ÖZET
Moğolistan’daki Karabalgasun yazıtı Ötüken Uygur dönemine ait Türk runik harfli yazıtlardan biridir. Yazıt kısadır, fakat Eski Türk inanç sistemine ait kut kavramına ilişkin dikkat çekici bir örnek ihtiva etmesi bakımından tarihî etnografya araştırmaları açısından değerlidir. Hakkında yapılan çok sayıda çalışmaya rağmen, yazıt metni içeriği günümüze kadar tam olarak aydınlatılmamıştır. Bu makalede yazar yazıtın T. Osawa’ya ait 1996 tarihli estampajına dayanarak, yazıtla ilgili kendi okuyuş önerisini açıklamalarla birlikte vermektedir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Eski Türk, yazıt, Karabalgasun II, kut.

ABSTRACT
The Qarabalgasun II of Mongolia is an Turkish runic inscription chronologically attributed to the Otuken Uighur period. Although the inscription is short, it contains significant datum for historical etnography researches on the concept of qut in the beliefs system of ancient Turks. All publications so far on the subject have lacunae in the text of the inscription as well as uncertainties and ambiguities in the reading. In this article the author reviews all sources on the subject and presents a new reading and interpretation on the basis of a rubbing made by T. Osawa in 1996.

KEY WORDS
Old Turk, inscription, Qarabalgasun II, qut.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ALYILMAZ, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Ankara: Kurmay Yayınları.
BARUTCU ÖZÖNDER, S. (2001). Eski Türk Çağı Yazıtları: II. Kara Balgasun Yazıtı. KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmaları Dergisi, sayı III/1, s. 179-183.
BAZİLHAN, N. (2005) Kazakstan tariyhı tuwralı turki derektemeleri, II tom. Almatı: Dayk-Press.
BOLD, L., TSEVEENDORJ, D. (1990). BNMAU-ın Nutag Dah' Hadnı Biçees: Türeg Biçgiyn Dursgal), Ulaanbaatar: Ulsın Hevleliyn Gasar.
BOLD, L. (2000). Orhon Biçgiyn Dursgal I, Ulaanbaatar: Mongol Ulsın Şinjleh Uhaanı Akademi.
BOLD, L. (2006). Orhon Biçgiyn Dursgal II, Ulaanbaatar: Mongol Ulsın Şinjleh Uhaanı Akademi.
CLAUSON, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
DİVİTÇİOĞLU, S. (1987). Kök Türkler (Kut, Küç ve Ülüg), İstanbul: Ada Yayınları.
KORMUŞİN, İ. V. (1975). “K osnovnım ponyatiyam tyurkskoy runiçeskoy paleografii”. Sovyetskaya Tyurkologiya, 2, s. 24-46.
MERT, O. (2009). Ötüken Uygur Dönemi Yazıtlarından Tes, Taryat, Şine Us. Ankara: Belen Yayıncılık.
OSAWA, T. (1999). Qara Balgasun Inscription II. Provisional Report of Researches on Historical Sites and Inscriptions in Mongolia from 1996 to 1998 (ed. Moriyasu, T., Ochir, A.), Osaka, s. 143-145.
OSAWA, T. (2011). “Revisiting the Ongi inscription of Mongolia from the Second Turkic Qaganate on the basis of the rubbings by G. J. Ramstedt”. Suomalais-Ugrilaisen Seuran Aikakauskirja/ Journal de la Société Finno-Ougrienne, 93, 2011, s. 147-203.
ÖLMEZ, M. (2012). Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları. Metin-Çeviri-Sözlük, Ankara: Bilgesu.
ROUX, J. P. (1999). Eski ve Orta Çağda Altay Türklerinde Ölüm (çev. Kazancıgil, A.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
SERTKAYA, O. F., ALYILMAZ, C., BATTULGA, T. (2001). Moğolistan’daki Türk Anıtları Projesi Albümü. Ankara: TİKA Yayınları.
ŞİNEHÜÜ, M. (1979). Novıy pamyatnik runiçeskoy pismennosti uygurskogo Karabalgasuna. Olon Ulsın Mongolç Erdemtniy, III, ih hural, bot 3, Ulaanbaatar, s. 301-305.
ŞİNEHÜÜ, M. (1980). “Orhon-Selengiyn runi biçgiyn şine dursgal”. Arheologiyn Sudlal. Studieo Archaeologica Instituti Historiae Academiae Scientiarum Reipublicae Populi Mongolici, 8/1, Ulaanbaatar, s. 42-43.
ŞİRİN USER, H. (2006). “Eski Türkçede Bazı Unvanların Yapısı Üzerine”. Bilig, sayı 39, s. 219-238.
ŞİRİN USER, H. (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları. Söz Varlığı İncelemesi. Konya: Kömen Yayınları.
YUDAHİN, K. (1985). Kirgizsko-Russkiy Slovar. Frunze: Mektep.
ŞAHANOVA, N. (1990). K voprosu o ponyatii “kut” v traditsionnom mirovozzrenii kazahov. Traditnsionnoye mirovozzreniye i kultura narodov Sibiri i sopredelnıh territoriy (Tezisı i materialı dokladov i soobşçeniy Vsesoyuznoy nauçnoy konferentsii). Ulan-Ude, s. 43-44.

E-KAYNAKLAR / E-BIBLIOGRAPHY

ALYILMAZ, C. (2013). “Karı Çor Tigin Yazıtı”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2/2, 2013, s. 1-61. (http://www.tekedergisi.com/Makaleler/1928440944_1kar%C4%B1%20%C3%A7or%20aly%C4%B1lmaz.pdf)