|
ÖZET
Türk ve Moğol toplumları uzun süre çeşitli kültürel ve siyasal ilişkiler içinde yaşamıştır. Böyle ilişkiler bir dilden ikinci dile çok sayıda kelimelerin ödünçlenmesine neden olmuştur. Moğolcadan Türkçeye kelimeler esas olarak iki ayrı dönemde: 13.-14. yüzyıllarında ve daha erken dönemlerde ilk ve Eski Türkçe döneminde ödünçlenmiştir. Bu makalede çeşitli dönemlerde Moğolcadan Türkçeye geçmiş ev gereç adları linguistik ve extra linguistik faktörler açısından ele alınmaktadır. Ayrıca Moğolca ev gereç adlarının etimolojileri yapılmaktadır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Türkçe, Moğolca, ödünç kelime, biçim, kök.
ABSTRACT
Turkish and Mongolian societies maintained cultural and political relations over a long time. These relations engendered the borrowing of a lot of lexical items from one language to another. Most of the Mongolian loan words were borrowed into Turkish mainly in two different periods: in the middle of the 13th century AD and in the earlier periods of Proto or Old Turkish. This paper discusses Mongolian household loan words which were borrowed into the Turkish language in the different historical periods. The goal of this paper is to propose a number of etymologies for Mongolian household loan words.
KEY WORDS
Turkish, Mongolian, loan word, structure, root.
KAYNAKLAR
ABDULLAYEV E., D. ISAYEV (1969) Kyrgyz tilinin tüşündürmö sözdügü, Frunze: Mektep basması.
BİNLER M. Z. (1997) “Altay Türklerinde Evlenme İle İlgili Düğün Törenleri”, Kırım, 18: 34-35.
BUDAGOV L. Z. (1869, 1871) Sravnitel’nıy slovar’ turetsko-tatarskih nareçiy, I-II, Sankt-Peterburg: Tipografiya Imperatorskoy Akademii Nauk.
BURYKIN A. A. (2001) “Mongol’skie i tyurkskie zaimstvovanija v obrazcah malogo čžurčžen’skogo pis’ma”, Sibirskaja Zaimka, 8: http://zaimka.ru/ethnography/burykin14.shtml (03.04.2007).
CHOI Han Woo (1989) Türkçe ile Korecenin Karşılaştırmalı Morfolojisi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi: Doktora Tezi.
CLARK L.V. (1977) “Mongol elements in Old Turkic?” Journal de la Societé Finno-Ougrienne, 75: 110-168.
CLAUSON G. (1959) “The Earliest Turkish Loan Words in Mongolian”, Asiatic Journal, 4: 174-187.
CLAUSON G. (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, London: Oxford Press.
FEDOTOV M. R. (1996) Etimologiçeskiy slovar’ çuvaşskogo yazıka, I, Çeboksarı: Çuvaşskiy gosudarstvennıy institut gumanitarnıh nauk.
HAR’KOVA S. S. “К etimologii naimenovaniy mebeli v yurte”, http://altaica.narod.ru/Articles/Mebel.pdf (14.03.2007).
DOERFER G., S. TEZCAN (1999) Wörterbuch des Chaladsch, Budapest: Akadémiai Kiadó (Bibliotheca Orientalis Hungarica XXVI).
IŞAYEV А. (1977) Karakalpakistandaki Özbek Şiveleri, Taşkent: Fan.
KONSTANTİNOVA O. A. (1971) “K harakteristike leksiçeskogo kompleksa “oçag - jilişçe – narod” v tunguso-man’çjurskih, mongolskih i tyurskih yazıkah”, Problema obşçnosti altayskih yazıkov, Leningrad: Nauka, 164-175.
KOŞGARİY M. (1963) Devonu lugotit türk, I-III, (Çeviren: M. S. Mutallibov), Taşkent: Özbekistan Fanlar Akademiyasi.
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I (1991), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gugripgugoyonguwon (1999) Phyojungugodesajon (Korece Büyük Sözlük), I-III, Seoul: Tusantonga.
