ÖZET
Bu makale, Kazak Türkleri arasında “Cankoca Batır” olarak tanınan tarihî şahsiyetin faaliyetleri ile ilgili olarak, İ. V. Aniçkov’un İzvestiya Obşçestva Arheologii, İstorii i Etnografii pri İmperatorskom Kazanskom Universitete [İmparatorluk Kazan Üniversitesi Arkeoloji, Tarih ve Etnografya Haberleri] adlı derginin 1894 yılı XII. cildi, 3. sayısında, Materialı. İstoriçeskie. Razskaz o Batıre Djanhodje Nurmuhammedove [Tarihî Malzemeler. Can Hoca Nurmuhammed oğlu Batır Hakkındaki Anlatı] adıyla ve Rusça tercümesiyle birlikte Arap harfleriyle vermiş olduğu Bāṭır Cān Ḫoca Nūr Muḥammed Bāṭır Oġlınıng Ḳıṣṣası adlı metin neşri üzerine bir dil incelemesidir. Kıssa, XIX. yüzyıl Kazak ozanı Musabay’dan derlenmiş olup Çağatay Türkçesinden çağdaş Türk lehçelerine geçiş dönemi dil özelliklerini yansıtması bakımından önemlidir. Çalışmada, Bāṭır Cān Ḫoca Nūr Muḥammed Bāṭır Oġlınıng Ḳıṣṣası çeviri yazısı ile verilmiş, metinde geçen önemli dil özellikleri üzerinde durulmuş ve metnin gramatikal dizini hazırlanmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Türkistan, Çağdaş Türk Lehçeleri, tarihî metinler, Can Hoca Batır, Musabay Jirau.

ABSTRACT
This article is the language examination on the publication of the text named as Bāṭır Cān Ḫoca Nūr Muḥammed Bāṭır Oġlınıng Kıssası published with Arabian letters together with the Russian translation and as Materialı. Istoricheskie. Razskaz o Batıre Djanhodje Nurmuhammedove (Historical Materials. Narration About Bāṭır Cān Ḫoca Nūr Muḥammed Bāṭır Oġlı) in the 3. issue of XII. volume of 1894 year of journal named as Izvi͡estīi͡a Obshchestva arkheologīi, istorīi i ėtnografīi pri Imperatorskom Kazanskom universiteti͡e [Empire Kazan University, Archeology, History and Ethnography News] of I.V. Anichkov as to historical personage known as Cankoca Batır between Kazakh Turks. The tale text has been compiled from the XIX. century Kazakh poet Musabay and it is important that it reflects the language features of transition period of modern Turkish dialects from the Chagatai Turkish. In this paper, Bāṭır Cān Ḫoca Nūr Muḥammed Bāṭır Oġlınıng Ḳıṣṣası has been given as translation and important language features in the text have been emphasized and grammatical index of the text has been prepared.

KEY WORDS
Turkestan, modern Turkish dialects, historical texts, Can Hoca Batır, Musabay Jirau.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

