ÖZET
Bu incelemede, Stalin Rusyası’nda sürgüne mahkum edilen Kırım Türkü Cengiz Dağcı’nın Onlar da İnsandı adlı eseri ve Çarlık Rusyası’nda Çin’e sürgün edilen Kırgız Türkü Kasımalı Bayalinov’un Acar adlı romanlarının izinde zorunlu bir göç olarak sürgün konusu değişik boyutlarıyla irdelenmiştir. Onlar da İnsandı adlı eser, 1928 ve 1932 yıllarında Kırım (Kızıltaş Köyü) topraklarının Ruslar tarafından kolhozlaştırmayla ele geçirilmesi ve Kırım Tatarlarının kendi topraklarında sürgün/göçmen durumuna düşmelerinin hikâyesidir. Acar adlı eser ise Kırgız halkının 1916 yılı isyanı neticesindeki zorunlu göçünü (Ürkün) ve sonrasındaki zor hayatını anlatır. Eserler; iki farklı Türk coğrafyasındaki Türk boylarının iki farklı Rus yönetimi sürecinde maruz kaldıkları sürgün/göç hikâyelerinin ortaya çıkış sebepleri, sonuçları, toprak ve özgürlük algısı, ötekileşme açısından karşılaştırılmıştır. Her iki eserde de yazarlarının anlattıkları bu hikâyelerde geçen olaylara dair bizzat yaşanmışlıklarının olması ilgi çekici bir ortak noktadır. Sonuç olarak, her iki eserde de sürgün/zorunlu göç sürecinin insan/toplum üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Her iki kurmacada da özgürlüğe giden yolda ölümler söz konusudur. Kırım Tatarlarının da, Kırgızların da özgür vatan toprağını aramak/kurtarmak için zorlu deneyimlerden geçtiklerine tanık oluruz. Çünkü, insanların ait oldukları topraktan kökleriyle sökülüp atıldıktan sonra o toprağın üstünde kalsalar dahi var olma/millet olma vasıflarını yitirme tehlikesi ile karşı karşıya kalırlar. Bu bağlamda, bu makalede, her iki eserde de özgür vatan toprağını korumak adına girişilen çetin mücadele ve çatışmalar; bireysel ve toplumsal boyutlarıyla ele alınmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Cengiz Dağcı, sürgün, Sovyet, Kasımali Bayalinov, zorunlu göç, Kırım, Kırgız, Ürkün, Onlar da İnsandı, Acar.

ABSTRACT
In this study, the issue of exile has been scrutinised in different dimensions as a mandatory exile in the novel of Cengiz Dağcı, who is a Crimean Turk sentenced to exile himself in Stalin Russia, titled Onlar da İnsandı (They were Human Too) and in the novel of Kasımalı Bayalinov, who is a Kirghiz Turk sentenced to exile as well to China in Tsarist Russia, titled Acar.  The novel titled Onlar da İnsandı is the story of the occupation of Kırım lands (Kızıltaş Village) by turning them into collective farms in 1928 and 1932 and how Crimean Tatars were put into a position of exile/immigrant in their own lands. The novel titled Acar is about the mandatory exile (Ürkün) of Kirghiz peoples as a result of the revolt which took place in 1916 and their difficult life afterwards. The works have been compared in terms of the reasons for the emergence of stories of exile/migration which the Turkish tribes in two different Turkish geographies have been subject to, their consequences, perception of land and freedom and otherisation. In both of the works, it is a common striking point that the writers of these novels have personally experienced the events depicted in these stories. As a result, the effects of exile/mandatory migration on people/society in both of the works have been dealt with. In both fictions, deaths are in question on the path to freedom. We witness that both Crimean Tatars and Kirghiz peoples go through difficult experiences in order to search/save free mother lands; because, after people are eradicated from the lands they belong to, even if they remain on these lands, they face the danger of losing their characteristic of existence/being a nation. In this respect, the austere struggle and conflicts faced with in order to protect one's free mother land have ben dealt with in individualistic and social dimensions.

