ÖZET

Bu makalede, Özbek kelime biliminin güncel konularından biri olarak kabul edilen dilin kelime dağarcığının zenginleştirilmesi meselesi ele alınmıştır.
Her dilde olduğu gibi, Özbek dilinde de yabancı dillerden bir çok kelime alınmış, bu alıntı kelimeler dilin daha da zenginleşmesine katkı sağlamıştır. Bilindiği gibi, çeşitli faktörler dolayısıyla yabancı dillerden kelimeler alınır. Bazı kelimeler bilim alanları sonucunda, bazı kelimeler ise nesnelerin kelimeyle birlikte benimsenmesi sonucunda dilde yer alırlar.
Çalışmamıza konu olan dillerden Hintçeden Özbekçeye geçmiş olan kelimelerin çoğu Özbekçe sözlüklerde bulunmakla birlikte, Hintçe edebî eserlerin Özbekçe çevirisinde rastlanan bazı kelimelere sözlüklerde rastlanmadığı anlaşılmaktadır. Bundan dolayı da, bu makalede eski devirlerden günümüze kadar yapılmış olan çeviri eser kaynakları üzerinde de durulmuştur. Ayrıca, hem Özbek diline hem de Hint diline geçen Farsça ve Arapça kelimelerin anlamları ve bu kelimelerin çeviride oluşturduğu sorunlar da bu makalede vurgulanmıştır.
Çalışmanın edebî çeviri ile Hintçeden Özbekçeye geçen kelimelerin sınıflandırılması ile sınırlandırılması uygun görülmüş, bu bağlamda, Hintçe yer adları, Hint halkına özgü erkek ve kadın giysi adları, takı adları, insanların dış görünüşleriyle ilgili kelimeler, yemek, ekmek ve tatlı adları, sosyal gruplara ait kelimeler, Hintlilere özgü seslenme, san, mahlâs, unvan ve makam adları, bitki, ağaç ve baharat adları, ölçü ve para birimi adları, bayram, tören ve merasimlerin ve millî oyunların adları, din ve dinî kitap adları, müzik aletleri ve Hint kültürü ve millî değerlerle ilgili kelimeler, ay ve mevsim adları tasnif edilerek incelenmiştir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
sözcük, leksem, alıntı, alıntı kelime, edebî çeviri, transliterasyon.

ABSTRACT

This paper is devoted to one of the main problems of Uzbek lexicology, to the enriching of the vocabulary content. The borrowed words from various languages puts great impact on the growth of Uzbek vocabulary. The borrowed words from other languages based on diverse matters. Some words assimilates in to language with certain subject or discipline and others with certain object itself. Particularly analyzed words borrowed from Hindi into Uzbek. The some borrowings of Hindi into Uzbek can be found in Uzbek dictionaries and others in the literary translations from Hindi into Uzbek. Therefore, in the article bibliography of literary translations Hindi literature in to Uzbek from antiquity to the present day is stressed. Mentioned words adopted from Persian and Arabic in to both languages Hindi and Uzbek. Analyzed semantics and translation problems of same words.
In the literary translations of Hindi literature into Uzbek, the borrowings can be classified into the following groups of words. The typical Indian place names; men's and women's clothing, accessories, jewelry and words related of appearance; appellations of food, bread and sweets; specific words of Indian caste system, position, authority and status; indicating the names of the plants, herbs, spices, fruits, trees; denominations of notes, dimensions; denotative words of holidays, national games, rites, rituals and ceremonies and religious books; appellations of musical instruments; names of the specific Indian months and seasons of the year.

KEY WORDS
lexical units, seme, borrowed words, borrowing, literary translation and transliteration.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

PREMCHAND (2011) VARDAN. Delhi: Rajat Prakashan (new edition) (प्रेमचंद, वरदान, रजत प्रकाशन, देहली गेट मेरठ- ‌011).
БАРХУДАРОВ А.С. (1963) Словообразование в хинди. Москва: изд. Восточной литературы.
ГАНИЕВА С. (2010) Калила ва Димна (тарж. Суйима Ғаниева). – Тошкент: Янги аср авлоди.
МУСАЕВ Қ. (2005) Таржима назарияси асослари. Тошкент: Фан.
НИЗОМИДДИНОВ И. (1960) Ҳинд асарлари Ўрта Осиёда. Шарқ юлдузи, №8, 235-239.
ПРЕМЧАНД (2009/2) Севги инъоми (ҳиндий тилидан Амир Файзулло таржимаси) // “Жаҳон адабиёти”, № 2, 35-85.
ПРЕМЧАНД (2009/3) Севги инъоми (ҳиндий тилидан Амир Файзулло таржимаси) // “Жаҳон адабиёти”, № 3, 77-125.
СОДИҚОВ Қ. (2004) Қадимги туркий халқлар диний-фалсафий қарашлари. Тошкент: ТДШИ.
ЎТИЛ (2006) (2007) – Ўзбек тилининг изоҳли луғати. Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 1-5 том.
ФАЙЗУЛЛАЕВ А. (2012) Ўзбек ва ҳинд адабий алоқалари. Жаҳон адабиёти, № 4, 173-175.
ХРС (1972) – Хинди-русский словарь. Москва: изд Советская энциклопедия в 2-х томах.
ҲАСАНОВА Д. (2006) Сўз ўзлаштириш назариясига доир баъзи масалалар. Тилшуносликнинг долзарб масалалари, № 3, 103-106.
ШАМАТОВ А.Н. (1990) Очерки исторической лексикологии хинди и урду XV-начала XVIII вв. «Мусульманская» лексика и Южный хиндустани. Ташкент: Фан.
ШАРИПОВ Ж. (1965) Ўзбекистон таржима тарихидан. Тошкент: Фан.