ÖZET
Merkezi (Orta) Sibirya’nın en az nüfuslu Türk gruplarından biri olan Çulım Türklerinin dili, konuşur sayısının düşüklüğü ve dilin genç kuşaklara aktarılamaması sebebiyle bugün kritik derecede tehlikede (critically endangered) ve ölmek üzere kabul edilmektedir. Çulım Türklerinin dil durumunu hem konum hem de etnodemografik açıdan Çulım Türkçesi ve Rusça, her iki dilin de farklı olduğu dengesiz iki dillilik durumundan tek Rus dilli duruma geçiş karakterize eder. Çulım Türklerinde dil geçişi süreci 30-40’lı yıllarda başlamıştır ve bugün bu süreç tamamlanmak üzeredir. Bunda Çarlık Rusyası ve daha sonra SSCB’de sürdürlen yerleşim ve dil politikaları, etnik sınırların bozulması, gelenkesel hayat tarzını devam ettirememe, karışık evlilikler gibi çok çeşitli etkenlerin payı buluınmaktadır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Dil durumu, Çulım Türkleri, Çulım Türkçesi, tehlikedeki diller, dil geçişi.


ABSTRACT
Language of the Chulym Turks, one of the least populated Turkish groups of the Central (Middle) Siberia, is considered to be critically endangered and nearly extinct due to the low number of people speaking the language and failure in handing down the language to the rising generations. Language situation of the Chulym Turks is characterized as a shift from the unbalanced bilingualism (Chulym Turkish and Russian), where both languages are different in terms of both status and ethno-demographic aspects, to Russian monolingualism. Language shift process of the Chulym Turks has started in 1930-40’s and this process is about to be completed from now on. Various factors such as settlement and language policies adopted during the Tsardom of Russia and maintained in the USSR, deterioration of the ethnic borders, failure in sustaining the traditional life style and mixed marriages play a role in this language shift situation.

KEY WORDS
Language situation, Chulym Turks, Chulym Turkish, endangered languages, language shift.


KAYNAKLAR
ANDERSON G.D.S., K. D. HARRISON (2004) Shaman and Bear: Siberian Prehistory in Two Middle Chulym Texts. Languages and Prehistory of Central Siberia (Ed. By Edward J. Vajda), Amsterdam/Philedelphia: John Benjamin Publishing Company, 179-196
ANDERSON G.D.S., K. D. HARRISON (2006) Os tili (Middle and Upper Chulym Dialects): Towards a comprehensive documentation. Turkic Languages, 10(1), 47-71.
FUNK D.A. (2008) Yazık çulımskih tyurkov, http://lingsib.iea.ras.ru/ru/languages/chulym.shtml (03.04.2008).
FUNK D.A., N.A. TOMİLOV (Otv.Red.) (2006) Tyurkskiye narodı Sibiri, İnstitut etnologii i antropologii im. N.N.Mukluho-Maklaya RAN; Omskiy filial İnstituta arheologii i etnografii SO RAN, Moskva: Nauka. 
KİLLİ YILMAZ G. (2010) Kuzey ve Güneydoğu Sibirya Türklerinin Dil Durumu, Ankara: KÖKSAV.
KRİVONOGOV V. P. (1998) Etniçeskiye protsessı u maloçislennıh narodov Sredney Sibiri, Krasnoyarsk: İzdatel’stvo KGPU.
KRİVONOGOV V. P. (2002) Yazıkovaya situatsiya u maloçislen­nıh tyurkskih narodov Sredney Sibiri. Yejegodnik instituta sayano-altayskoy tyurkologii, VI, Abakan: İzdatelstvo Hakasskogo gosudarstvennogo universiteta im. N.F.Katanova, 59-66.
Lİ Yong-Sŏng, LEE Ho-young, CHOI Hyong-won, KIM Geon Sook, LEE Dong Eun, Mehmet ÖLMEZ (2008) A Study of the Middle Chulım Dialect of the Chulım Language, Snupress: Seoul National University Press.
L’VOVA E.L., N.A. TOMİLOV, D.A.  FUNK (2006) Çulımtsı, Obşçiye svedeniya. Tyurkskiye narodı Sibiri, Moskva: Nauka, 125-133.
L’VOVA E.L., N.A. TOMİLOV (2006) Çulımtsı. Tyurkskiye narodı Sibiri, Moskva: Nauka, 125-170.
NASİLOV D. M. (2002) Çulımskiy yazık. Yazıki narodov Rossii. Krasnaya kniga. Entsiklopediçeskiy slovar’-spravoçnik, Moskva: “Academia”, 250-253.
TERES E. (2010) Yong Sŏng Lİ, Ho-young LEE, Hyong-won CHOI, Geon Sook KIM, Dong Eun LEE, Mehmet ÖLMEZ, A Study of the Middle Chulym Language, Snupress Seoul National University Press, Altaic Languages Series 3, Seoul, 2008, 259 s., Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1, Kış 2010, 245-256.
UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger:  http://www.unesco.org/culture/languages-atlas/en/atlasmap.html (05.05.2010)
UNESCO Red Book On Endangered Languages: Northeast Asıa http://www.helsinki.fi/~tasalmin/ nasia_report.html#Chulym (05.05.2010).
Vserossiyskaya perepis’ naseleniya 2002 goda: http://www.perepis2002.ru/ index.html?id=44 (05.05.2010)

.