ÖZET
Türk dilinin en eski ve birleştirici kelime hazinesini barındıran temel kaynaklarından biri olan Dîvânu Lugâti’t-Türk, yazıldığı dönemdeki Türk lehçelerinin özelliklerini yansıtmasının yanında, bugün pek çok Türk lehçesinde unutulmuş olan sözleri de barındırmaktadır. Eserdeki zengin kelime hazinesinin Saha Türkçesinin kelime hazinesiyle karşılaştırılarak Türkçenin kelime hazinesinin tarihsel süreçte geçirdiği değişmeler ışığında ortaya konulması Türklük bilimi araştırmalarına rehberlik edecektir. Çalışma, Dîvânu Lugâti’t-Türk’te yer alan 248 hayvan adından Saha Türkçesinde yaşadığı tespit edilen 75’inin ses yapısı ve anlam bakımından karşılaştırılmasına dayanmaktadır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Saha (Yakut) Türkçesi, Dîvânu Lugâti’t-Türk, hayvan adları, (zoonim), kelime hazinesi.

ABSTRACT

Dîvânu Lugâti’t-Türk, one of the main sources of Turkish language, not only reflects the characteristics of most Turkish dialects during the time it was written, but also contains the words which are already forgotten in many contemporary Turkish dialects. In this study, having been compared with the vocabulary of Sakha (Yakut) dialect, 75 out of 248 animal names in Dîvânu Lugâti’t-Türk have been found in Sakha, expecting to guide the people who want to make a research in the field.

KEY WORDS
Sakha (Yakut) Turkish Dialect, Dîvânu Lugâti’t-Türk (The Compendium of the Turkic Dialects), Animal names (zoonym), vocabulary.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