KEY WORDS
Cengiz Dagci, exile, Soviet, Kasımali Bayalinov, mandatory migration, Crimea, Kirghiz, Ürkün, Onlar da İnsandı, Acar.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ANDAÇ  Feridun (2004) Sürgünlüğün Bin Yüzü- Sürgünde Edebiyatçılar, İstanbul: Can yayınları.
ARTIKBAYEV Kaçkınbay (2010) “Kasımali Bayalinov’un Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme” (Çeviren: Hüseyin ŞAHAN), Kardeş Kalemler, Yıl 4, Sayı 48, Aralık, Avrasya Yazarlar Birliği, Ankara, s. 30-45.
BAYALİNOV Kasımalı (1983) “Acar”, Kurman Cılga: Povestter, Öspürümder Üçün, Frunze, s.5-34.
BAYALİNOV Kasımalı (2010) “Acar” (Çev.: Hüseyin ŞAHAN), Kardeş Kalemler, Yıl 4, Sayı 48, Aralık, Avrasya Yazarlar Birliği, Ankara, s. 17 30.  
BURAN Ahmet (2007) Kurşunlanan Türkoloji, Elazığ, manas yayıncılık.
CHAMBERS Iain (2014) Göç, Kültür, Kimlik, İstanbul.
DAĞCI Cengiz (1988) Yansılar, Bütün Eserleri-I, Ötüken, İstanbul.
DAĞCI Cengiz (1998) Hatıralarda Cengiz Dağcı (Yazarın Kendi Kaleminden), İstanbul.
DIYKANBAYEVA Mayramgül. (2014) “1916 yılındaki Kırgız Milli Mücadelesi: Ürkün”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 3/3 s.112-126.
GÖMEÇ Saadettin (2011) Kırgız Türkleri Tarihi, Ankara.
GÖREGENLİ Melek (2010) Çevre Psikolojisi, İnsan Mekan İlişkileri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
GÜNGÖR Ahmet (2001) Kasımali Bayalinov (1902-1979), Manas Journal of Social Studies, C. 1, Sayı I.
KOCAKAPLAN İsa (1992) Cengiz Dağcı’nın Dört Romanı, İstanbul.
MCCARTHY Justin (2014) Ölüm ve Sürgün (Çev. Fatma Sarıkaya), Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı:1821-1922, TTK, Ankara.
SÖYLEMEZ Orhan-Aşlar, Halit (2009) Çağdaş Kırgız Hikayeleri Antolojisi, Erzurum: Salkımsöğüt.
ŞAHAN Hüseyin (2010a) “Acar, Kasımalı Bayalinov”, Kardeş Kalemler, Yıl 4, Sayı 48, Aralık, Avrasya Yazarlar Birliği, Ankara, s. 17-30.
ŞAHAN Hüseyin (2010b) “Sovyet Kırgız Edebiyatı’nın Arap Alfabesiyle Basılmış İlk Eserlerinden Olan Acar adlı Uzun Hikâyenin Edebî Tenkidi”, Kardeş Kalemler, Yıl 4, Sayı 48, Aralık, Avrasya Yazarlar Birliği, Ankara, s. 46-52
ŞAHAN Hüseyin (2010c) “Kasımali Bayalinov’un Hayatı ve Eserleri”, Kardeş Kalemler, Yıl 4, Sayı 48, Aralık, Avrasya Yazarlar Birliği, Ankara, s. 53-55.
ŞAHİN İbrahim (1996) Cengiz Dağcı’nın Hayatı ve Eserleri, Ankara.
TARANA, Abdulla, (2012), “Cengiz Dağcı’nın Romanlarında Vatan Kavramı ve Göç”, Almanya’ya Göçün 50. Yılında, Göç Kimlik ve Edebiyat, TGH (Yayına Hazırlayan: Metin Turan), Ankara.
TİMUR Kemal (2012). Meçhule Yolculuk-Türk Romanında Sürgün. İstanbul.
TULEGABILOV Mukaş (1962) Kasımalı Bayalinov, Frunze.