Ana Sayfa |  Hakkımızda |   Yayın Kurulu |  Yayın İlkeleri | Arşiv | Son Sayı | İletişim | Çıkış Giriş

 

Kök Türk Harfli Yazıtları Okumada Halk Edebiyatı Eserlerinin Önemi (Kırgız Destanları Örneği ile)
USEEV, Nurdin  
MTAD 2011,8(2):145-151; DOI: 10.1501/MTAD.8.2011.2.26
E-yayın Tarihi: 15 Ağustos 2011  
Makale (PDF 431 KB)

 

The Importance of The Works of Folk Literature of Reading  Kök Türk Inscriptions (By The Example of The Kyrgyz Epics)
USEEV, Nurdin
JMTS
2011,8(2):145-151; DOI: 10.1501/MTAD.8.2011.2.26
Published online: 15 August 2011
Article (PDF 431 KB)


 

ÖZET
Halk edebiyatı eserlerinin, dilin bazı eski unsurlarını koruduğu ileri sürülmektedir. Dolayısıyla halk edebiyatı eserlerinin dili yazılı eski metinlerdeki anlamı tartışılmalı ya da belli olmayan kelimelerin açıklanmasında kaynak olabilir. Dilimizin en eski yazılı metinlerinden olan Kök Türk harfli yazıtlarında da anlamı tartışılmalı kelimelerin sayısı az değildir. Bu makalede bu görüşler doğrultusunda Kök Türk harfli yazıtlardaki anlamı açıklanmayan ya da tarışılmalı olan bazı kelimeler Kırgız destanlarında yer alan kelimeler aracılığıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Örneğin, Kök Türk harfli Yenisey yazıtlarından olan Y 28 Altın-Köl I yazıtında ve Kök Türk harfli Eski Uygur Türkçesisi hukuk vesikalarında yer alan kişi adlarında bört kelimesi geçmektedir. Söz konusu kelime araştırmacıların bir kısmı tarafından börk kelimesinin değişmiş şekli olarak açıklanmış ise bir kısmı tarafından da Sanskritçe bhartar, bahartya kelimeleri ile ilişkilendirilmiştir. Çalışmamızda ise bört kelimesinin Manas destanında geçen ve orta yaş anlamına gelen bört kelimesi ile ilişkili olabileceği önerilmiştir. Çalışma sonucunda da destan, masal, halk hikâyesi vb. gibi halk edebiyatı eserleri dilimizin eski unsurlarını koruma özelliğine sahip olduğu, dilimizin eski yazılı metinlerinde geçen ve anlamı tartışılmalı ya da belli olmayan kelimelerin tespitinde halk edebiyatı eserlerindeki eski kelimelerin kaynak olabileceği ileri sürülerek halk edebiyatı eserleri dilinin karşılaştırmalı, tarihî-karşılaştırmalı metodlarla incelenmesinin önemli olduğu vurgulanmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Kök Türk harfli yazıtlar, Yenisey yazıtları, halk edebiyatı eserleri, destan dili, eski unsurlar.



ABSTRACT
It is suggested that the works of folk literature preserve some archaic elements of the language. Therefore, the works of folk literature may be source for the explanation of the meaning of the words which meaning is discussed or has not been specified particularly used on old written texts. There are many numbers of the words in the Kök Türk inscriptions which the meanings are discussed. In this article, in accordance with these views tried to explain the meaning of some words discussed or has not been specified particularly contained in the Kök Türk inscriptions with words Kyrgyz epics. For example, of the people names in the Y 28 Altın-Kol I inscription and in the law documents of the Old Uighurs passes the word bört. This word is explained in the altered form of the word börk by part of the researchers. By some researchers associated with the words bhartar, bahartya in Sanskrit.  In our study, the word bört is proposed may be associated with the word bört which used in Manas epic and means middle age. As a result, works of folk literature such as the saga, fairy tales, and folk tales have been proposed the ability to protect former elements of our language. And is emphasized examination language of the works of folk with comparative and historical-comparative methods.

KEY WORDS

Kök Türk inscriptions, Yenisey inscriptions, works of folk literature, language of epics, archaic elements.


KAYNAKLAR
CAFEROĞLU  Ahmet (1993) Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. baskı, İstanbul: Enderun Yayınları.
KIZLASOV İ. L. (1990) Drevnetyurkskaya Runiçeskaya Pis’mennost’ Yevrazii, Moskova.
KORMUŞİN İ. V. (1997) Тyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii, Moskova: Nauka Yayınları.
MAHPİROV V. U. (1997) İmena Dalekih Predkov, Almatı: Kazakistan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Yayınları.
MALOV S. Ye. (1952) Yeniseyskaya Pis’mennost’ Tyurkov,  Moskova-Leningrad: SSCB Bilimler Akademisi Yayınları.
Manas I (S. Orozbakov’un varyantı), Bişkek, 1995.
Manas IV (S. Orozbakov’un varyantı), Bişkek, 1995.
MUKAMBAEV C. (2009) Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü, Bişkek: Bilge Yayınları.
NADELYAYEV V. M vd. (1969) Drevnetyurkskiy Slovar’, Leningrad:  Nauka Yayınları.
ORKUN Hüseyin Namık (1994) Eski Türk Yazıtları, 3. baskı, Ankara, TDK Yayınları.
ŞÇERBAK A. M. (2001) Tyurkskaya Runika, Proishojdeniye Drevneyşey Pis’mennosti Tyurok, Sankt-Petersburg: Nauka Yayınları.
THOMSEN Vilhelm (1912) ‘Dr. M. A. Stein’s MSS. İn Turkish ‘Runic’ Script From Miran and Tun-Huang’. Journal Of The Royal Asiatic Society, Londra: 181-228.
VASİL’YEV D. D. (1981) Drevnetyurkskaya Epigrafika Yujnoy Sibirii II, Tyurkologiçeskiy Sbornik-1977. Moskova: 51-62.
VASİL’YEV D. D. (1983) Korpus Tyurkskih Runiçeskih Pamyatnikov Basseyna Yeniseya, Leningrad.
YUDAHİN K. K. (1985) Kirgizsko-Russkiy Slovar’ I, Frunze: Kırgız Ansiklopedisi Yayınları.
YUDAHİN K. K. (1985) Kirgizsko-Russkiy Slovar’ II, Frunze: Kırgız Ansiklopedisi Yayınları.

 

Yazışma / Correspondence:

Nurdin Useev
Dr., Kırgızistan-Manas Üniversitesi Türkoloji Bölümü öğretim üyesi
Adres: Kırgızistan-Manas Üniversitesi, Türkoloji Bölümü, Bişkek, Kırgızistan

E-posta: nuruseev@gmail.com


Alındığı Tarih/Received 12.04. 2011

 

.


 

Ankara Üniversitesi | Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi  | Bölüm Ana Sayfası 
Telif Hakkı © 2004, AÜ DTCF Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü. Tüm hakları saklıdır.
  Sıhhiye - Ankara, TÜRKİYE
| Tel.: +90312 310 32 80  | Faks: +90312 310 57 13 | E-posta