ÖZET
Takı, tarihin çok eski zamanlarından bu yana Altay halklarının hayatında önemli bir yere sahip olmuştur. Altay bölgesindeki arkeolojik kazılarda, özellikle hükümdarların mezarlarından çıkarılan, çok eski dönemlere ait olan diademalar, tokalar, kemerler, küpeler ve yüzükler Altay kültüründe takıların ölen sahipleriyle beraber gömüldüğünü göstermektedir. Takılar, genelde vücudun çeşitli uzuvlarına takıldığından Altay dillerindeki takı adlarının pek çoğu saç, baş, kaş, burun, kulak, boyun, el ve ayak gibi organları ifade eden sözcüklerden türemiştir.Takı, Altay kültüründe sosyal statüyü, maddî varlığı gösterme ve cesurluk, korunma, uğur ve şifa bulma gibi amaçlarla kullanılmıştır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
takı, toka, kemer, küpe, yüzük.

ABSTRACT

Jewellery had a great significance in the lives of Altaic peoples. Diadems, buckles, belts, earrings and rings which have been uncovered especially in the graves of rulers in archaeological excavations that have been arranged in Altaic region point out that jewellery was buried with their owners in Altaic culture. Most jewellery names in Altaic languages have been driven from words which express organs like hair, head, eyebrow, nose and foot. The jewellery have been used in Altaic culture in order to express the social status and material wealth and to obtain courage, protection, auspiciousness and healing.

KEY WORDS
jewellery, broche, belt, earring, ring.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

CLAUSON, G. (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. London: Oxford Press.
EREN, Hasan (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro.
FAZİLOV, E. (2007) Londonskaya rukopis’ “Dah-name” i ‘”Spora mejdu opiumom i vinom” Yusufa Amiri. Taşkent.
FEDOTOV, M. R. (1996) Etimologičeskiy slovar’ čuvašskogo yazıka I,. Cheboksary: Çuvaşskıy gosudarstvennıy institut gumanitarnyıh nauk.
Gagauzko-russko-moldavskiy slovar’ (1973) Moskva: İzdatel’stvo Sovetskaya entsiklopediya.
GUGRİPGUGOYONGUWON (1999) Phyojungugodesajon I-III (Korece Büyük Sözlük). Seoul: Tusantonga.
GÜLENSOY, Tuncer (2007) Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
HABİÇEV, М. (1971) Karaçayevo-balkarskoye imennoye slovoobrazovaniye. Çerkesk.
İBRAHİMOV, S. (1956) Fargona şevalarining kasb-hunar leksikasi, II-III. Taşkent: Özbekiston Fanlar Akademiyasi.
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (1991) I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KOŞGARİY, M. (1963) Devonu lugotit türk I-III (Çeviren: M. S. MUTALLİBOV). Taşkent: Özbekiston Fanlar Akademiyasi.
LESSING, Ferdinand D. (2003) Moğolça-Türkçe Sözlük I-II (Çeviren: G. KARAAĞAÇ). Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları: 829/2.
LEVİTSKAYA, L.S. ve diğerleri (2003) Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov: Obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvı “L”, “M”, “N”, “P”, “S”. Moskva: Vostoçnaya literatura.
MA’RUFOV, Z. M. (Ed.) (1981) Özbek tilining izohli luğati I-II. Moskva: Rus tili.
RADLOFF, W. (1893, 1905) Opıt slovarya tyurkskih nareçiy. Sankt-Peterburg: Tipografiya İmperatskoy Akademii nauk.
RADLOFF, W. (1994) Sibirya’dan I-IV (Çeviren: A. TEMİR). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
RAHMATULLAYEV, Ş. (2000) Özbek tilining etimologik luğati. Taşkent: Özbekiston Milliy Üniversiteti.
RÄSÄNEN, M. (1969) Versuch eines etymologisches Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais - Ugrilainen.
RUDNEV, A.D. (1911) Materiali po govoram vostoçnoy Mongolii. Sankt-Peterburg: V. O. Kirşvauma.
SEVORTYAN, E.V. (1974) Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov: Obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na glasnıe. Moskva: Nauka.
SEVORTYAN, E.V. (1978) Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov: Obşçetyurkskiye i mejtyurkskiye osnovı na bukvu “B”. Moskva: Nauka.
STAROSTIN, S. / DYBO A. and MUDRAK O. (2003) An Etymological Dictionary of the Altaic Languages. http://starling.rinet.ru.
ŞANSKİY, N. M. ve diğerleri (1971) Kratkiy etimologiçeskiy slovar’ russkogo yazıka. Moskva: Prosveşeniye.
ŞOABDURAHMONOV, S. S. (Ed.) (1971) Özbek halk şevalari luğati. Taşkent: Fan.
TSİNTSİUS, V.İ. (Ed.) (1975, 1977) Sravnitel’nıy slovar’ tunguso-man’çjurskih yjazıkov I-II. Leningrad: Nauka.
VALEYEV, F.T. (1980) Zapadno-sibirskiye tatarı. Kazan: Tatarskoye knijnoye izdatel’stvo.
http://www.luiza-m.narod.ru/smi/tarih/31-qrimtat-2-3gl.htm 29.03.08.
T.T. Ağızları Sözlüğü // http:// www.tdk.gov.tr 11.12.08.