ÖZET
İsmail Gaspıralı’nın roman ve hikâyeleri, Türk Dünyası yenileşme hareketlerine yön veren eğitim ve gazetecilik faaliyetlerinde önemli bir yer tutar. Gaspıralı, toplumsal faydayı gözetleyen edebiyat anlayışına uygun olarak, roman ve hikâyelerine toplumu eğitmenin yanı sıra, onu gerçeklerle yüzleştirme ve sorunlarına somut çözümler sunma işlevini yükler. Dolayısı ile Rusya Müslümanlarının modernleşme hareketlerinin araştırılmasında birincil kaynak olan İsmail Gaspıralı’nın bazı roman ve hikâyelerinin Azade-Ayşe Rorlich tarafından İngilizceye aktarılması Batılı araştırmacılar ve öğrenciler için büyük bir kazanımdır. Tercüman’da yayınlanan diğer eserleri gibi Gaspıralı’nın Frengistan Mektupları, Darürrahat Müslümanları, Sudan Mektupları ve Kadınlar Ülkesi Rusça ve Türkçe basılır. Ancak Rusça ve Türkçe metinleri arasında bazı farklar mevcuttur.  Bu çalışma, adı geçen bu eserlerin İngilizce çevirisinin hangi dildeki metni kaynak olarak kullandığını ortaya çıkarmaya yöneliktir. Üç dildeki metinlerin karşılaştırılmalı tahlili ifade biçimi, metnin içerdiği bilgi ve cümle kuruluşu bakımından İngilizce aktarımın daha çok Rusça metinden yapıldığına işaret eder. Öyle ise Rusçadan yapılan aktarımın İsmail Gaspıralı’nın düşünce dünyasını yansıtmada kaybettirdiği unsurlar olmuş mudur?  Rusça ve Türkçe metinleri arasında ne gibi farklar vardır ve bu farklar önem arz etmekte midir? Rusça ve Türkçe metinlerin karşılaştırılmasından ortaya çıkan farklar, eserlerin işlevi, kadın hakları meselesi, Osmanlı, dini hassasiyetler ve ifade biçimi gibi konularda daha çok kendini belli eder. Bu da Gaspıralı’nın hitap ettiği okur kitlesinin hassasiyetlerini göz önünde bulundurduğunu gösterir. Böylelikle İsmail Gaspıralı’nın asıl hedeflediği okur kitlesi Türkçe metinlerini okuduklarını varsayarsak, ifade biçimi gibi eksikliklerine rağmen fikirlerinin muhataplarındaki karşılıklarının daha iyi anlaşılması için farklı bir dile aktarımının Türkçe metinlerinden yapılmasının daha isabetli olacağı sonucuna varılır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
İsmail Gaspıralı’nın edebiyat anlayışı, roman ve hikâye, Azade-Ayşe Rorlich, Rusça ve Türkçe metinler.

ABSTRACT
Ismail Gaspırali’s novels and stories play an important role in his educational and journalistic activities that shaped reform movements in Turkish World. In accordance with his understanding of the function of literature, Gaspırali’s own novels and stories along with educating the readers, portrayed social reality as it was and offered concrete solutions to the problems of society. That is why Azade-Ayşe Rorlich’s English translation of Gaspırali’s stories and novels is a great gain for Western researches and students being a primary source in investigation of reform movements of Muslims of Russian Empire. Like many of his other works published in Tercüman, French Letters, Abode of Felicity and African Letters appeared in both Russian and Turkish. However there are some differences between Russian and Turkish texts. Comparative analysis of the texts in three languages showed that in terms of expression, content, and structure Russian text was the main source for the English translation. If so what was missed in reflecting Ismail Gaspirali’s intellectual heritage through translation based on Russian text? What types of differences are there between Russian and Turkish texts and do they matter? The comparison between the two texts shows that the differences mostly appear in relation to such topics as expectations from these texts; as of content the issue of women rights, Ottomans, and religious sensitivities; and finally style. This proves that Ismail Gaspirali as an author of literary text takes into account the readers’ sensitivities and responses. Thus bearing in mind that target audience of Ismail Gaspirali’s works most probably read texts in Turkish, it is concluded that in order to comprehend the effect of Gaspirali’s ideas on his readers, despite some deficiencies in expression, Turkish versions of the texts should be used as main sources for translation.

KEY WORDS
Ismail Gaspırali’s understanding of literature, novels and stories, Azade-Ayşe Rorlich, Russian and Turkish texts.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

GASPIRALI  İsmail  (1887, 25 Ocak) “Французкие письма”, Tercüman,  sayı 4.
GASPIRALI  İsmail (1887, 1 Şubat) “Французкие письма”, Tercüman, sayı 5.
GASPIRALI  İsmail (1887, 8 Şubat) “Французкие письма”, Tercüman, sayı 6.
GASPIRALI İsmail  (1887, 23 Kasım)  “Французкие письма”, Tercüman, sayı 35.
GASPIRALI İsmail  (1887, 30 Mayıs) “Французкие Письма” Tercüman, sayı 15.
GASPIRALI İsmail (1887, 12 Temmuz) “Французкие письма” Tercüman, sayı 20.
GASPIRALI İsmail (1887, 13 Kasım)  “Французкие Письма”, Tercüman, sayı 34.
GASPIRALI İsmail (2008)  “Edebiyat-ı Cedide”, İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri III: Dil, Edebiyat-Seyahat Yazıları, (Neşr. Yavuz Akpınar,) İstanbul: Ötüken.
GASPIRALI İsmail (2008) “Tenkit”, İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri III: Dil, Edebiyat-seyahat Yazıları, (Neşr.  Yavuz Akpınar),  İstanbul: Ötüken.
GASPIRALI İsmail (2008) French and African Letters, (Çev. Azade-Ayşe Rorlich), İstanbul: The Isis Press.
GASPIRALI İsmail (2008) İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri I: Roman ve Hikâyeleri. (Neşr. Yavuz Akpınar),  İstanbul: Ötüken.
MUNDAY Jeremy (2008) Introducing Translation Studies: Theories and Applications (2. baskı), London, New York: Routledge.
RORLICH Azade-Ayşe (2008) “Giriş”,  French and African Letters (İsmail Gaspıralı), İstanbul: The Isıs Press.