AFANAS’EV P. S., L. N. XARİTONOV (1968) Russko-yakutskiy slovar’, Moskva: İzdatel’stvo sovetskaya entsiklopediya..
AFANAS’EV P.S., M.S. VORONKİN, M.P. ALEKSEEV (1976) Saxa tılın dialektologiçeskay tılcıta / Dialektologiçeskiy slovar' yakutskogo yazıka, Moskva: İzdatel’stvo nauka.
ATALAY Besim (1941-a) Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ATALAY Besim (1941-b) Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ATALAY Besim (1943) Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi III, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ATALAY Besim (1999) Divanü Lügati’t-Türk Dizini “Endeks” IV, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERCİLASUN Ahmet B., Ziyat Akkoyunlu (2014) Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk: Giriş - metin - çeviri - notlar - dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 1120, ISBN: 978-975-16-2837-4.
HAUENSCHILD Ingeborg (2003) Die Tierbezeichnungen bei Mahmud al-Kaschgari. Eine Untersuchung aus sprach- und kulturhistorischer Sicht, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
HAUENSCHILD Ingeborg (2008) Lexikon jakutischer Tierbezeichnungen. Wiesbaden: Harrassowitz. IX + 188, Turcologica 77.
İNAN Abdülkadir (1935) “E. K. Pekarskiy, Yakut dili lügati (Slovar’ yakutskogo yazıka)”. Türkiyat Mecmuası, Cilt 3, İstanbul Devlet Matbaası, İstanbul, ISSN: 0085-7432.
KİLLİ YILMAZ Gülsüm (2014) “Sibirya Türk Halklarının Dillerinde Ayı İle İlgili Örtmece Söz ve İfadeler”. The Second International Symposium Of Turkology “Questions And Developments of Modern Turkology Studies”, Faculty Of Oriental Studies, University of Warsaw, September 12-14, 2012, Warsaw/Poland, 313-326.
KİRİŞÇİOĞLU M. Fatih (1999) Saha (Yakut) Türkçesi Grameri. Ankara: T.D.K. Yayınları.
LEVİN Gerasim Gerasimovich (2013) İstoriçeskie svyazi Yakutskogo yazıka s Drevnetyurkskimi yazıkami VII-IX vv. (V sravnitel'no-sopostavitel'nom aspekte s vostoçno-tyurkskimi i mongol'skimi yazıkami). Yakutsk: Severo-vostoçnıy federal'nıy universitet im. M.K. Ammosova.
MALIŞEVA Ninel' Vasil'evna (2015) Otnoşenie Yakutskogo yazıka k uygurskomu i Drevneuygurskomu yazıkam (fonostrukturnıe i strukturno-semantiçeskie osobennosti). Yakutsk: Severo-vostoçnıy federal’nıy universitet im. M.K. Ammosova.
PAKENDORF Brigitte (2007) Contact in the prehistory of the Sakha (Yakuts): Linguistic and genetic perspectives. Utrecht: Netherlands Graduate School of Linguistics.
PAKENDORF Brigitte, NOVGORODOV, Innokentij N. (2009) “Loanwords in Sakha (Yakut) a Turkic Language of Siberia”, Loanwords In The World's Languages içinde, (Martin HASPELMATH, Uri TADMOR), Berlin: De Gruyter, 496-524.
PEKACAR Bekir Yavuz (2012) “Divânü Lügati’t-Türk’teki Kültür Kelimeleri ile Saha Türkçesinin Kelime Hazinesinin Karşılaştırılması”. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri Anabilim Dalı yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
PEKARSKİY Edouard Karloviç (1917) Slovar’ yakutskogo yazıka I-IV. Leningrad: akademiya nauk soyuza, 1917-1928.
PEKARSKİY Edouard Karloviç (1907) Slovar’ yakutskogo yazıka. Peterburg: Tipografiya imperatorskoy akademiya nauk, 1907-1928.
PEKARSKİY Edouard Karloviç (1945) Yakut Dili Sözlüğü, Birinci Cilt (A-M). (Rusçadan çev. Ahmet CAFEROĞLU, Reşit Rahmeti ARAT, Abdülkadir İNAN ve diğerleri), İstanbul: TDK, Ebüzziya Matbaası.
SLEPTSOV P. A. (pod red.) (1972) Yakutsko-russkiy slovar’. (KORKİNA, E. İ., KORYAKİNA, K. N., KILATÇANOV, S. P., NİKİFOROV, G. A., OKONEŞNİKOV, E. İ., PETROV, N. E., SKRIBIKİN, N. V., SLEPTSOV, P. A., HARİTONOV, L. N. (1972), Moskva: İzd. sovetskaya entsiklopediya.
SLEPTSOV P. A. (ed.) (2004-2006) Saxa tılın bıharıılaax tılcıta, 1-2-3 tuom (A buukuba, B buukuba, G-D-C-İ buukubalar). Saxa öröspüüblüketin naukatın akademiyata, Gumanitarnay çinçiyii instituta, Novosibirsk: Nauka.
SLEPTSOV P. A. (ed.) (2006-2010) Saxa tılın bıharıılaax ulaxan tılcıta, 4-5-6-7 tuom (K buukuba, K buukuba-keeçere, L-M-N buukubalar, Ń-O-Ö-P buukubalar), Rossiya naukaların akademiyata, Sibiirdeeği salaa, Gumanitarnay çinçiyii uonna Xotugu ağıyax axsaannaax omuktar problemaların instituta, Novosibirsk: Nauka
ŞİROBOKOVA Natal’ya Nikolyaevna (1977) “Ob otnoşenii yakutskogo yazıka k yazıkam Drevnetyurskix pamyatnikov”. İssledovaniya po yazıkam narodov Sibiri, Novosibirsk, 108-116.
TENİŞEV E.R. (Otv. red.) (2001) Sravnitel’no istoriçeskaya grammatika tyurkskix yazıkov – leksika. (BLAGOVA, İ.G., DOBRODOMOV, A.V., DIBO, A.V., KORMUŞİN, İ.V., LEVİTSKAYA, L.S., MUDRAK, O.A., MUSAEV, K.M., 2-e izdanie, dopolnennoe, Moskva: İzdatel’stvo nauka.
UBRYATOVA E. İ. (1960) “Yakutskiy yazık i ego otnoşenie k drugim Tyurkskim, a takje k mongol’skim i tunguso-man’çjurskim yazıkam”. Sektsiya XI: Altaistika, Moskva: İzd-vo vost. lit.  
YILDIZ Hülya (2007) “Orhon Türkçesi ile Yakutçanın Sözvarlığı ve Sözyapımı Bakımından Karşılaştırılması”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
YILDIZ Hülya (2015) “Eski Türkçe ile Yakutçanın Sözvarlığının Ünlüyle Başlayan Sözcükler Bakımından Karşılaştırılması”. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora tezi, İstanbul.