ÖZET
Sıfatlar fiillerden sonra en tipik istem taşıyıcı sözlüksel unsurların başında gelir. Sıfatlar istem kapasitesine göre farklı sayı ve tipte tamlayıcıya gerek duyar. Türkçe sıfatlar bir istemli, iki istemli ve herhangi bir istem potansiyeline sahip olmayan sıfatlar olmak üzere üçe ayrılabilir. Bir ve iki istemli sıfatlar kendine bağımlı olarak çevresinde açtığı söz dizimsel istem boşuklarını belirli tamlayıcılarla doldurur.  Sıfatlar, böylece cümle içinde belirli söz dizimsel ve anlam bilimsel istem yapılarının oluşmasını sağlar. Sıfatların değişmeyen söz dizimsel ve anlam bilimsel bir istem yapısı yoktur. Sıfatların istem bilgisi sözlük anlamına göre değişir. Sıfatların mantıksal, söz dizimsel ve anlam bilimsel yapılarının betimlendiği çalışmaların Türkçenin ana dili ve yabancı dil olarak öğretimi,  doğal dili işleme ve sözlükçülük gibi alanlara büyük katkısı vardır. Bunun için sıfatların da yer aldığı bir Türkçe istem sözlüğünün hazırlanması gerekir. Bu tür bir sözlükte betimlenen bir sıfatın istem çerçevesinde onun sözlüksel anlamına göre gerek duyacağı tamlayıcılarının sayısı, tamlayıcıların şekil bilgisi ve anlam bilimsel rolleri betimlenebilir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Türkiye Türkçesi, istem, sıfatlar, Türkçe sıfatların istemi, istem sözlükleri.

ABSTRACT
Adjectives are one of the most typical lexical items that carry valency. Adjectives require different complements as number and type according to their valency capacity. Turkish adjectives are divided to three groupes as monovalency adjectives, bivalency adjectives and those which have not an valency. Monovalency and bivalency adjectives fill the slots of syntactic valency that they open at syntax of sentence using specific coplements. Thereby, adjectives cause to consist of the pattern of specific syntactic and semantic valency in sentence. Adjectives have not a fixed syntactic and semantic valency pattern. Valency of adjectives change according to lexical meaning. The works which describe the logical, syntactic and semantic patterns of adjectives contribute such scientific fields as foreign language and native language teaching of Turkish, natural language processing and  lexicography. To make use of valency of adjective, it need to be prepared a Turkish valency dictionary that contain the patterns of adjectival valency as well. Valency frame of an adjective contained in such as valency dictionary describes  the number, the morphology and the semantic roles of complements which it requires according to lexical meaning.

KEY WORDS
Modern Turkish, valency, adjectives, valency of Turkish adjectives, valency dictionaries.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ABDÜLHAYOĞLU S. (1990). Turkisch-Deutsches Valenzlexikon. Germany:  Schneider Verllag Hohengehren.
AYVERDİ İ.(2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealt ı Neşriyat.
DAUGAARD J. (2002). On the valency of Danish adjectives. Copenhagen.
DOĞAN N. (2011) Türkiye Türkçesi Fiillerinde İsteme Göre Anlam Değişiklikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
DOĞAN N. (2014a)  Çok İşlevlilik Açısından Türkçe Edatların Söz Dizimsel ve Anlam Bilimsel Yapısı. Dil Araştırmaları, Sayı 15, s. 105-109.
DOĞAN N. (2014b)  İstem Sözlükleri ve Türkçe. Uluslararası Sözlük Bilimi Sempozyumu: 21. Yüzyılda Sözlükçülük 26-27 Kasım 2014, Sakarya-Türkiye.
DOĞAN N. (2015) Türkiye Türkçesinde İsimlerin İstem Bilgisi, 8. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı 01-03 Ekim 2015, İstanbul.
EYİGÖZ E. (2009). A Theoretically Computational Lexicon For Turkish Verbs. (Çevrimiçi) http://www.ulouvain.be/cps/ucl/doc/cecl/documents/eLEX_book_abstracts_FINAL_New.pdf#page=77 (06.06.2012)
ENGVALLEX (2012). (Çevrimiçi) http://ufal.mff.cuni.cz/lindat/EngVallex.html (06.05.2012)
FİLİPEC, J.vd. (1994). Slovníkspisovné češtiny pro školu a veřejnost. 2. upravené a doplněné vydání, Academia, Praha, 1994. (Çevrimiçi) http://deb.fi.muni.cz/debdict/index-cs.php(12.05.2012)
FrameNet (2010). Çevrimiçi: http://framenet.icsi.berkeley.edu/ (06.05.2012)
HELBIG G. & W. Schenkel (1991) Wörterbuch zur Valenz und Distribution deutscher Verben. Germany/Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
HELTOFT, L. (1995) Danish predicative adjectives and adverbials as valency bearers. Studies in valency I: Nouns, adjectives, verbs, L. SCHÖSLER & M. TALBOT (Eds.), Odense: Odense University Press, pp. 211–235.