Aça M. (2002) Kazak Türklerinin Destanları ve Destancılık Geleneği, Konya: Kömen Yayınları.
Aniçkov İ. V. (1894a) Kirgizskiy Geroy (Batır) Djanhodja Nurmuhammedov’. İzvestiya Obşçestva Arheologii, İstorii i Etnografii pri İmperatorskom Kazanskom Universitete, Tom XII, vıp. 3. Tipo-Litografiya İmperatorskago Universiteta, 209-237.
Aniçkov İ. V.  (1894b) Materialı. İstoriçeskie. Razskaz o Batıre Djanhodje Nurmuhammedov. İzvestiya Obşçestva Arheologii, İstorii i Etnografii pri İmperatorskom Kazanskom Universitete, Tom XII, vıp. 3. Tipo-Litografiya İmperatorskago Universiteta, 240-255.
Elesbay N., Kosan S., Oralbek A. (2010) Babalar Sözi: Jüz Tomdıq, 62. Tom. Tarixi Jırlar. Astana: Edebiyet Jene Öner İnstitutı&Foliant.
Balakayev M., kordabayev T., Hasenova A., Iskakov A. (1967) Kazak Tiliniñ Grammatikası-1. Morfologiya, Almatı: Kazak SSR-niñ “GILIM” Baspası.
Bartold V.V. (1998) Tyurki, Dvenadtsat’ Lektsiy po İstorii Turetskih Narodov Sredney Azii. Almatı: TOO ‘Jalın’.
Beksultan N. (2014) Tarixi Jırlardağı Jankoja Batır Beynesi. Kazakstan Ğılımının Damuı men Keleşegi Jastar Közimen” Attı Studentterdin III JOO Aralık Destürli Ğılımi Konferentsiyasının Materialdarı, Kaskelen: Süleymen Demirel Atındağı Universitet, 261-265.
Berdibay R. (1997) “Dertli Şecere, Şerli Şecire”, Bilig-6/Yaz 97, 9-25.
Budagov L. (1869) Sravnitel’nıy Slovar’ Turetsko-Tatarskih’ Nareçiy. Tom I-II. S-Peterburg’:  Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
Clauson sir. G. (1972) An Etymologycal Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford Universty Press, Ely House: London.
Çelikbay A. (2013) “N. Veselovskiy'nin Kırgız Anlatmalarında Rusların Türkistan Ülkesindeki Fetihleri Adlı Eseri Üzerine”, Karadeniz, Yaz 2013, Yıl 5, Sayı 17, 94-119.
Çelikbay A. (2014) N. Veselovskiy, Kırgız Anlatmalarında Rusların Türkistan Ülkesindeki Fetihleri. Karadeniz Dergi Yayınları No: 11. Ankara: SAGE Yayıncılık.
Devellioğlu F. (1986) Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Eckmann J. (1988) Çağatayca El Kitabı. (Tercüme: Günay Karaağaç) İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 3412.
İl’minskiy N. İ. (1860a) Materialı K’ İzuçeniyu Kirgizskago Nareçiya. Uçenıya Zapiski (İzdavayemıya İmperatorskim’ Kazanskim’ Universitetom’), Knijka III, v Tipografii Universiteta, 107-159.
İl’minskiy N. İ.  (1860b) Materialı K’ İzuçeniyu Kirgizskago Nareçiya (Prodoljenie). Uçenıya Zapiski (İzdavayemıya İmperatorskim’ Kazanskim’ Universitetom’), Knijka IV, v Tipografii Universiteta, 53-165..
İl’minskiy N. İ.  (1861) Materialı K’ İzuçeniyu Kirgizskago Nareçiya (Okonçanie). Uçenıya Zapiski (İzdavayemıya İmperatorskim’ Kazanskim’ Universitetom’), Knijka I, v Tipografii Universiteta,130-162.
Kalkan M. (2006) Kırgızlar ve Kazaklar. İstanbul: Selenge.
Kara F., haykır Y. (2014) “Rus Kolonizasyonuna Karşı Kazak Mukavemeti”, Turkish Studies, Volume 9/4 Spring 2014.
Karamanlıoğlu A. F. (1994) Kıpçak Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları, 579.
Karenov R. S. (2015) “Kenesarı Kasımulı Baskargan Ult-Azattık Kozgalısına Katıskan Ataktı Kazak Batırları”, Vestnik Karagandinskogo Universiteta, Seriya Filologiya No: 1 (77)/2015, 66-77.
Kocaoğlu T. (2003) “Tarihi Türk Lehçeleri Metinlerinin Transkripsiyonlanmasında Kapalı é / i Meselesi”, Türk Kültürü, Sayı: 483-484, 266-281.
Kudaybergenov S., Tursunov A., Sıdıkov C. (1980) Kırgız Adabiy Tilinin Grammatikası, I. Bölüm, Fonetika cana Morfologiya. Frunze: İlim Basması.
Melioranskiy P. M. (1894) Kratkaya Grammatika Kazak-Kirgizskago Yazıka. Çast I. Fonetika i Etimologiya. Sanktpeterburg’: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
Mutçalı S. (1995) Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
Oralova G. (2004) Jankoja Batır Dastanı. Akikat, No: 10, 87-90.
Öner M. (1998) Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özbek Tilining İzohli Luğati I, II. (1981) (Editör: Z. M. Ma’rufov). Moskva: Rus Tili Naşriyoti.
Steıngass F. (1998) A Comprehensive Persian-English Dictionary. Lebanon: Typopress.
Tenişev  E. R. (1984) Sravnitel’no-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov, Fonetika. Moskva: İzdatel’stvo Nauka.
Tömür H. (1987) Hazirqi Zaman Uyġur Tili Grammatikisi (Morfologiye). Pekin: Milletler Neşriyati.
Tursunov U., muhtarov c., rahmatullayev ş. (1975) Hozirgi O’zbek Adabiy Tili. Taşkent: Okıtuvçı Neşriyatı.
Uygur Tiliniŋ İzahliq Luğiti. (1990) (Hazırlayanlar: yakub a., ğeyurani ğ., hevel z., kadir i., abdurahman a., emet a., nur p. vd.). Ürümçi: Şincaŋ Heliq Neşriyati.
Veselovskiy N. (1894) Kirgizskiy Razskaz’ o Russkih’ Zavoyevaniyah’ v’ Turkestanskom’ Kraye, Tekst’, Perevod’ i Prilojeniya. S-Peterburg: Fakultet Vostoçnıh Yazıkov’.
Yudahin K. K. (1985) Kirgizsko-Russkiy Slovar I, II. Frunze: Glavnaya Redaktsiya Kirgizskoy Sovetskoy Entsiklopedii.
Ziyayev H. (2007) Türkistan’da Rus Hakimiyetine Karşı Mücadele (Çeviren: Ayhan ÇELİKBAY) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.