ÖZET
Metafor, daha az bilinen bir şeyi daha iyi bilinen bir şey yoluyla açıkça anlatmak için insan zihninde bu iki şey arasında dilsel bir bağlantının kurulduğu, figüratif dilin sıklıkla başvurduğu bir tür analojidir. Başka bir ifadeyle bir metafor bir kavram veya nesneye gönderimde bulunulurken bu iki şey arasındaki benzerliği göstermek için bir analoji olarak başka bir nesne veya kavramın kullanıldığı bir dil argümanıdır. Metaforların çoğu oldukça basmakalıptır ve günlük hayatta şu veya bu şekilde çoğu kez farkına varılmadan herkesçe ortak olarak kullanılır. Bununla birlikte şairler veya yazarlar tarafından farklı şekillerde kullanılan metaforlar da vardır. Bu mataforlar fikirler arasındaki sıkıcı, değişmez bağlantı beklentilerini altüst eden, yazarın niyetini anlamak için beynimizi daha fazla çalışmaya zorladığımız güçlü unsurlardır. Metaforlar şiir yazarken bazı şeyler arasında farklı bağlantılar kurmak için kullanılan güçlü aygıtlardır. Şiirde genellikle metafor okuyucunun iki şey arasında karşılaştırma yaparak dolaylı bir biçimde benzerlikleri anlaması için kullanılır. Metafor sayesinde aslında söylenmek istenen şey örtülü bir şekilde söylenebilir. Bu durum okuyucunun anlamı bulmak için zihinsel etkinliğini arttırmasını sağlar. Bu çalışmada XI. Yüzyılda Hakaniye Türkçesiyle yazılmış Kutadgu Bilig’deki bazı metaforlar ele alınmıştır. Kutadgu Bilig’de evrensel bazı metaforlar yanında kültüre özel bazı metaforların da kullanıldığı görülmektedir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Kutadgu Bilig, XI. Yüzyıl, Hakaniye Türkçesi, Yusuf Has Hacib, Metafor.

ABSTRACT
Metaphor is a kind of analogy that uses figurative language connecting one thing to another to highlight how they’re alike. I.e. a metaphor is an argument belong to languge which refers to one object or concept, but is used in place of a different object or concept as an analogy in order to show that the two things are similar. Most of metaphors are so commonplace that everyone has used metaphors in some form or other without ever realizing it. However, when used in different ways by poets and writers are also metaphors. This metaphors are powerful elements because they upset our expectations of a boring, literal connection between ideas, and force our brains to work harder to understand the writer’s intent. Metaphor is a strong device for drawing poetic and comparative links between things. In poetry, metaphors are most often used when you want to compare two things so that the reader understand their similarity in an indirect way. It is used exaggeration to say what you want without really saying what you mean. This allows for expansion of mental activity to find the meaning of the reader. In this paper, it has analysed some metaphors in Kutadgu Bilig that has writen XIth century by Hakaniye Turkish. It is seen that used been both some universal metaphors and some cultural metaphors in Kutadgu Bilig.

KEY WORDS
Kutadgu Bilig, XIth Century, Hakaniye Turkish, Yusuf Has Hacib, Metaphor.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ARAT, R. R. (1979) Yusuf Has Hacib: Kutadgu Bilig III- İndeks¸ (Yayıma Hazırlayanlar: K.ERASLAN, O.F. SERTKAYA, N.YÜCE), İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
ARAT, R. R. (1988) Yusuf Has Hacib: Kutadgu Bilig - Çeviri, 3. baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
ARAT, R. R. (1991) Yusuf Has Hacib: Kutadgu Bilig I-Metin, 2. baskı, Ankara: TDK Yayınları.
ARAT, R. R. (2006) Yusuf Has Hacib: Kutadgu Bilig, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
AYDEMİR, Özgür Kasım (2013) “Kutadgu Bilig’in Dilinde Bilgi Kavramı ve İşlevi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1 Winter 2013, p.803-810, Ankara.
ERDEM, Melek (2003) Türkmen Türkçesinde Metaforlar, Ankara: KÖKSAV Tengrim Türklük Bilgisi Araştırmaları Dizisi: 6.
GÖKÇE, Faruk (2015) “Kutadgu Bilig’de Kör- “Görmek”: Çok Anlamlılık, Metafor ve Gramerleşme”, Türkbilig, 29: 59-76.
KOCA, Salim (2012) “Kutadgu Bilig’de “Hükümdar, Vezir ve Sûfî Tipleri’nin Tanıtılmasında ve Bu Tiplerin Temsil Ettikleri Fikirlerin Açıklanmasında Metaforların Rolü”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı: 10, Ankara, 63-79.
LAKOFF, George and Mark Johnson (1980) Metaphors We Live By, Chicago: University of Chicago Press.
LAKOFF, George and Mark JOHNSON (2005) Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil, (çeviren: Gökhan Yavuz DEMİR), İstanbul: Paradigma Yayınları.
LAKOFF, George and Mark TURNER (1989) More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor, USA: The University of Chicago Press.
SAĞLIK, G. Selcan (2007) Türk Dilinde Yön Gösteren Karşıtlıklar AŞAĞI:YUKARI Sözcükleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
YAYLAGÜL, Özen (2010) "Türk Dilinde Ahlakî Sapma Sözleri", Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 7(1), 121-140.
Yusuf Has Hacip, (1942), Kutadgu Bilig, Tıpkıbasım I. Viyana Nüshası, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yusuf Has Hacip (1943), Kutadgu Bilig, Tıpkıbasım II. Fergana Nüshası, İstanbul.
Yusuf Has Hacip (1943), Kutadgu Bilig, Tıpkıbasım III. Mısır Nüshası, İstanbul.
Yûsuf Has Hacip, Kutadğu Bilig (Metin), (Haz. Mustafa S. KAÇALİN), T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
ZHANG, Qİ (2011) “Analysis on Cultural and Economic Implications of Metaphor in Kutadgu Bilig”, Journal of Kashgar Teachers College, 2011-01, China.