ÖZET
Dünyada siyasal, sosyal ve ekonomik gelişmelere bağlı olarak insan hak ve özgürlüklerinin değer kazanmasıyla birlikte toplumda erkeğin yanı sıra kadının varlığı ve eşitliği meselesi gündeme gelmiştir. Avrupa ve Amerika gibi gelişmişlik düzeyi önde görünmekle birlikte önemli problemlerin yaşandığı çeşitli coğrafyalarda başlayan kadın hareketinin yansımaları XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Müslüman Türk topluluklarını da etkilemeye başladı. Kadının toplumdaki yerini iyileştirmeye ve eşitlemeye yönelik çalışmalarda özellikle kadın hakları ve eğitim konuları ön plana çıktı. Bu süreçte gerekli fikrî tartışmalara basın belirli bir misyon üstlenerek zemin teşkil etti. Dolayısıyla kadın hareketini tarihsel boyutuyla incelemede basındaki veriler vazgeçilmez kaynaklardandır. Bu çalışmada İsmail Gaspıralı’nın hazırladığı Âlem-i Nisvan ile İstanbul’da yayımlanan Kadınlar Âlemi ve Selanik’te Müslüman Türk kadınlarının ilk dergisi olan Kadın’a yoğunlaşılacaktır. Ancak II. Meşrutiyet devrinin diğer kadın dergi ve gazeteleri de göz önüne alınarak Müslüman Türk kadınlarının hak ve özgürlükleri konusunda bilinçlenmelerinin Bahçesaray, İstanbul ve Selanik gibi farklı merkezlerde çeşitli gazete ve dergiler aracılığıyla nasıl ele alındığı ve bu yayınlarda hangi temel problemlerin ön plana çıkarıldığı örneklerle dikkatlere sunulacaktır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
İsmail Gaspıralı, Âlem-i Nisvan, Kırım, İstanbul, Selanik, Kadınlar Âlemi, Kadın, Kadınlık, Hanımlar Âlemi, kadın hareketi.

ABSTRACT
Many social, political and economic developments happened widely in the world in the 19th century. Human rights increased, freedom and equality notions were used frequently, but men and women rights didn’t improve at the same time. Some people understood “human rights” mean “men rights” for a long time. This dilemma created feminism and gender studies in Europe and USA. Western women struggled against inequality and injustice. Turkish women also followed them. Fatma Aliye, Emine Semiye and a few Turkish woman writers emerged in Tanzimat era and some man authors supported them, such as Ahmet Mithat and Şemsettin Sami. Turkish press had a big role in the progress of the women rights. Especially, many woman journals and magazines published in the second Constitutional monarchy era. Therefore the aim of this study is to reveal Turkish Muslim women matters according to Turkish press in Crimea, İstanbul and Salonica. Particularly, it will be focused on Âlem-i Nisvan, Kadınlar Âlemi and Kadın.

KEY WORDS
İsmail Gaspıralı, Âlem-i Nisvan, Crimea, İstanbul, Salonica, Kadınlar Âlemi, Kadın, Kadınlık, Hanımlar Âlemi, feminism.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ÂLEM-İ NİSVAN (1906), Bahçesaray, Kırım, Rusya
ÂLEM-İ NİSVAN (1910) Tercüman gazetesinin eki, Sayı: 25 ve sonrası.
HANIMLAR ÂLEMİ (1330), İstanbul, Osmanlı
KADIN (1324-1325), Selanik, Osmanlı Türk
KADIN (1327-1328), İstanbul, Osmanlı Türk
KADINLAR ÂLEMİ (1330), Osmanlı Türk
KADINLIK (1330), İstanbul, Osmanlı Türk

ARGUNŞAH H. (1996) Ziya Gökalp’in Limni ve Malta Mektuplarında Aile, Kadın ve Çocuk Eğitimi Fikri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 7, s. 247-263.
AVCI Y. (2007) Osmanlı Devletinde Tanzimat Döneminde “Otoriter Modernleşme” ve      Kadının Özgürleşmesi Meselesi, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 21, 4-18.
AYDIN H. (2009) Kadın (1908-1909): Selanik’te Yayınlanan İlk Kadın Dergisi üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, s. 147-156.
ÇAKIR S. (2013) Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis.
GASPIRALI İ. (2004) Seçilmiş Eserleri II: Fikrî Eserleri (Haz. Yavuz Akpınar), İstanbul: Ötüken.
GASPIRALI İ. (2008) Seçilmiş Eserleri III: Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları (Haz. Yavuz Akpınar). İstanbul: Ötüken.
GÖKALP Z. (1976) Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak, Kültür Bakanlığı: Ankara.
HABLEMİTOĞLU Ş., HABLEMİTOĞLU N. (1998) Şefika Gaspıralı ve Rusya’da Türk Kadın Hareketi (1893-1920), Ankara: Ajans-Türk Matbaacılık.
KAPLAN L. (1998) Cemiyetlerde ve Siyasî Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
KARACA Ş. (2011a) Fatma Aliye Hanım’ın Türk Kadın Haklarının Düşünsel Temellerine Katkıları, Karadeniz Araştırmaları, 31, 93- 110.
KARACA Ş.  (2011b) Modernleşme Döneminde Bir Kadın Yazarın Portresi: Emine Semiye Hanım, bilig, 57, 115-134.
KARACA Ş.  (2012) Öncü Bir Kadın Yazar Emine Semiye’nin Kaleminden “İslamiyet’te Feminizm, Ç. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (2), 269-280.
KARAOSMANOĞLU Y.K. (2003) Gençlik ve Edebiyat Hatıraları. İstanbul: İletişim.
KARATAŞ E. (2009) Türkiye’de Kadın Hareketleri ve Edebiyatımızda Kadın Sesleri, Turkish Studies, 4/8, 1652-1673.
KARTAL C. B. (2008) II. Meşrutiyet’in Cumhuriyet’e Mirası: “Makbul Kadınlar”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 38, 215-238.
KIRIMLI H. (2001) İsmail Bey Gaspıralı, Ankara: Kırım.
KURNAZ Ş. (1997) Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923). İstanbul: MEB Yayınları.
KURNAZ Ş.  (2007) Emine Semiye’nin Ablası Fatma Aliye’ye Mektupları. Türkbilig, 14, 131-142.
METİN C. (2008) İkinci Meşrutiyet’te Türkçü Ütopya: “Yeni Hayat”, MTAD (Modern Türklük Araştırmaları Dergisi), c. 5, S. 3, s. 75-90.
NAMIK KEMAL (1872) Aile, İbret, 1.
TALAY KEŞOĞLU B. (2010) Son Dönem Osmanlı’da Türk Kimliğinin Oluşturulmasında Kadınlara Biçilen Roller: Milliyetçilik ve Türk Kadını, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 11, 143-163.
TOSKA Z. (1998) Cumhuriyet’in Kadın İdeali: Eşiği Aşanlar ve Aşamayanlar, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
TUNÇ BAŞAR F. (2007) Osmanlı Kadınının Eğitimine Yönelik İlk Süreli Yayın: Terakki-i Muhadderat, DEM Dergi, 3, 98-105.
YAPAR GÖNENÇ A. (2006) Fransa’da ve Türkiye’de Kadın Hareketleri, İ.Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, 27, 63-84.