernyayevski’s Vétén Dili and Ismail Gaspirali’s Hoca-i Sibyan.

KEY WORDS
Modernization in education, usul-i cedid education, Nuhbetü’l-Etfal, Turks of Russia, İsmail Gaspirali, Hoca-i Sibyan.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

AHMET CEVDET PAŞA (2000) Medhal-i Kavaid, Haz. Nevzat ÖZKAN, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
AKYÜZ Y. (1994) Türk Eğitim Tarihi, Kültür Koleji Yayınları, İstanbul.
ALİ HAYDAR (1924) Muallimler Mecmuası, Sayı: 17-18,  350-351.
BİNBAŞIOĞLU, C. (1995) Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, MEB Yayınları.
ÇERNYAYEVSKİ, A. İdareye Mektup, Tercüman, 15 Mart 1891 / 17 Şaban 1308, Sayı: 9, s. 2.
ERGİN, O., (1997) Türkiye Maarif Tarihi, Eser Kültür Yayınları, İstanbul, c. 1.
GÖĞÜŞ, B. (1970) Anadili Öğretimine Tarihsel Bir Bakış, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 124-125.
İSMAİL BEK GASPRİNSKİ (1898) Rehber-i Muallimin yaki Muallimlere Yoldaş, Tercüman Gazetesi Basmahanesi, Bahçesaray, 1898.
İSMAİL GASPRİNSKİ, Dikkat Edilmeli, Tercüman, 6 Mart 1898 / 25 Şevval 1315, Sayı: 9
İSMAİL GASPRİNSKİ (1890) Hoca-i Sıbyan, Tercüman Gazetesi Basmahanesi, Bahçesaray.
İSMAİL GASPRİNSKİ (1894) Kıraat-ı Türkî, Tercüman Gazetesi Basmahanesi, Bahçesaray.
İSMAİL GASPRİNSKİ (1894) Mekteb ve Usul-i Cedid Nedir, Tercüman Gazetesi Basmahanesi, Bahçesaray.
KARABACAK, E. (2007) Ahmet Cevdet Paşa Tertib-i Cedid Kavaid-i Osmaniye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
MAHMUD CEVAD (2001) Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Yeni Türkiye Yayınları (Yayına hazırlayan: Taceddin Kayaoğlu), Ankara.
MEHMED RÜŞTÜ EFENDİ, Nuhbetü’l-Etfal, Elif Neşriyatı, Yay. Haz. Cahid Baltacı (1981) İstanbul.
Sırat-ı Müstakim, 19 Recep 1328/23 Temmuz 1325 [1910], Sayı: 48.
TÜRKYILMAZ, S. (2008) Şark-i Rus Gazetesi Üzerine Bir İnceleme, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cilt: XIV, Sayı: 1, Bornova-İzmir.