ÖZET
19. yüzyılda,  Türk Dünyasının içinde bulunduğu geri kalmışlıktan kurtulabilmesi ancak eğitim alanında yapılacak reformlarla mümkündü.  Osmanlı eğitim sistemindeki yenileşme hareketleri, Gaspıralı İsmail Bey’in öncülüğünde uygulamaya konulan Türk Dünyası’ndaki mekteplerin de yeniden inşasına katkıda bulunmuştur.  Gaspıralı İsmail Bey, eğitimdeki yenileşme hareketlerinin mekteplerden başlaması gerektiği görüşüne inanmış, 1884 yılında Bahçesaray’ın Kaytmaz Ağa mahallesindeki harabe bir mektebi tamir ettirerek,  programını kendi hazırladığı ilk Cedit mektebi eğitime açmıştır. Usul-i Cedide göre yapılan öğretimle maarif sistemi yeniden tanzim edilmiştir.  Çalışmamızda, yeni bir  anlayışla ortaya konan Cedit mekteplerde öğretmenlerin ne şekilde yetiştirileceği, okul yönetimi, ders programı, ders verme usul ve kaideleri, alfabe öğretimi ele alınmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

Türk Dünyası, eğitim-öğretim, Usul-i Cedit, Gaspıralı İsmail Bey.

ABSTRACT
At XIX. century, it was only possible with educational reforms for Turkish world  to defecate entanglement which it is in. Reform movements in Ottoman educational system contributed to the construction of schools of new method in Turkish world which were implemented by Ismail Bey Gasprinsky. İsmail Bey Gasprinsky believed that educational reformism should start from primary schools and opened first Jadid school whose curriculum made by himself for education by having a ruined school rebuilded at Kaytmaz Ağa, in neighbourhood of Bahçesaray in 1884. The educational system was regulated with the “new method” education. In this article, how teachers of new method will be educated, school management, curriculum, lecturing methods and principles, alphabet teaching at Jadid schools which are regulated by an innovative perception will be discussed.

KEY WORDS

Turkish World, education and training, the new method, Ismail Bey Gasprinsky.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

DEVLET Nadir (1995) “Cedîdcilik Hareketi”, Tarih ve Medeniyet Dergisi, Sayı 15, Mayıs.
ERTEM İnci (1991) "Dedem, İsmail Gaspıralı", Türk Kültürü, Sayı 337-338, Mayıs-Haziran.
GASPRİNSKİ İsmail (1894)  Hace-i Sıbyan,  Bahçesaray.
GASPRİNSKİ İsmail (1898) Rehber-i Muallimîn, Bahçesaray.
GASPRİNSKİ İsmail (1912) “Türk Yurdcularına”, Türk Yurdu, Cilt I, Sayı 7, Şubat.
GEORGEON François (1996) Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura(1876-1935), Çev. Alev ER, Ankara.
GÖKGÖZ Saime Selenga (2008) “Sovyet Karşıtı Azerbaycan Türk Siyasî Muhacir Neşriyatında “Türk inkilâbı” Yeni Kafkasya ve Resulzâde Mehmet Emin” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 7-46. http://mtad.humanity.ankara.edu.tr/V-1_Mart2008/265_3_MTAD_5-1_SSGokgoz_7-46.pdf
HABLEMİTOĞLU Necip (1997) Çarlık Rusyası'nda Türk Kongreleri (1905-1917), Ankara.
HAYİT Baymirza (1987) Sovyetler Birliği’ndeki Türklüğün ve İslamın Bazı Meseleleri, İstanbul.
HAYİT  Baymirza (1995) Türkistan Devletlerinin Millî Mücadeleleri Tarihi, Ankara.
KAFALI Sevgi, (1991) “İsmail Beğ Gaspıralı'nın Fikir Dünyası ve Batı Türklüğü”, Türk Kültürü, Sayı 337-338, Mayıs-Haziran.
KIRIMER Cafer Seydahmet (1934) Gaspıralı İsmail Bey, İstanbul.
KIRIMLI Hakan (1996) Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler (1905-1916), Ankara.
KOÇAR Çağatay (1985) “Türkistan’da Ceditçilik Hareketinin Başlaması”, Türk Kültürü, Sayı 269, Eylül.
KURAT Akdes Nimet (1966) “Kazan Türklerinin Medenî Uyanış Devri”, DTCF Dergisi, Cilt XXIV, Sayı 3-4, Temmuz-Aralık.
SARAY Mehmet (1993) Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği, İstanbul.
TAYMAS Abdullah Battal (1998) Kazan Türkleri, Ankara.
ÜLKÜSAL Müstecib (1991) “Büyük Düşünür ve Öğretmen Gaspıralı İsmail Bey”, Türk Kültürü, Sayı 337-338, Mayıs-Haziran.
YARKIN İbrahim, (1964), “Türkistan’ın Eğitim ve Kültür İşlerine Bir Bakış”, Türk Kültürü, Sayı 18, Nisan.