HERBST, Thomas (1983). Untersuchungen zur Valenz englischer Adjektive und ihrer Nominalisierungen. Tübingen: Narr.
HERBST T. (1984)  Adjective Complementation: A Valency Approach to Making EFL Dictionaries. Applied Linguistics (1984) 5 (1): 1-11.
HERBST T. (1988) A Valency Model for Nouns in English. Journal of Linguistics. Vol. 24, No. 2, pp. 265-301.
HERBST T. v.d. (2004) A Valency Dictionary of English. A Corpus-Based Analysis of the Complementation Patterns of English Verbs, Nouns and Adjectives. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
İLERİ E. (1997) Türkiye Türkçesindeki Fiillerin Birleşim Değeri. VIII. Uluslararası Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri 7-9 Ağustos 1996. Haz.: Kâmile İMER, N. Engin UZUN,  Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, s.157-165.
KUPŚĆ A (2009) Adjectives: Constructions vs. Valence. Aspects of Natural Language Processing Lecture Notes in Computer Science, Volume 5070/2009, pp. 241-269.
LOPATKOVÁ, Markéta vd. (2008). VALLEX- Valenční slovníkčeských sloves. Univerzita Karlova v Praze, Nakladatelství Karolinum, Praha. (Çevrimiçi) http://ufal.mff.cuni.cz/vallex/2.5/publ/08-book-intro.pdf (14.08.2012)
MATTHEWS P.  (2007) The Scope of Valency in Grammar. Valency – Theorical, Descriptive and Cognitive Issues. Haz.: Thomas HERBEST, Katrin GÖTZ-VOTTELER. Berlin, New York: Mouton de Guyter.
MEL’CUK I. A. (1988) Dependency Syntax: Theory and Practice. USA/Albany:  State Universit y of New York Pres.
NomBank 1.0 (2008). Çevrimiçi: http://nlp.cs.nyu.edu/meyers/NomBank.html
OFLAZER, K. & O. YILMAZ (1995). “A constraint-based case-frame lexicon architecture”. Proceedings of the Workshop on the Computational Lexicon. European Summer.
OZİL Ş. (1990) Valenzwörterbuch deutsch-türkisch. Degerlilik Sözlüğü Almanca-Türkçe. Hamburg.
PDT-Vallex (2006) Çevrimiçi: http://ufal.mff.cuni.cz/lindat/PDT-Vallex.html (06.05.2012)
Piťha P. (1981) On the case frames of nouns.  Prague Studies in Mathematical Linguistics, Vol. 7, 215–224.
SCHØSLER L. & K. Van Durme (1996) The Odense Valency Dictionary. Odense Universty.
SCHUMACHER, Helmut vd. (2004) VALBU – Valenzwörterbuch deutscher Verben. Tübingen: Gunter Narr Verlag. (06.05.2012)
SOMMERFELDT, K. E. & H. Schreiber (1974) Wörterbuch zur Valenz und Distribution deutscher Adjektive. VEB Bibliographisches Institut, Leipzig: De Guyter
SOMMERFELDT, K. E. & H. SCHREIBER (1977) Wörterbuch zur Valenz und Distribution der Substantive. VEB Bibliographisches Institut, Leipzig: De Guyter
SOMMERFELDT, K. E. & H. SCHREIBER (1996).Wörterbuch der Valenz etymologisch Vervandter Wörter: Verben, Adjektive, Substantive. Tübingen: Max Niemeyer Verlag
SVOZİLOVÁ, N. vd. (2005). Slovník slovesných, substantivních a adjektivních vazeb a spojení. Praha: Academia.
UZUN, N. E. (2000) Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multilingual.
UZUN, N. E. (2003) Modern Dilbilim Bulguları Işığında Türkçe Sözlüğe Bir Bakış. Dil ve  Edebiyatı Araştırmaları Sempozyumu 2003, Mustafa Canpolat Armağanı. Haz.: Aysu ATA, Mehmet ÖLMEZ, ss. 281-293.
TESNIÈRE L. (1965) Éléments de Syntaxe Structurale, Paris: Librairie C.  Klincsieck.
TÜRK DİL KURUMU (2012) Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TÜRKÇE DERLEM (TD1) Çevrimiçi: http://turkcederlem.mersin.edu.tr/ana/modules.php?module=custom&name=ngram&ref_proje_UID=4 (06.07.2012)
VERBNET (2006) Çevrimiçi: http://verbs.colorado.edu/~mpalmer/projects/verbnet.html
ZABOKRTSKY Z. (2005) Valency Lexicon of Czech Verb. Doctoral Thesis, Prague: Charles University.
ZÜLFİKAR H. (2008) Dünden Bugüne Türkçe (Sözlüklerin teknik özellikleri ve dil bilgisi çalışmalarında sözlüklerden yararlanmak üzerine... Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Sayı 681,  ss. 224-229.