Çıkış Giriş

ÖZET

Bu makalede motivasyon dilbilim teorisi, Türk ve Slav dillerinin terminolojisindeki yansıması bakımından betimlenmektedir. Türk ve Slav dilleri asırlardır tarihsel yönden birbiriyle etkileşmiştir. Bu yüzden de çağdaş dünyada Türk-Slav dillerinin işbirliği sürekli gelişmektedir. Bu sav, veteriner mikro-terim sistemi dalındaki Kazakça ve Rusça zoonoz terimlerin motivasyonunun analizinde gösterilmiştir. Teorik arka plan, motivasyon teorisinin içeriğinin anlaşılmasına,  bilimsel çevrenin bu dilbilim olayına dikkatini çekmeye olanak vermektedir. Terim yaratıcılığı, mevcut dil işareti esası üzerinde gerekli işaret bilgiyi arayışla ve onu “dilin özel terminoloji dalında” tesbitle ilgilidir. Bu kendine özgü “bilgi ve terminoloji arayışı”, ulusal veya uluslararası özellik taşıyabilir. Bu bilimsel analizde motivolojik süreçte Latincenin rolü betimlenmektedir. Zoonoz terimlerin Latince adları, Kazak ve Rus dillerindeki veteriner terminolojisinin terim sisteminin özel bir biriminin motivasyonunu betimlerken bu araştırmaya temel olan metadildir.

Motivemler ve motiflere göre terimlerin farklılaşması ilkesi, insanın farklı dünya resimlerinin diline etkisini gösteren terminoloji bileşiminin yapılanmasının evrensel yöntemidir. Ayrı dilbilimsel disiplinlerdeki aynı sorunların sistematizasyonuna ve açıklanmasına ihtiyaçları vardır. Sonuçta bizim önümüze farklı bilimsel disiplinler çerçevesinde ayrı içeriğe fakat aynı ada sahip olan olaylar gelmekteler. Böyle bir fenomenin örneği, Kazakça ve Rusça zoonoz terimleri örneğinde makalede anlatılan Türk ve Slav dillerindeki dil işareti olarak terimin motivasyon fenomeni olabilir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Motivasyon teorisi, terimin motivesi, Rusça ve Kazakça zoonoz terimler, kültürel ve tarihsel çağrışımlar, terimin motivemleri.

ABSTRACT

This article describes a linguistic motivation theory from the point of view of its reflection in the terminology of the Turkish and Slavic  languages. Historically, the Turkish and Slavic languages have interacted for over the centuries, therefore their partnership is under constant development in the modern world. This provision is reflected in the paper based on the analysis of motivation of the Kazakh-Russian terms-zoonoses in the veterinary term microsystem. The theoretical prerequisites allow acquainting with the concept of the motivation theory; introducing an opinion of scientific community to this linguistic phenomenon.  Creation of terms is related to the search of required sign information on the basis of the available linguistic sign, and its adoption in the ‘the special terminological sphere of the language’. This peculiar ‘information and terminological search’ can have national and international nature. The scientific analysis describes the role of the Latin language in science. The Latin names of terms-zoonoses comprise a metalanguage, on which this research is founded when describing motivation of special units of one of the terminological veterinary systems in the Kazakh and Russian languages.

A differentiation principle of terms for motiveme (abstract unit of motivological analysis) and motives is a universal way to structure the terminological composition, which illustrates its impact on the language of various views of the man’s world. The same problems, which are addressed by various linguistic disciplines, require systematization and topical coverage. As a result the phenomena with one and the same name appear but they acquire absolutely different content within the framework of various scientific disciplines. The term motivation as a linguistic sign in the Turkish and Slavic languages, which is described in the article on the examples of the Kazakh and Russian terms-zoonoses, can serve as an example of such phenomena.

KEY WORDS
Motivation theory, term motivation, the Russian-Kazakh terms-zoonoses, cultural and historical associations, motivemes of terms.

KAYNAKLAR / Библиография / BIBLIOGRAPHY

Платон (1968). Кратк. Соч. В 3-х т. – М. – Т. 1.
Перльмютер (1980). Греческие мыслители V в. до н.э. // История лингвистических учений. Древний мир. – Л. – С. 147-148.
Гумбольдт В. Фон (1984).  Избранные труды по языкознанию. – М., – 71-107.
Потебня А.А. (1960). Мысль и язык // Звегинцев В.А. История языкознания XIX-XX вв. В очерках и извлечениях. – М. – Ч.1. – С. 122.
Сосюр Ф. де (1988). Труды по языкознанию // Язык. Литература. Поэтика. – М.: Наука,. – С. 98.
Жаналина Л.К. (1994). Номинация как форма речевой деятельности:  автореф. … докт. филол. наук. – Алматы. – С. 4-39.
Рахимбакиев С.З. (2009). Лексико-семантическая классификация тюркских географических названий «Истории Сибири» Г.Ф. Миллера // Занкиевские чтения. Материалы Всероссийской научно-практической конференции молодых ученых. Тобольск. - С. 106-107.
Катанов В.Ф. (2011). Очерки Урянхайской земли (дневник путешествия, тсполненного в 1889 году по поручению  Императорской Академии Наук и императорского русского географического Общества). – Кызыл, 384 с.
Ахманова О.С. (1966). Словарь лингвистических терминов. – М.,– С. 25.
Словарь по языкознанию (1998) (Под ред. Э.Д. Сулейменовой) – Алматы. – С. 61.
Очерки по истории народной медицины Казахстана. – Алма-Ата, 1978.
Рупосова Л.П. (1987) Травник Серпуховского воеводы Фомы Афанасьевича Бутурлина как источник по истории русского языка // Русский язык и лингвистика.–М.:Наука,1987.-С.76.
Севортян Э. (1974-1980) Этимологический словарь тюркских языков. – М.,. – Т. 1-3.
Даль В.И. (1981-1982) Толковый словарь живого великорусского языка. Изд. 8-е. – М.,. –     Т. 1-4.
Фасмер Э.(1986-1987) Этимологический словарь русского языка / Пер. с нем. и доп. О.Н. Трубачева / Под ред. и с предисловием Б.А. Ларина. Изд. 2-е, стереот. – М.: Просвещение,. – Т. 1-4.
Ожегов С.И. (1973) Словарь русского языка / Под редакцией д.филол.н. профессора Н.Ю.Шведовой. Изд.      Советская энциклопедия, М. - Издание десятое

Kısaltmalar / Обозначения и сокращения / Abbreviations
ДТСЖВЯ   Даль В. Толковый словарь живого великорусского языка
СЭСТЯ Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков
ФЭСРЯ Фасмер Э. Этимологический словарь русского языка