LESSING Ferdinand D. (2003) Moğolca-Türkçe Sözlük, (Çeviren: G. Karaağaç), I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 829/2.
LUVSANDENDEV A. (Ed.) (1957) Mongol’sko - russkiy slovar’, Moskva: Gosudarstvennoye izdatel’stvo inostrannıh i natsional’nıh slovarey.
MARTIN S. E. (1987), The Japanese Language Through Time, New Haven- London: Yale University Press.
MA’RUFOV Z. M. (Ed.) (1981) Özbek tilining izohli lugati, I- II, Moskova: Rus tili.
POPPE N. (1930) Dagurskoye nareçiye, Leningrad: Akademii Nauk SSSR.
POPPE N. (1938), Mongol’skiy slovar’ Mukaddimetü’l-edeb, Moskova-Leningrad: Akademii Nauk SSSR.
RAMSTEDT G. J. (1935) Kalmückisches Wörterbuch, Helsinki: Suomalais-Ugrilainen.
RAMSTEDT G. J. (1957) Vvedeniye v altayskoye yazıkoznaniye, Moskva: Izdatel’stvo Inostrannoy literaturı.
RASSADİN V. I. (1980) Mongolo-Buryatskiye zaimstvovaniya v sibirskih tyurkskih yazıkah, Moskva: Akademiya Nauk SSSR.
RASSADİN V. I. (1982) Oçerki po istoriçeskoy fonetike buryatskogo yazıka, Moskva: Nauka.
RÄSÄNEN M. (1969) Versucheines etymologisches Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki: Suomalais - Ugrilainen.
ROUX Jean-Paul (1998) Türklerin ve Moğolların Eski Dini, (Çeviren: A. Kazancıgil), İstanbul: İşaret Yayınları.
RUDNEV A. D. (1911) Materialı po govoram vostoçnoy Mongolii, Sankt-Peterburg: V. O. Kirşvauma.
SAMİ Şemseddin (1985) Temel Türkçe Sözlük (Kâmûs-ı Türkî),I-III, İstanbul: Tercüman Gazetesi Tesisleri.
SEVORTYAN E. V. (1974) Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov: Obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na glasnıe, Moskva: Nauka.
STAROSTIN S. ve diğerleri (2003) An Etymological Dictionary of the Altaic Languages, http://starling.rinet.ru (25.04.2007).
ŞANSKİY N.M. ve diğerleri (1971) Kratkiy etimologiçeskiy slovar’ russkogo yazıka, Moskova: Prosveş’eniye.
ŞOABDURAHMONOV S. S. (Ed.) (1971), Özbek halq şeväläri lugäti, Taşkent: Fan.
TAŞAĞIL Ahmet (2005) “Turkish - Mongolian Relations in the Early Period”, Sosyal Bilimleri Dergisi, 14: 67-71.
TEKIN Talât (1969) “Zetacism and sigmatism in Proto-Turkic”, Acta Orientalia Hungarica, 22: 127.
TENİŞEV E. R. (Ed.) (1997), Sravnitel’no-istoriçeskaya grammatika tyurkskih yazıkov: Leksika. Moskova: Nauka.
TSİNTSİUS, V. İ. (Ed.) (1975, 1977), Sravnitel’nıy slovar’ tunguso-man’çjurskih yazıkov, I- II, Leningrad: Nauka.
Yazışma / Correspondence:
Shoira Usmanova
Doç. Dr., Özbekistan Millî Üniversitesi, Özbek Filolojisi Fakültesi, Umumî Dil Bilimi ve Kompüter Lengüistiği Bölümü öğretim üyesi
Adres: Özbekistan Millî Üniversitesi, Özbek Filolojisi Fakültesi, Umumî Dil Bilimi ve Kompüter Lengüistiği Bölümü Taşkent/ ÖZBEKİSTAN.
E-posta: ushoira@yahoo.com
Alındığı Tarih/Received 31.03. 2011
|
|
.
|