ÖZET
Bu çalışma, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü ile Hakas Dil, Edebiyat ve Tarih Bilimsel Araştırma Enstitüsü’nün ortak yayını Çağdaş Türkoloji Araştırmaları’nda yayınlanan “Türkmen Türkçesinde Askerî Terimler-I: Silahlar” adlı makalenin bir devamıdır. Önceki çalışmada adı geçen başlık altında Türkmen Türkçesinde delici, kesici, ateşli ve atılan silahlarla ilgili terminoloji ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada ise, bahsi geçen silahlardan korunmak için tarih boyunca Türkmenler tarafından kullanılan araç ve gereçlere ait terminoloji ele alınmıştır. Temel kaynak konumunda olan Türkmen Dilinde Harbı Leksika (1989) adlı eserde tasnif edildiği şekliyle savunma araçları elde taşınanlar, giyilenler ve bağlanıp taşınanlar olmak üzere 3 grupta ele alınmışlardır. Giyilen savunma araçları ise başa giyilenler ve gövdeye giyilenler olarak tarafımızdan 2 alt gruba ayrılmıştır. Türkmenlerde soğuk silahlardan korunmak için kullanılan savunma araçlarının başında galkan, siper/seper, tuvulga, demir telpek/papah, demir don, sovut, kirevke, cövşen, zirih/zireh/zire, çarayna, dızlık, golluk, butluk, guşak ve çeñ/çeññeç olarak sıralayabileceğimiz, tarihi temelleri olan bir askerî söz varlığı ortaya çıkmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Türkmen Türkçesi, Askerî terimler, söz varlığı, savunma araçları, kalkan.

ABSTRACT
This study is the continuation for the work titled “Military Terms in Turkmen Turkish-I: Weapons”, which is published in the Modern Turkology Research, a corrobation between Ankara University School of Languages and History-Geography, Turkish Dialects and Literature department and Khakkas Language, Literature, and History Scientific Research Institute. In the previous study of the mentioned title, terminology of differing weapons for cutting, puncturing, firing, and projectile types was investigated. In this study, the terminology for the defense tools and mechanisms employed by the Turkmens throughout history were presented. The terminology was provided in three classifications as in the primary reference source Military Lexicon of the Turkmen Language (1989): defense tools that are 1.) carried, 2. ) worn as in clothing, and 3.) tied on one self or the steed. The defense tools that are worn as clothing are of two sub-types; head and body wear. The major Turkmen defense tools against cold weapons; galkan, siper/seper, tuvulga, demir telpek/papah, demir don, sovut, kirevke, cövşen, zirih/zireh/zire, çarayna, dızlık, golluk, butluk, guşak and çeñ/çeññeç present a rich military lexicon and terminology.

KEY WORDS
Turkmen Turkish, military terms, lexicology, defense tools, shield.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ALLEN, F. – TACHMURADOVA, Ceren (1999) Turkmen-English Dictionary, Kensington: Dunwoody Press.
CLAUSON, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Clarendon Press.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1995). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
ERGİN, Muharrem (1997). Dede Korkut Kitabı I-II, 3. Baskı, Ankara: TDK Yay.
ESİN, Emel (2006). Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, İstanbul: KabalcıYayınevi.
GARACAYAEV, Çarıyarberdi (1989). Türkmen Dilinde Harbı Leksika, Aşgabat: Ilım.
GÖKSU, Erkan (2008). Türk Kültüründe Silah, İstanbul: Ötüken Yay.
GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
GÜLENSOY, Tuncer (2011). M.Ö.4500 - M.S. XIII. Yüzyıllar Arasında Barbar Türkler (Dil-Din-Kültür-Bilim-Sanat-Uygarlık), Ankara: Akçağ Yay.
GÜNDOĞDIYEV, Ovez. A. (2002). “Türkmenlerde Savaş Sanatı ve Silahlar (VI-XVI. YY)”, Türkler Ansiklopedisi, 19. Cilt, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s.828-834.
GÖROĞLI, (1990). Türkmen Gahrımançılık Eposı, Aşgabat: Türkmenistan.
HACİB, Yusuf Has (2006). Kutadgu Bilig, Çeviren: Reşit Rahmeti ARAT, İstanbul: Kabalcı Yay.
HAMZAYEVA, Y. (1962). Türkmen Diliniŋ Sözlügi, Aşgabat: İzdatelstvo Akademi Nauk Turkmenskoy SSR.
LESSING, F. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük, 2 Cilt, Çeviren: Günay KARAAĞAÇ, Ankara: TDK Yay.
MAHMUD, Kâşgarlı (2014). Dîvânü Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Hazırlayanlar: Ahmet B. ERCİLASUN, Ziyat AKKOYUNLU, Ankara: TDK Yay.
ÖDEYEV, Osman (2012). Altıncan Hatın, 2 Cilt, Aşgabat: Türkmenistan Dövlet Neşriyatı.
POPPE, N. (Haz.) (2009). Zemahşeri, Mukaddimetü’l-Edeb, Moğolca-Çağatayca Çevirinin Sözlüğü, Çeviren: Mustafa S. Kaçalin, Ankara: TDK Yay.
SÜMER, Faruk (1999). Oğuzlar (Türkmenler), Tarihleri-Boy Teşkilatları-Destanları, 5. Baskı, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
ŞAHİN, Halil İbrahim (2010) Türkmen Destanları ve Destancılık Geleneği, Konya: Kömen Yayınları.
TEKİN, Talât (2006). Orhon Yazıtları, Ankara: TDK Yay.
TENİŞEV, E. (Red.) (1997). Sravnitelno-istoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov-Leksika, Rossiyskaya Akademiya Nauk, İnstitut Yazıkoznaniya, Moskva: Nauka.
TERES, Ersin (2009) “Orta Türkçede ‘Zırh, Kalkan’ Anlamı Taşıyan Bazı Sözcükler”, Turkish Studies, Volume 4/3, Spring, p.2112-2118.
Türkmen Diliniñ Sözlügi, (2005) I-II Tom, Türkmen Dövlet Neşriyat Gulluğı, Aşgabat: Magtımgulı Adındakı Dil ve Edebiyat İnstitutı.

E-Kaynaklar/E-Resources

EŞMİRZAOĞLU, Çora Mellesevdegar Destanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12147,coraesmirzaoglupdf.pdf?0, 26.11.2014 /21.00.