| |
ÖZET
Başkurtların etnogenezi ve etnik tarihi ile ilgili Türk ve Ugur teorileri bellidir. İlk demir devrinde eski Güney Ural halkının arkeolojisi, antropolojisi ile ilgili malzemeleri analize etme, “Başkurt”, “İştek” etnonimlerinin etimolojisi, ilk çağlarda Başkurtların etnogenezinin esasını eski Türk devrine kadar olan Hint-İran platformunun teşkil etmesi hakkında konuşmaya imkân verir. Başkurtların antropolojisindeki Pontiy tipinin kökü eski Savromat-Sarmat halkına kadar uzanmaktadır. “Başkurt” etnonimi baçagurd şeklinde İranca’dan “bahadırların evladı” diye çevrilmektedir. “İştek” etnonimi de “heşdek” şeklinde İranca’dan “bahadırların evladı” diye çevrilmektedir. Başkurtların gömme töreninde ve mezarlık üstü yapılarında zoroastrizm kalıntılarının olması buna işaret etmektedir.
ANAHTAR KELİMELER
Etnogenesis, doğuş teorisi, Pontik tipi, Güney Sibirya tipi, Sarmatlar, Savromatlar, Sako-Massagetlar.
ABSTRACT
The article presented offers concise characteristics of ethnical processes taking place in Southern Urals from most ancient times up to the present epoch. The author considers here early stages of Bashkirs’ ethnogenesis and ethnic history as well as the early stages when the Bashkir people’s physical anthropological structure took its chape. Readers find here also an analysis of Bashkir ethnogenesis theories and an ethymology of the ethnical names Bashqort and Ishtjak. The article provides certain data from narrative sources on the A.D. IX–X th century Bashkirs..
KEY WORDS
Ethnogenesis, origin theory, ethnonym of bashkir and ishtek, Pontic type, South Siberian type, Sarmats, Savromats, Sako-Massagets
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AKİMOVA M. S. (1974) Antropologiçeskiye issledovaniya v Başkirii (Başkirya’da antropolojik araştırmalar). Antropologiya i genografiya. Moskova. S. 77-95.
BİKBULATOV N. B. (1995) Başkirı: Kratkiy istoriko-etnografiçeskiy oçerk (Başkurtlar: Kısa tarih ve etnografya hikâyesi). Ufa.
BİKBULATOV N. B., YUSUPOV R. M., ŞİTOVA C. N., FATIHOVA F. F. (2002) Başkirı: Etniçeskaya istoriya i traditsionnaya kultura (Başkurtlar: Etnik tarihi ve geleneksel kültürü). Ufa.
KUZEYEV R. G. (1974). Proishojdeniye başkirskogo naroda (Başkurt halkının doğuşu). Moskova.
MAJİTOV N. A., SULTANOVA A. N. (1994) İstoriya Başkortostana s drevneyşih vremen do XVI v. (Başkurdistan tarihi eski devirlerden XVI. yüzyıla kadar). Ufa.
RONA-TAS, A. (1987) İştek, Başkirskaya etnonimiya. Ufa.
RUDENKO S. İ. (1955). Başkirı: İstoriko-etnografiçeskiye oçerki (Başkurtlar: Tarih ve etnografya hikâyeleri). Moskova. Leningrad.
YUSUPOV R. M. (1989) Kraniologiya başkir (Başkurtların kranolojisi). Leningrad.
YUSUPOV R. M. (1991) İstoriçeskaya antropologiya Yujnogo Urala i formirovaniye antropologiçeskogo tipa başkir (Güney Ural’ın tarihi antropolojisi ve Başkurtların antropoloji tipinin şekillenmesi). Ufa.
YUSUPOV R. M. (2002) Başkirı: Etniçeskaya istoriya. Traditsionnaya kultura (Başkurtlar: Etnik tarih. Geleneksel kültür) (v soavtortsve Bikbulatov N.B., Şitova C.N., Fatıhova F.F.). Ufa.
YUSUPOV R. M. (2006) Başkirı na rubeje tısyaçiletiy. Problemı etnogeneza i etniçeskoy istorii başkirskogo naroda (Başkurtlar binyıllıkların sınırında. Başkurt halkının etnogenesis ve etnik tarih problemleri). Ufa. S. 95-101.
YANGUZİN R. Z. (2006) Kratkaya istoriografiya etnogeneza başkir i sovremennaya nauka. Problemı etnogeneza i etniçeskoy istorii başkirskogo naroda (Başkurtların etnogenesisinin kısa tarihi ve modern ilim. Başkurt halkının etnogenesis ve etnik tarih problemleri). Ufa.
.
Yazışma / Correspondence:
Rinat M. YUSUPOV, Prof.Dr., Tarih ilimleri adayı, antropolog, etnolog, Rusya Bilimler Akademisi Ufa Bilim Merkezi Tarih, Dil ve Edebiyat Enstitüsü Etnoloji Bölümü Başkanı. Ufa/Başkurdistan.
Alındığı Tarih/Received June 17 2010
|
|
.
. |
