ÖZET
İsmail Gaspıralı “dilde, fikirde ve işte birlik” şiarıyla özetlenebilecek ideolojisini yayarak bütün Türk dünyasında millî uyanışı başlatmış bir düşünce adamıdır. Bununla birlikte dönemin siyasi şartlarından dolayı yazılarında ideolojisini açık bir şekilde yazmamış/yazamamış daha çok örtülü bir anlatımla sembolik ifadeler kullanarak fikirlerini ifade etmiştir. Bu çalışmada söylediklerinden hareketle söylemediklerini/söyleyemediklerini tespit etmek ve İsmail Gaspıralı’nın düşünce dünyasına bir nebze daha ışık tutmak hedeflenmektedir.

Bu amaçla İsmail Gaspıralı’nın dil ile ilgili yazılarının söz varlığı Fairclough’un eleştirel söylem çözümlemesi yöntemiyle deneyim değerleri açısından incelenmiştir. Bu doğrultuda söz varlığı araştırılarak önce sık kullandığı sınıflandırma şemaları tespit edilmiş, daha sonra ideolojisini yansıtmak için başvurduğu kelimelendirme, yeniden kelimelendirme stratejileri saptanmış, kelime yığılmalarının görüldüğü ideolojik temeller belirlenmiştir. Ayrıca ideolojik olarak belirgin anlam ilişkileri üzerinde de durulmuştur.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
İsmail Gaspıralı, söz varlığı, deneyim değeri, eleştirel söylem çözümlemesi.

ABSTRACT
Ismail Gaspıralı is a leading thinker, who had triggered the national awakening in all over the Turkish world with ideology which could be summarized with his motto of “unity in language, world view and at work”. Althoughbecause of the political conditions of that period he couldn’t/didn’t write his idiology clearly, he mostly used symbolic expressions in an implicit discourse. In this work, it’s aimed to establish what he has not/could not said by analysing what he has said and to shed a little bit more light on Ismail Gaspıralı’s world of thought.

With this aim, Ismail Gaspıralı’s vocabulary of articles about languge has been examined in terms of its experiential values with critical discourse analysis method of Fairclough. Accordingly initially the frequently used classification schemas were determined by investigating the vocabulary; then the strategy of wordings and rewordings were established, after all the ideologic bases of over-wordings were defined. Also the ideologically significant semantic relations were eleborated.

KEY WORDS
Ismail Gaspıralı, vocabulary, experiential values, critical discourse analysis.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

AKPINAR Y. (2003) İsmail Gaspıralı: Hayatı. İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri I: Roman ve Hikâyeleri içinde, Yay. Hazırlayanlar: Y. AKPINAR, B. ORAK, N. MURADOV). 17-69, Ötüken Neşriyat: İstanbul.
AKPINAR Y. (2008) Metin Neşir Prensipleri, Seçilmiş Eserleri III, Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları, Yay. Hazırlayan: Y. AKPINAR. 17-22, Ötüken Neşriyat: İstanbul.
DEVLET N. (1988) İsmail Bey Gaspıralı (1851-1914). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
FAIRCLOUGH N. (1992) Discourse and social change. Cambridge: Polity.
FAIRCLOUGH N. (2013) Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. New York: Routledge.
FAIRCLOUGH N. (1989) Language and power. New York: Longman Inc.
GASPIRALI İ(2008) Seçilmiş Eserleri III, Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları (Hzl Y. AKPINAR). Ötüken Neşriyat: İstanbul. (=İG)
KAFALI M. (2005) Makaleler, Cilt 2. Ankara: Berikan Yayınevi.
KIRIMLI H (2001) İsmail Bey Gaspıralı, Ankara: Kırım Türkleri Yardımlaşma Derneği Yayınları.
KIRIMER C.S. (1997) Gaspıralı İsmail Bey: Dilde, Fikirde, İşte Birlik, İstanbul: Avrasya Bir Vakfı Yayınları.
KOLCU A.İ. (2014) İsmail Gaspıralı Albümü, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
LAZZERINI E.J. (1973) Ismail Bey Gasprinskii and Muslim Modernism in Russia, 1878-1914, Yayınlanmamış doktora tezi. Seattle: Washington Üniversitesi.
ORTAYLI İ. (1968) Çarlık Rusyası’nda Türkçülük Hareketleri ve Gaspıralı İsmail Bey, Ankara: Anadolu Matbaası.
TAHİRLİ A. (2014) İsmail Gaspıralı Dünyası İsmail Gaspıralı Dehası, İstanbul: İleri Yayınları.
VAN DIJK T. (2003) Critical discourse analysis. The Handbook of Discourse Analysis içinde, (D.Schiffrin., D. Tannen, & E., H. Hamilton), 352-372, Oxford: Blackwell Publishing.
VARDAR, B. (1982) Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. Ankara: TDK Yayınları.
WODAK, R. (1995) Critical Linguistics and Critical Discourse Analysis, Handbook of Pragmatics Manual, Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.